Jak fiskus nakłania do zapłaty podatków?
Urzędnicy w pierwszej kolejności nakłaniają podatników do dobrowolnego uregulowania zaległych danin. Można spodziewać się od nich dyscyplinującego e-maila, SMS-a, telefonu, a ostatecznie pisemnego wezwania do zapłaty. Podatnik, który nie reaguje na przypomnienia, nie może jednak liczyć na ulgowe traktowanie - zajmowane jest jego mienie.
SMS od fiskusa
Podatki nieuiszczone w terminie mogą być ściągnięte w trybie przymusowym. Jednak postępowanie egzekucyjne to ostateczność. Fiskus stawia na działania mobilizujące podatników do dobrowolnego regulowania długów.
Procesem zarządzania zaległościami podatkowymi i czynnościami windykacyjnymi zajmują się w urzędach skarbowych specjalnie wyodrębnione działy - komórki do spraw wierzycielskich. Zatrudnieni w nich urzędnicy systematycznie kontrolują terminowość wpłat. W przypadku wykrycia nieprawidłowości podejmują działania informujące i dyscyplinujące.
Podatnik może otrzymać ponaglającego e-maila, SMS-a, faks lub telefon. Urzędnicy zawiadamiają w ten sposób o terminie zapłaty podatku lub jego upływie, kwocie należności pieniężnej, rodzaju i wysokości odsetek za zwłokę oraz grożącej egzekucji administracyjnej. W przyszłości takie informacje będą mogły być umieszczane na indywidualnych kontach podatników zakładanych na portalu podatkowym.
Ostatnie wezwanie
Ostateczne ostrzeżenie przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego to upomnienie wzywające do dobrowolnego uregulowania długu (wraz z odsetkami za zwłokę i kosztami upomnienia). Doręczane jest ono podatnikowi na piśmie.
Urzędnicy w zasadzie nie odraczają w czasie wystawiania upomnień. Niekiedy jednak mają obowiązek niezwłocznego ich doręczania. Szybko powinni działać, gdy łączna wysokość zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę przekracza dziesięciokrotność kosztów upomnienia, czyli obecnie 116 zł, albo gdy okres do upływu terminu przedawnienia podatku jest krótszy niż 6 miesięcy. Obliguje do tego § 5 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie postępowania wierzycieli należności pieniężnych przy podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych.
Należną kwotę trzeba wpłacić, pod rygorem przystąpienia do jej przymusowego ściągnięcia, w ciągu 7 dni od dnia doręczenia upomnienia. W praktyce urzędnicy wstrzymują się z wszczęciem postępowania egzekucyjnego do czasu, aż będą mieli pewność, że podatnik otrzymał wezwanie, a po zapoznaniu się z nim rzeczywiście nie uregulował zaległego podatku.
Podatnik, który nie otrzyma upomnienia, a zostanie zajęty jego majątek, może wykorzystać to uchybienie jako podstawę wniesienia zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej. Skutkuje to umorzeniem postępowania egzekucyjnego. Nie należy jednak liczyć na to, że urząd skarbowy zrezygnuje z dochodzenia nieuregulowanego podatku. Wyśle do podatnika upomnienie, a jeżeli zostanie ono zignorowane, uruchomi procedurę egzekucyjną.
Efektywna egzekucja
Działania podejmowane przez pracowników komórki do spraw wierzycielskich nie zawsze kończą się spłatą długu. Sprawa trafia wówczas do działu egzekucyjnego. Trzeba być w związku z tym przygotowanym na wizyty poborców skarbowych, zajęcie wynagrodzenia za pracę, blokadę rachunków bankowych, licytację mienia ruchomego itp.
Niezapłacony podatek może być ściągnięty z całego majątku podatnika. W drodze wyjątku egzekucji nie podlegają prawa i rzeczy wymienione w rt. 8 i 8a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Są to m.in. przedmioty urządzenia domowego niezbędne dłużnikowi i będących na jego utrzymaniu członkom rodziny, kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych (w tym kosztów podróży i wyjazdów), stypendia, sumy uzyskane z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych.
Działania egzekucyjne nie tylko wiążą się z uciążliwością, ale sporo "kosztują". Urząd skarbowy ma prawo do opłaty manipulacyjnej, opłat za czynności egzekucyjne i zwrotu poniesionych wydatków. Koszty egzekucyjne obciążają co do zasady niesumiennego podatnika. Musi je pokryć także w przypadku, gdy ureguluje dług po wszczęciu postępowania egzekucyjnego, ale przed ściągnięciem go przez urzędników.
Pracownicy urzędów skarbowych zajmujący się dochodzeniem zaległości podatkowych korzystają przy tym z coraz bardziej efektywnych narzędzi pozwalających na namierzenie majątków dłużników. Przykładem takiego wsparcia jest internetowa aplikacja OGNIVO. Umożliwia ona elektroniczną wymianę informacji między organami egzekucyjnymi a bankami w zakresie poszukiwania rachunków bankowych. Organ egzekucyjny wysyła poprzez aplikację zapytanie do banków o konta określonego dłużnika. Banki weryfikują je i udzielają odpowiedzi. Informują wyłącznie o posiadaniu (lub nie) przez dłużnika rachunku bankowego. Nie przekazują żadnych innych danych, np. o wysokości środków na koncie lub źródłach wpływów. Dzięki takiej wymianie informacji egzekucja jest bardziej efektywna i mniej kosztowna. Zawiadomienia o zajęciu rachunków bankowych są bowiem wysyłane tylko do tych placówek, w których dłużnik posiada konta. Obecnie w OGNIVO zaangażowanych jest 48 banków bezpośrednich uczestników systemu rozliczeniowego ELIXIR, w tym 2 zrzeszenia obejmujące wszystkie banki spółdzielcze. Właściciel systemu systematycznie wprowadza nowe rozwiązania poprawiające funkcjonalność aplikacji, w tym dostosowane do potrzeb administracyjnych organów podatkowych.
| Działania Ministerstwa Finansów zmierzające do zwiększenia efektywności egzekucji administracyjnej |
|
| Opis działania | Stan realizacji |
|
utworzenie w organach podatkowych komórek do spraw wierzycielskich nastawionych na monitorowanie stanu zadłużenia podatników, dyscyplinowanie do rozliczenia się z fiskusem oraz zabezpieczenie spłaty należności podatkowych |
funkcjonują od 1 lipca 2014 r. |
|
zmiana zasad wynagradzania prowizyjnego pracowników komórek egzekucyjnych urzędów skarbowych, m.in. powiązanie wysokości prowizji ze skutecznością egzekucji |
zmiana prawa planowana w 2014 r. |
|
przesyłanie zawiadomień i wezwań między organem egzekucyjnym a bankami drogą elektroniczną |
projekt ustawy nowelizującej w tym zakresie ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji został wniesiony do Sejmu 6 sierpnia 2014 r. |
|
utworzenie Centralnego Rejestru Dłużników, w którym będą ujawniane dane dłużników publicznoprawnych posiadających bezsporne i wymagalne długi powyżej 500 zł wobec jednego wierzyciela (z wyjątkiem kwot objętych wstrzymaniem wykonania, układem ratalnym lub odroczeniem); w pierwszym etapie rejestrowane będą należności podatkowe i celne, docelowo - także zaległe składki ZUS, należności PFRON, grzywny itp. |
uruchomienie rejestru planowane na 1 stycznia 2016 r. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.)
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20.05.2014 r. w sprawie postępowania wierzycieli należności pieniężnych przy podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych (Dz. U. poz. 656)
autor: Małgorzata Żujewska
Gazeta Podatkowa nr 70 (1111) z dnia 2014-09-01