Na jakie świadczenia mogą liczyć rodziny z dziećmi?

Głównym celem świadczeń wypłacanych rodzinom z dziećmi jest częściowe pokrycie wydatków na ich utrzymanie albo zrekompensowanie utraconych w okresie sprawowania opieki na dzieckiem zarobków/przychodów.

Pobierz darmowy program do rozliczeń PIT 2015

Prawo do zasiłku rodzinnego oraz różnego rodzaju dodatków do tego świadczenia przysługuje: rodzicom, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu dziecka albo osobie uczącej się.

Ze świadczeń tych można korzystać do ukończenia przez dziecko:

• 18. roku życia albo
  
• nauki w szkole, ale nie dłużej niż do ukończenia 21. roku życia, lub
  
• 24. roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole/szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności,

o ile dochód rodziny w przeliczeniu na osobę/dochód osoby uczącej się nie przekracza ustalonego progu dochodowego.

Dlatego też zasiłek ten przyznawany jest na okres zasiłkowy obejmujący okres od dnia 1 listopada do dnia 31 października następnego roku kalendarzowego, przy czym z reguły nie wcześniej niż od miesiąca wystąpienia z wnioskiem o to świadczenie.

Zasady przyznawania prawa do tych świadczeń zostały określone w art. 4-10, 11a i 12a-15a ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114 ze zm.).

Z tytułu urodzenia się żywego dziecka m.in. matka lub ojciec dziecka mogą otrzymać jednorazową zapomogę, zwaną potocznie becikowym. Aby świadczenie to otrzymać, trzeba jednak spełnić warunki określone w art. 15b ustawy o świadczeniach rodzinnych, w tym m.in. kryterium dochodowe.

Wniosek o wypłatę becikowego należy złożyć w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o jej przyznanie, w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka.

Jeśli dziecko legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jego rodzice lub opiekunowie mogą ubiegać się o świadczenia opiekuńcze, tj.:

• zasiłek pielęgnacyjny - w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji oraz
  
• świadczenie pielęgnacyjne - w razie niepodejmowania lub rezygnacji przez rodzica/opiekuna z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem.

Przysługują one niezależnie od dochodu rodziny, na zasadach określonych w art. 16 i 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Wymienione świadczenia przyznawane są i wypłacane przez organ właściwy, tj. przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenia rodzinne.

Osoby, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu, m.in. z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę lub umowę zlecenia, albo prowadzenia własnej działalności pozarolniczej, mogą korzystać ze świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Do świadczeń tych zaliczają się m.in.:

• zasiłek macierzyński - należny z tytułu urodzenia lub przyjęcia na wychowanie dziecka w wieku do 7. roku życia lub - w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia, przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:
  
• urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego,
  
• urlopu rodzicielskiego oraz
  
• urlopu ojcowskiego,
  
• zasiłek opiekuńczy - przysługujący gdy ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
  
• zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 lub
  
• chorym dzieckiem w wieku do lat 14 albo
  
• innym chorym członkiem rodziny, w tym nad dzieckiem w wieku powyżej 14 lat.

Oba te świadczenia przyznawane są bez tzw. okresu wyczekiwania, od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Ich wypłaty dokonuje odpowiednio płatnik składek uprawniony do wypłaty zasiłków lub ZUS.

Zasady nabywania uprawnień do tych świadczeń oraz ustalania ich wysokości zostały określone w art. 29-31 i art. 32-35 z uwzględnieniem rozdziałów 8 i 9 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372).

Począwszy od 1 stycznia 2016 r. rodzice i opiekunowie dzieci nieposiadający uprawnień do zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego mogą korzystać ze świadczenia rodzicielskiego.

Przysługuje ono, niezależnie od dochodu rodziny, w wysokości 1.000 zł miesięcznie, na zasadach określonych w art. 17c ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Świadczenie rodzicielskie z reguły wypłacane jest matce dziecka, choć istnieją sytuacje, w których może z niego korzystać również ojciec dziecka. Ponadto świadczenie to jest wypłacane opiekunowi faktycznemu dziecka, rodzinie zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) lub osobie, która przysposobiła dziecko, w razie objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia odpowiednio 7. roku życia lub 10. roku życia.

Okres wypłaty świadczenia rodzicielskiego jest analogiczny jak przy wypłacie zasiłku macierzyńskiego za okres wskazanych wcześniej urlopów z tytułu macierzyństwa/rodzicielstwa. Wynosi zatem, w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub przyjętych jednocześnie na wychowanie, odpowiednio od 52 do 71 tygodni, liczonych od dnia porodu albo objęcia opieką lub przysposobienia dziecka, przy czym nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. albo 10. roku życia.

Wyjątek stanowi świadczenie rodzicielskie przyznane rodzicom i opiekunom dzieci urodzonych lub objętych opieką/przysposobionych przed 1 stycznia 2016 r. Przysługuje ono bowiem nie wcześniej niż od 1 stycznia 2016 r. do końca okresu należnego świadczenia, liczonego począwszy od urodzenia lub objęcia opieką/przysposobienia dziecka.

Na wprowadzeniu świadczenia rodzicielskiego skorzystały również osoby otrzymujące zasiłek macierzyński w wysokości netto niższej niż 1.000 zł miesięcznie.

W przypadku bowiem, gdy miesięczna wysokość zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych okaże się niższa niż kwota świadczenia rodzicielskiego, kwota tego zasiłku pomniejszonego o zaliczkę na pdof podwyższana jest do wysokości świadczenia rodzicielskiego, tj. do 1.000 zł. Podwyższenia tego dokonuje odpowiednio płatnik składek uprawniony do wypłaty zasiłków lub ZUS.

Jest to świadczenie wypłacane począwszy od 1 kwietnia 2016 r. w ramach programu "Rodzina 500+" na dzieci w wieku do dnia ukończenia 18. roku życia. Przysługuje ono matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu albo prawnemu dziecka w wysokości 500 zł miesięcznie na:

• drugie i kolejne dziecko w rodzinie - niezależnie od dochodu rodziny,
  
• pierwsze dziecko - po spełnieniu kryterium dochodowego.

Szczegółowe zasady przyznawania świadczenia wychowawczego zostały określone w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2016 r. poz. 195).

autor: Bożena Dziuba
Gazeta Podatkowa nr 33 (1283) z dnia 2016-04-25

GOFIN podpowiada