Portret Polaków wykluczonych finansowo - młodzi, wykształceni, pracujący
Firma Mastercard opublikowała wyniki badania, przeprowadzonego przez Ipsos, którego celem jest scharakteryzowanie osób wykluczonych finansowo oraz zbadanie przyczyn tego zjawiska. W Polsce jest nim dotknięte ok. 7 mln osób, które nie posiadają konta bankowego. W grupie wykluczonych finansowo Polaków co czwarty (27 proc.) badany to osoba młoda, w wieku 18-34 lata, podczas gdy co piąty (21 proc.) jest na emeryturze.
Częściej jest to kobieta (60 proc. przypadków) niż mężczyzna. 39 proc. wykluczonych ma stałą pracę, 19 proc. określa się jako bezrobotny, a 9 proc. jako uczeń lub student. Aż 85 proc. badanych deklaruje, że ma wykształcenie średnie lub wyższe.
42 proc. twierdzi, że zarabia poniżej 2500 zł, a 21 proc. deklaruje przychód w przedziale 2500-5000 zł lub więcej (pozostałe 37 proc. badanych nie podało zarobków). Tylko 14 proc. ankietowanych w badaniu Mastercard deklaruje, że korzysta z zasiłków lub innej formy wsparcia ze strony państwa. Wskazuje to, że problem wykluczenia finansowego dotyczy znacznej grupy społecznej, również osób, które są postrzegane jako dobrze "radzące sobie" w społeczeństwie.
Wykluczenie finansowe ma swoje negatywne konsekwencje, jeśli chodzi o nierówności społeczne.
Aż 68 proc. ankietowanych przez Mastercard płaci czynsz gotówką, a 95 proc. opłaca tak inne bieżące rachunki. Konieczność używania gotówki sprawia, że osoby wykluczone finansowo są bardziej narażone
na problemy w wyniku zgubienia lub kradzieży pieniędzy. Większe jest też ryzyko sporów, ponieważ transakcje gotówkowe nie zapewniają elektronicznego potwierdzenia lub dowodu zakupu. Gotówka nie umożliwia również dokonania przedpłaty lub wcześniejszego zlecenia płatności. W sytuacji, gdy osoby wykluczone finansowo muszą skorzystać z systemu bankowego, są zdani na pomoc bliskich lub znajomych, co uzależnia ich od innych.
Co ciekawe, badanie Mastercard wskazuje, że wśród wykluczonych finansowo jednocześnie rośnie wykorzystanie nowych technologii. Telefonu komórkowego używa już 68 proc. ankietowanych, a 39 proc. korzysta z laptopa. Mimo to 15 proc. z nich wciąż sygnalizuje, że nie ma dostępu do usług finansowych.
- Wykluczenie finansowe ma duży wpływ na jakość życia Polaków, pozbawiając ich podstawowych korzyści, takich jak niezależność, bezpieczeństwo finansowe czy dostęp do globalnej gospodarki - mówi Bartosz Ciołkowski, dyrektor generalny polskiego oddziału Mastercard Europe.
Posiadanie dostępu do usług finansowych oraz korzystanie z nich jest według 67 proc. ankietowanych w badaniu Mastercard ważne, żeby uznać społeczeństwo za włączające, czyli dające równe szanse. Mimo to tylko 6/10 wykluczonych finansowo Polaków uważa, że nasz kraj zapewnia odpowiedni dostęp, a 4/10 - odpowiednie możliwości korzystania z usług finansowych.
Badanie ujawnia, że główne powody nieposiadania w pełni funkcjonalnego rachunku bankowego lub niekorzystania z usług finansowych to brak wiedzy oraz brak zaufania do sektora bankowego. Niemal jedna trzecia (27 proc.) osób wykluczonych finansowo w ogóle nie chce mieć rachunku bankowego, co może wskazywać na brak wiedzy o potencjalnych korzyściach. Z kolei 16 proc. - najwięcej w Europie - nie chce powierzać bankom swoich pieniędzy, ponieważ im nie ufa.
Dzieje się tak mimo korzyści, jakie ankietowani dostrzegają w posiadaniu konta, takich jak: większa elastyczność w płaceniu (54 proc.), poczucie niezależności (21 proc.) i bezpieczeństwo finansowe (21 proc.). Inne, bardziej "namacalne" korzyści, jakie widzą badani to: możliwość kupowania w sieci (15 proc.), korzystanie z bankomatów (13 proc.) czy z debetu na koncie (11 proc.).
Innowacyjne, cyfrowe rozwiązania finansowe, połączone z edukacją, mogą pomóc wypełnić lukę pomiędzy kompetencjami technologicznymi a wykluczeniem finansowym. W Polsce ta szansa rysuje się szczególnie wyraźnie, ponieważ wykluczeni finansowo Polacy są bardziej zaawansowani technologicznie niż inni Europejczycy, np. częściej korzystają z telefonów komórkowych i laptopów. Z wcześniejszego badania Mastercard wynika też, że Polacy są bardziej zaawansowani technologicznie pod względem posiadania różnego rodzaju sprzętu elektronicznego, dostępu do internetu czy kupowania online.
W "ubankowieniu" Polaków może pomóc ułatwienie im dostępu do nowych technologii, czyli tzw. włączenie cyfrowe. 80 proc. badanych przez Mastercard uważa je za ważny element wyrównywania szans społecznych. Prawie wszyscy badani (86 proc.) zgadzają się ze stwierdzeniem, że każdy zasługuje na równy dostęp do internetu. 70 proc. wykluczonych finansowo Polaków uważa, że ma zapewniony równy dostęp do nowych technologii. Zapytani o to, jak sobie bez niego radzą, najczęściej wskazują na poczucie wykluczenia, zagubienia i bezsilności. Jako przyczyny wykluczenia cyfrowego najczęściej wskazywane
są natomiast: brak kompetencji technologicznych, zbyt zaawansowany wiek oraz brak pieniędzy na zakup sprzętu i cyfrowych usług.
- Wyniki naszego badania poświęconego wykluczeniu finansowemu są niepokojące. Potwierdzają one, że problem ten dotyczy nie tylko krajów rozwijających się, ale też Europy. Na szczęście mamy do dyspozycji narzędzia, które pozwalają z nim walczyć, takie jak współpraca różnych instytucji, edukacja i innowacje. Dzięki rosnącemu dostępowi do nowych technologii, takich jak np. smartfony, nie ma wątpliwości, że droga do zwiększenia dostępu obywateli do systemu finansowego jest drogą cyfrową - powiedziała Ann Cairns, prezes ds. międzynarodowych w Mastercard.
