Czy spread w kredytach walutowych jest zgodny z prawem?

Obecnie nie ma przepisów prawnych, które zakazywałyby stosowanie przez banki spreadu, także rekomendacje Komisji Nadzoru Finansowego nie zabraniają tej praktyki, jednak, na co należy zwrócić uwagę, istotnie ograniczają dotychczasową dowolność banków w ich stosowaniu. Spośród licznych wydanych przez KNF rekomendacji na szczególną uwagę w stosunku do kredytów w walutach obcych zasługują dwie: Rekomendacja S II oraz najnowsza Rekomendacja T.

Uchwała KNF w sprawie wydania Rekomendacji S (II) dotyczącej dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie (dalej: Rekomendacja S II) obowiązuje od dnia 1.07.2009 r. Gwarantuje ona posiadaczom kredytów walutowych możliwość ich spłaty bezpośrednio w walucie a także wskazuje, jakie obowiązki informacyjne powinien wykonać bank wobec klientów informując o spreadzie walutowym stosowanym przez bank.

Zgodnie z postanowieniami Rekomendacji S II, klient powinien otrzymać przed zawarciem umowy wszystkie informacje istotne dla oceny ryzyka i kosztów związanych z zawarciem umowy, w tym w szczególności formacje o ryzyku walutowym, ryzyku zmiennej stopy procentowej oraz wpływu spreadu walutowego na obciążenia z tytułu spłaty kredytu. Informacje te powinny być przedstawione w formie pisemnej. Ponadto bank powinien regularnie dostarczać swoim klientom wszelkich informacji dotyczących warunków oraz praw i obowiązków wynikających z umowy. W formie pisemnej klient powinien być informowany o wszelkich zmianach, które wpływają bezpośrednio na warunki umowy kredytowej, szczególnie na poziom obciążeń z tytułu spłaty kredytu (np. o zmianach stóp procentowych, zasad ustalania spreadu walutowego).

Zgodnie także z zapisami Rekomendacji S II, banki w pierwszej kolejności powinny oferować klientom kredyty, pożyczki lub inne produkty w złotych. Bank może złożyć klientowi ofertę kredytu, pożyczki lub innego produktu w walucie obcej lub indeksowanego do waluty obcej dopiero po uzyskaniu od klienta banku pisemnego oświadczenia, potwierdzającego, że dokonał on wyboru oferty w walucie obcej lub indeksowanej do waluty obcej mając pełną świadomość ryzyka walutowego związanego z kredytami, pożyczkami i innymi produktami zaciąganymi w walucie obcej lub indeksowanymi do waluty obcej oraz wpływu spreadu walutowego na wielkość udostępnionego kredytu i poziom obciążenia jego spłatą.

Ponadto w celu zapewnienia możliwości porównania stosowanych przez banki polityk dotyczących wyznaczania spreadów walutowych, bank powinien zapewnić możliwość nieodpłatnego dostępu klientów do informacji o kursach walutowych stosowanych przez bank, w szczególności w postaci zestawienia informacji w zakresie:

a) stosowanych przez bank kursów kupna i sprzedaży waluty obcej (informacja powinna dotyczyć wszystkich publikowanych przez bank tabel kursów walut obcych z okresów spłaty czynnych kredytów);

b) odrębnego zestawienia stosowanych przez bank spreadów walutowych (informacja powinna odnosić się do wszystkich publikowanych przez bank tabel kursów walut obcych z okresów spłaty czynnych kredytów).

Ponadto, w myśli Rekomendacji S II zalecane jest także, aby bank przedstawiając klientowi ofertę kredytu, pożyczki lub innego produktu, w walucie obcej lub indeksowanego do waluty obcej wyliczał kwotę i koszty kredytu według aktualnych kursów walut stosowanych przez bank oraz informował klienta o kosztach obsługi ekspozycji kredytowej w wypadku niekorzystnej dla klienta zmiany kursu walutowego i spreadu walutowego.

Istotnym uprawnieniem klienta, jakie wniosła Rekomendacja S II, jest dokonanie przez bank na wniosek klienta zmiany sposobu spłaty kredytu indeksowanego do waluty w taki sposób, aby spłata następowała w walucie indeksacyjnej. Zmiana sposobu spłaty powinna dotyczyć wszystkich rat od daty zmiany umowy. Bank nie może jednak ograniczać w umowie kredytu możliwości pozyskania przez klienta waluty przeznaczonej na spłatę kredytu do zakresu usług oferowanych przez bank.

Kolejną Rekomendacją KNF godną uwagi pod kątem ograniczenia dowolności banków w stosowaniu spreadu jest Rekomendacja T, której część zapisów weszła w życie 23.08.2010 r. na mocy uchwały KNF w sprawie wydania Rekomendacji T dotyczącej dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych (dalej: Rekomendacja T). Spośród postanowień Rekomendacji T najistotniejszym dla kredytów w walutach obcych jest zapis rekomendacji 24.4, zgodnie z którym: "w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej bank powinien, na życzenie klienta, (...) zagwarantować w umowie możliwość uruchomienia (...) kredytu w walucie do jakiej kredyt jest indeksowany. Bank nie może wprowadzać (...) obowiązku ponoszenia kosztów, które mogłyby utrudniać klientowi skorzystanie z takiej możliwości".

Rekomendacja T otwiera drogę do bardzo korzystnego refinansowania drogich kredytów walutowych zaciągniętych w czasie kryzysu. Nowe zapisy Rekomendacji T w połączeniu z Rekomendacją SII znacząco zmieniają sytuację osób, które już spłacają kredyty walutowe, otwierając możliwość zamiany drogiego kredytu na tani na znacznie korzystniejszych niż do tej pory warunkach. Przy zmianie starego kredytu walutowego na nowy obok standardowych kosztów, (prowizji za przedterminową spłatę, ewentualnie prowizji za udzielenie nowego kredytu oraz kosztów sądowych związanych z hipoteką) dochodzi bardzo ważny koszt spreadu walutowego. Wynika on stąd, że bank wypłaca kredyt po niższym kursie, a kredytobiorca spłaca go po wyższym, o czym była mowa na wstępie niniejszego artykułu. W efekcie przy refinansowaniu może dojść do podwyższenia kwoty kredytu. Nowe zapisy Rekomendacji T w połączeniu z obowiązkiem przyjęcia przez bank spłaty starego kredytu bezpośrednio w walucie (Rekomendacja SII) pozwalają uniknąć części kosztów związanych ze spreadem.

Podsumowując należy stwierdzić, że o ile przepisy prawa nie zakazują stosowania przez banki przy kredytach walutowych tzw. spreadu, o tyle już postanowienia Rekomendacji S II oraz rekomendacji T istotnie ograniczają swobodę banków w ich ustalaniu oraz narzucają na banki szereg obowiązków informacyjnych. Rekomendacje te dają także możliwość klientowi możliwość wypłaty kredytu w walucie a następnie jego spłaty również w walucie, jak też zmiany starego kredytu walutowego na nowy, na korzystniejszych warunkach.

Elżbieta Burzyński

radczyni prawna IURICO Kancelaria Prawna Law Office

Podstawa prawna:

1. Uchwała z dn. 17.12.2008 r. Nr 391/2008 Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie wydania Rekomendacji S (II) dotyczącej dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie - Dz.Urz. KNF Nr 8, poz. 45.
2. Uchwała z dn. 23.02.2010 r. Nr 52/2010 Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie wydania Rekomendacji T dotyczącej dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych - Dz.Urz. KNF Nr 2, poz. 12.