Doradca nie jest kosztem

Przypomnijmy, iż zgodnie z generalną regułą sformułowaną w przepisie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych kosztem uzyskania przychodów są wszystkie wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów, za wyjątkiem wydatków wymienionych w art. 16 tej ustawy.

Na podstawie powoływanego powyżej przepisu sformułować można przesłanki, jakie spełniać musi określony wydatek poniesiony przez podatnika, aby mógł stanowić koszt uzyskania przychodu.

Zasadniczo każdy wydatek poniesiony celowo, z zamiarem uzyskania przychodu powinien być uznany za koszt uzyskania tego przychodu. Warunkiem formalnoprawnym uznania wydatku za koszt uzyskania przychodu jest jego właściwe udokumentowanie.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dn. 7 czerwca 2004 r. (sygn. akt FSK 94/2004) uznał natomiast, iż zapłata przez podatnika kwoty wynikającej z faktury za usługi doradztwa podatkowego, jak również oświadczenie z wyjaśnieniami dotyczącymi zakresu wykonanej usługi nie mogą być dowodem wykonania takiej usługi. Dla celów prawnopodatkowych dowodem takim może być wyłącznie rezultat umowy dotyczącej takiej usługi. W przekonaniu Sądu podatnik nie udowodnił, iż poniesione przez niego wydatki na nabycie usług doradztwa podatkowego stanowią koszty uzyskania przychodów.

Formułując powyższe twierdzenie Sąd neguje zarówno utrwaloną linię orzeczniczą jak również stanowisko, jakie wypracowane zostało w tym zakresie przez doktrynę prawa podatkowego. Możliwość zaliczenia konkretnego wydatku poniesionego przez podatnika do kosztów uzyskania przychodów uzależniona jest od istnienia bezpośredniego lub nawet tylko potencjalnego związku między wydatkiem a przychodem. Jak wielokrotnie podkreślał Naczelny Sąd Administracyjny określony wydatek powinien okazać się dla uzyskania przychodów niezbędny, a przynajmniej pożyteczny w sensie potencjalnej możliwości (wpływu) na wygenerowanie przychodów. W wyroku z dn. 15 listopada 2000 r. (sygn. akt III SA 2431/99) NSA stwierdził natomiast, iż nie należy do organów podatkowych, ani do sądu badanie celowości i efektywności nakładów gospodarczych podatnika, lecz jedynie czy dany rodzaj wydatku pozostaje w związku z działalnością przedsiębiorstwa. Innym istotnym wyrokiem, który znajduje zastosowanie w analizowanym stanie faktycznym jest wyrok NSA w Łodzi z dn. 8 września 2000 r. (sygn. akt I SA/Łd 1317/98). W wyroku tym Sąd uznał, iż o celowości ponoszenia wydatków, związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym również o podejmowaniu nowych rodzajów i kierunków działalności gospodarczej, decyduje podmiot prowadzący działalność gospodarczą, a nie organ podatkowy. Ponadto, jeżeli wydatki poniesione przez podatnika w celu uzyskania przychodu zostały prawidłowo udokumentowane i zaewidencjonowane w prowadzonej ewidencji podatkowej (księgach rachunkowych), podlegają one uwzględnieniu przy ustalaniu podstawy opodatkowania, jako koszty uzyskania przychodów bez potrzeby ich udowodnienia w inny sposób.

W przedmiotowej kwestii wypowiedziało się również Ministerstwo Finansów w piśmie nr PB4/AK-060-9093-273/02 z dnia 02.09.2002 r., w którym wskazało, iż do kosztów uzyskania przychodów podatnicy mogą zaliczyć wydatki pozostające w związku przyczynowo-skutkowym z przychodami, tj. wydatki dzięki którym osiągnęli lub mogli osiągnąć przychód, a więc wydatki uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia. Jednocześnie, nie we wszystkich przypadkach związek między poniesieniem danego wydatku, a osiąganymi przez podatnika przychodami jest bezpośredni. Uzasadnieniem dla poniesienia niektórych wydatków może być dążenie do uniknięcia ryzyka wystąpienia ewentualnych strat związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym np. w wyniku nietrafnych decyzji gospodarczych. Wydatki te, mimo że bezpośrednio w związku z ich poniesieniem podatnik nie może oczekiwać zwiększenia swoich przychodów, mogą być uznane za poniesione w celu osiągania przychodów (służące zabezpieczeniu źródeł przychodów). Warunkiem jest jednak wykazanie przez podatnika, że mimo nieuzyskania przychodu w następstwie poniesienia tych wydatków, były one - obiektywnie rzecz ujmując - racjonalne co do zasady i co do wielkości.

Zasadność gospodarcza i ekonomiczna wydatku na usługi doradztwa podatkowego wobec cytowanych powyżej wyroków NSA wydaje się być oczywista. Głównym celem poniesienia wydatków na usługi doradztwa podatkowego jest co do zasady dążenie do uniknięcia ryzyka wystąpienia ewentualnych nieprawidłowości w rozliczeniach z budżetem państwa oraz wskazania propozycji optymalizacji podatkowej. Wydatki takie, nawet jeżeli nie wpływają bezpośrednio na przychody, z całą pewnością mogą być uznane za poniesione w celu osiągania przychodów. Niejednokrotnie brak jest jakichkolwiek fizycznych dowodów wykonania tego typu usługi, gdyż w niektórych przypadkach nie obejmuje ona pisemnych interpretacji prawa podatkowego. Zarzut braku wystarczającego udokumentowania wykonanej usługi, w sytuacji, w której podatnik dysponował fakturą oraz stosownym oświadczeniem jest zupełnie bezpodstawny. Wydane orzeczenie jest kolejnym przykładem dowolnej interpretacji obowiązujących przepisów, która nie znajduje oparcia w brzmieniu obowiązujących przepisów prawa. Sytuację, w której jedyną wytyczną interpretacji Sądu jest skrajny profiskalizm uznać należy za niedopuszczalną.