Fuzje, przejęcia, konsolidacje

Od momentu rozszerzenia Unii Europejskiej coraz więcej zagranicznych inwestorów dostrzega także polskie firmy w kontekście fuzji i przejęć. Konkurencyjny rynek i postępująca konsolidacja branży wymusza na lokalnych firmach konieczność ciągłego rozwoju oraz umacniania własnej pozycji - tym samym zwiększyła się również liczba transakcji między rodzimymi spółkami.

Fuzje i przejęcia na fali rosnącej

Na przestrzeni ostatnich lat, w związku z zachodzącymi w polskiej gospodarce przekształceniami, zmianie uległa specyfika przeprowadzanych transakcji fuzji i przejęć. Na początku lat dziewięćdziesiątych rozpoczęła się fala prywatyzacji, która umożliwiła wielu przedsiębiorcom, także zagranicznym, zajęcie na rynku "pozycji startowych". Kolejną fazą była konsolidacja, która kosztem zniknięcia z biznesowej mapy wielu mniejszych podmiotów, doprowadziła do powstania kilkunastu gigantów takich jak PKN Orlen czy Pekao S.A. Obecnie można zaobserwować rosnące natężenie transakcji fuzji i przejęć pośród firm prywatnych. Dotyczą one przede wszystkim małych i średnich przedsiębiorstw, którym znaczne zwiększenie skali działalności pozwala lepiej wykorzystać rynkowy potencjał.

Z perspektywy strategicznej, fuzje i przejęcia są zazwyczaj korzystne dla łączących się spółek, pozwalają bowiem szybko zwiększyć skalę działalności. Dzięki temu, firmy uzyskują silniejszą pozycję negocjacyjną względem swoich partnerów i większe rabaty przy zakupach. Mogą także zaopatrywać bardziej wymagających klientów nie obniżając przy tym znacząco ceny. Dodatkowo odczuwają one tzw. korzyści skali, związane z malejącymi kosztami przy wyższych wolumenach sprzedaży. Łączące się ze sobą firmy mogą także wymieniać się wiedzą i doświadczeniem swoich pracowników oraz redukować koszty pracy dublujących się stanowisk. Niemniej jednak fuzje i przejęcia są obarczone znacznym ryzykiem.

W rozwiniętych gospodarkach (Europa Zachodnia, Ameryka Północna i Japonia) badania pokazują, że fuzje i przejęcia w większości nie spełniają pokładanych w nich nadziei. Najważniejsze powody to: odmienne kultury firm, zbyt wysoka cena fuzji, a także niedopasowanie biznesowe łączących się przedsiębiorstw. W związku z tym niezmiernie ważny jest odpowiedni dobór celu transakcji, poprawna wycena oraz działania ułatwiające integracje po-połączeniową (ang. post-merger integration).

Polskie doświadczenia

W 2006 r. przeprowadzono w Polsce ok. 400 transakcji fuzji i przejęć o łącznej wartości przekraczającej 10 mld dolarów. Były to zarówno transakcje polskich spółek w kraju i za granicą, jak również zagranicznych inwestorów wchodzących na nasz rynek lub zwiększających swój udział. Obok tak spektakularnych transakcji jak przejęcie przez PKN Orlen litewskiej rafinerii Możejki, dziesiątki małych i średnich przedsiębiorstw zmieniło swoich właścicieli, połączyło się z innymi spółkami lub też zyskało strategicznego albo finansowego inwestora.

Duże spółki posiadają pracowników specjalizujących się w poszukiwaniu celów inwestycyjnych oraz pozyskiwaniu inwestorów, jak również dysponują środkami pieniężnymi na zatrudnienie profesjonalnych firm konsultingowych i banków inwestycyjnych, którzy mogą im pomóc w tym procesie. Z kolei zarządzający małymi firmami bardzo często nie dysponują nadmiarem czasu, który jest potrzebny do przeprowadzenia tego typu transakcji, a budżety spółek mogą nie być w stanie udźwignąć kosztów wyspecjalizowanych doradców.

Pomoc dla małych i średnich firm

Pomocnym narzędziem dla przedsiębiorców poszukujących nabywcy lub inwestora strategicznego dla swojego biznesu lub obiektu do przejęcia są portale internetowe, które stanowią platformę spotkań przedsiębiorców zainteresowanych transakcjami fuzji i przejęć. Takie serwisy oferują moduły typu: sprzedam i kupię firmę, zainwestuję czy szukam inwestora.

Zainteresowani przedsiębiorcy mogą zwykle bezpłatnie zamieszczać swoje oferty. Na stronach takich serwisów można zapoznać się także z bardzo przystępnie przedstawionymi procesami pozyskiwania inwestora oraz kupna przedsiębiorstwa.

Wiele portali na życzenie klientów oferuje pełne wsparcie w transakcji - w szczególności wiarygodną wycenę przedsiębiorstw w oparciu o metody (tj.: DCF, porównawczą i odtworzeniową), szukanie inwestora lub firmy do przejęcia oraz wsparcie w procesie negocjacji. Serwisy dbają także o bezpieczeństwo swoich użytkowników.

Dla klientów takich transakcji ważna jest poufność. Dlatego w sieci dostępne są zwykle podstawowe dane o ofertach, a szczegóły podawane są dopiero przy osobistym kontakcie kontrahentów.

Pomoc dla nowych przedsięwzięć

Przedsiębiorcy posiadający atrakcyjne projekty inwestycyjne mogą poszukać kapitału na rozwój także poprzez tzw. Aniołów Biznesu (ang. Business Angels). Są to prywatni inwestorzy, którzy nie obawiają się inwestować w nowe, często ryzykowne przedsięwzięcia. W zamian za udziały oraz możliwość wpływania na decyzje strategiczne wspierają oni młode firmy doświadczeniem biznesowym oraz finansowo (zazwyczaj do kilkuset tysięcy euro). Pierwsza zorganizowana inicjatywa spod znaku "Business Angels" powstała w Polsce w 2003 r. pod nazwą Polska Sieć Aniołów Biznesu (PolBAN). Jej zasadniczym celem, oprócz organizacji inwestycji tego typu, jest także promocja samej idei "Business Angels".

Od 2004 r., przy Polskiej Konferencji Pracodawców Prywatnych "Lewiatan" działa prywatny klub inwestorów Lewiatan Business Angels (LBA). LBA skupia się głównie na przedsięwzięciach we wczesnych fazach rozwoju w dowolnej branży, jednak opierających się na innowacyjności produktowej, procesowej lub rynkowej, dzięki czemu mogą zdobyć trwałą przewagę konkurencyjną. Przedsięwzięcia, które spełnią wymagane kryteria (m.in. poprawne sporządzenie pod względem formalnym biznesplanu), mogą korzystać z doświadczenia, kontaktów w świecie biznesu oraz reputacji menedżerów, jak również innych przedsiębiorców skupionych w LBA. Obecnie baza LBA liczy 50 inwestorów zainteresowanych dokapitalizowaniem interesujących projektów. Dzięki wsparciu "klubu aniołów biznesu" powstało już 5 firm.

Olga Kalicińska
Piotr Kuc
Marcin Majewski