Konsekwencje nieterminowego opłacania składek do ZUS

Płatnik składek opłaca należności składkowe jednym przelewem na swój numer rachunku składkowego (NRS). Na przelewie podaje łączną kwotę składek na ubezpieczenia społeczne (tj. emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe), ubezpieczenie zdrowotne, FP, FS, FGŚP oraz ewentualnie FEP. Składki na te Fundusze reguluje w określonych przepisami terminach.

Jeżeli płatnik jest osobą fizyczną opłacającą składki wyłącznie za siebie, wtedy ich płatności za dany miesiąc dokonuje nie później niż do 10. dnia następnego miesiąca. Gdy jest podmiotem sfery budżetowej, wówczas obowiązującym go terminem ich płatności za dany miesiąc jest 5. dzień następnego miesiąca. Pozostali płatnicy (tj. opłacający składki nie tylko za siebie, ale również za inne osoby ubezpieczone, np. pracowników, zleceniobiorców) regulują składki za dany miesiąc w terminie nie później niż do 15. dnia następnego miesiąca. Stanowi tak art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową.

Od nieopłaconych w terminie składek ZUS, co do zasady, należne są od płatnika odsetki za zwłokę. Płatnik opłaca je sam, bez uprzedniego wezwania go do ich uregulowania przez ZUS. Jak wynika z art. 23 ust. 1 ustawy systemowej, odsetki za zwłokę wylicza się na zasadach i w wysokości określonych w Ordynacji podatkowej. Przy ich wyliczaniu płatnik powinien pamiętać o kilku istotnych kwestiach, a mianowicie o tym, że ich naliczanie rozpoczyna się od następnego dnia po dniu, w którym płatnik miał obowiązek ostatecznie dokonać wpłaty składek na rachunek bankowy ZUS. Ostatnim dniem, za który płatnik powinien zapłacić odsetki za zwłokę, jest dzień, w którym ureguluje on zaległość do ZUS (włącznie z tym dniem). Ponadto wyliczone odsetki za zwłokę zaokrągla się do pełnych złotych w taki sposób, że końcówki kwot odsetek wynoszące mniej niż 50 gr pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 gr i więcej podwyższa się do pełnych złotych.

Generalnie odsetki za zwłokę są należne, gdy płatnik dokona płatności z tytułu należności składkowych po obowiązującym go terminie. Od zasady tej istnieje jednak wyjątek. Odsetek za zwłokę nie nalicza się za dany miesiąc, gdy ich wysokość nie przekroczy kwoty 6,60 zł (art. 23 ust. 1a ustawy systemowej). Jeżeli więc płatnik opłaca należne składki ZUS z opóźnieniem i okaże się, że wyliczone (na dzień wpłaty zaległości) odsetki za zwłokę wyniosą np. 6,60 zł, to nie ma on obowiązku zwiększenia swojej wpłaty o odsetki za zwłokę - są one bowiem wtedy nienależne. Będą wymagalne dopiero, gdy wyniosą co najmniej 6,61 zł. Wówczas po ich zaokrągleniu do pełnych złotych (zgodnie z zasadą matematyczną), należy je przekazać do ZUS.

Nieterminowa wpłata należności z tytułu składek niewątpliwie wpływa na ubezpieczenie chorobowe m.in. osoby fizycznej prowadzącej pozarolniczą działalność, zakładając, że przystąpiła ona do tego ubezpieczenia. Jeżeli bowiem przedsiębiorca opłacił za dany miesiąc kalendarzowy składki po obowiązującym go terminie ich płatności, to skutkiem tego jest wyłączenie go z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przez ZUS. Reguluje to art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej. W takim przypadku ubezpieczenie to ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który płatnik opłacił składki po terminie. Możliwa jest sytuacja, że za część miesiąca przedsiębiorca pobrał zasiłek (np. chorobowy), wtedy dobrowolne ubezpieczenie chorobowe takiej osoby ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje (art. 14 ust. 2a ustawy systemowej). ZUS automatycznie wyłącza przedsiębiorcę z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Warto dodać, że nieterminowa zapłata przez przedsiębiorcę składek ubezpieczeniowych wpływa również na ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osoby z nim współpracującej. Okoliczność ta nie wywiera jednak takich skutków np. w stosunku do osoby wykonującej umowę zlecenia. Pomimo tego, że ubezpieczenie chorobowe jest dla osób wykonujących umowę zlecenia dobrowolne, to wobec nich nie stosuje się uregulowania wynikającego z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej.

Należy zwrócić uwagę, że nie w każdym przypadku wyłączenie przedsiębiorcy (bądź osoby z nim współpracującej) z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego wyklucza prawo takiej osoby do jego "kontynuowania". ZUS może bowiem wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, jednak następuje to tylko w uzasadnionych przypadkach i wyłącznie na wniosek przedsiębiorcy.

Zdarza się, że przedsiębiorcy, którzy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, uważają, że nieterminowa wpłata składki na to ubezpieczenie pozbawi ich prawa do nieodpłatnej opieki zdrowotnej gwarantowanej przez NFZ. Organ rentowy nie może ich jednak wyłączyć z tego ubezpieczenia na skutek nieterminowo opłaconej składki zdrowotnej. Przedsiębiorcy są bowiem objęci obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania jej wykonywania (z wyłączeniem okresu, w którym działalność była zawieszona). W tym czasie mają więc prawo korzystać z nieodpłatnych świadczeń zdrowotnych.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.)

autor: Aneta Dąbrowska
Gazeta Podatkowa nr 36 (1598) z dnia 2019-05-06

GOFIN podpowiada