Polskie firmy tracą miliony. Przestępczość gospodarcza dotyka praktycznie co trzeciej firmy

Badanie jest nakierowane na analizę zjawiska we wszystkich sektorach gospodarki z perspektywy globalnej, w tym w Polsce. - Do udziału w anonimowej ankiecie zaproszono przedstawicieli różnych przedsiębiorstw: spółek giełdowych, firm międzynarodowych, dużych, średnich i małych przedsiębiorstw - podkreślił Marcin Klimczak, partner w PwC, lider zespołu usług śledczych i zarządzania ryzykiem nadużyć.

Jak wynika z raportu PwC, 26 proc. polskich firm przyznaje, że w ciągu ostatnich 24 miesięcy padło ofiarą nadużyć. 65 proc. dotyczyło sprzeniewierzenia aktywów (kradzież majątku z firmy, rozliczenie własnych wydatków jako firmowych, itp.), a 32 proc. cyberprzestępczości. Na trzecim miejscu znalazły się nadużycia w obszarze zakupów i nadużyć księgowych (po 29 proc.). Ciągle częstym problem w firmach pozostaje korupcja.

CZYTAJ: Sprawcami nadużyć są najczęściej osoby spoza firmy

- Najczęściej w ramach nadużyć gospodarczych dochodzi do kradzieży aktywów. Przedsiębiorcy w Polsce coraz częściej stają się ofiarami wyłudzania pieniędzy przy użyciu internetu. Dotychczas przodowała korupcja, teraz przedsiębiorcy uznają cyberprzestępczość za problem większej wagi - mówi Angelika Ciastek-Zyska z zespołu usług śledczych i zarządzania ryzykiem nadużyć w PwC.

- - - - - - - - - - -

Przykład 1.

Pracowaliśmy dla klienta z sektora produkcyjnego, przyglądaliśmy się prezesowi, który powinien świecić przykładem i być dla pracowników wzorem do naśladowania. Okazało się, że sytuacja była zupełnie odmienna. Prezes wyprowadzał z firmy odpady produkcyjne, które mogły być przez firmę sprzedane bądź powtórnie wykorzystane. Przez rok zdefraudowano w ten sposób kilkaset tysięcy złotych.

Przykład 2.

Dwóch pracowników prywatnie spożywa posiłki, po czym faktury z kolacji rozlicza jako wydatek firmowy. Gdyby tego było mało, to do fikcyjnej faktury dopisywali kolejne osoby, by dodatkowo zwiększyć koszty i wykorzystać w pełni przyznany im miesięczny limit na tego typu wydatki.

Przykład 3.

Prowadzenie ksiąg majątkowych jest nie tylko zadaniem wyjątkowo odpowiedzialnym, ale także nie należącym do najprostszych. Firma miała kredyt, który spłacała w miesięcznych ratach. Księgowa jednakże, zamiast spłacać kredyt przelewała pieniądze na swoje konto, przy czym w księgach rachunkowych - z racji tego, że była odpowiedzialna za ich prowadzenie - wszystko było zaksięgowane poprawnie. W księgach kredyt się systematycznie spłacał, w rzeczywistości pieniądze były po prostu kradzione.

Przykład 4.

Klient z branży motoryzacyjnej widząc wysokie koszty zakupów sprzętu i części do warsztatu zdecydował się na kontrolę. Kierownik warsztatu, który był odpowiedzialny za zakup, modernizację i dbanie o sprawne działanie wszystkich maszyn, wpadł na pomysł, by robić to w bardzo zmyślny sposób. Otóż, maszyny były kupowane tylko od jednej firmy, która nie wygrywała przetargów najlepszą ceną, a czasem dostawy. W większości przypadków zamówienie było realizowane na następny dzień. Po kontroli wyszło na jaw, że właścicielem firmy-dostawcy był członek rodziny kierownika warsztatu. Lista maszyn i potrzebnych części odpowiednio wcześniej wypływała na zewnątrz do spółki-dostawcy, co pozwalało na szybką dostawę. Co ciekawe, dla "rodzinnego biznesu" zamówienia z warsztatów były głównym źródłem dochodu przez lata.

- - - - - - - - - -

Pozytywnym efektem działań ostatnich lat i zmian w kulturze korporacyjnej jest spadek poziomu łapownictwa i korupcji z 21 do 15 procent, przy czym aż 33 proc. ankietowanych spodziewa się, że padnie ofiarą korupcji w najbliższym czasie.

Co jednak istotne, 18 proc. ankietowanych twierdzi, że utraciło kontrakt na rzecz przedsiębiorcy, który wręczył łapówkę. - Spadek danych dotyczących korupcji odnosi się głównie do środowiska urzędniczo-administracyjnego. Nadużycia w obszarze zakupów (kontrakty, przetargi) tworzy miejsce na rozwój korupcji na styku przedsiębiorców. Pamiętajmy, że korupcja urzędnicza jest najczęściej szeroko nagłaśniana. Z korupcją biznesową jest zupełnie inaczej. Z jednej strony mało kto chce o tym mówić, z drugiej nie zawsze jest ona wyraźnie piętnowana - zauważa Ciastek-Zyska.

Technologia wciąż się rozwija, a przedsiębiorcy nie do końca nadążają za tym rozwojem. Cyberprzestępczość jest najszybciej rosnącym w ostatnim czasie zagrożeniem dla firm. Co trzecie przedsiębiorstwo doświadczyła ataku przez internetu. - Ma to wiele wspólnego z rozwojem technologicznym. Pieniądz przenosi się do świata wirtualnego. O rosnącej skali problemu świadczy ocena przedsiębiorców, z których aż 61 proc. dostrzega wzrost zagrożenia cyberprzestępczością - podsumowuje wyniki raportu Piotr Szymankiewicz z zespołu usług śledczych.

Jak wynika z raportu PwC, coraz rzadziej dochodzi do przypadkowego wykrywania nadużyć w firmach. - Przedsiębiorcy większą uwagę zwracają na to, żeby sprawdzać, monitorować i kontrolować różnorodne procesy w swojej firmie - podkreślił Szymankiewicz.

To ciągle jednak kropla w morzu potrzeb. Zmienia się nie tylko formuła wyłudzeń czy forma przestępczości (cyberprzestępczość, "słup", szantaż, kradzież informacji poufnych), ale także profil sprawcy. Jak wynika z badań, aż 57 proc. wszystkich przestępstw gospodarczych dokonują osoby spoza firmy. Co jednak szczególnie ważne - 20 proc. przestępstw pochodzi ze strony kadry kierowniczej. Chociaż w procesie wykrywania nadużyć coraz częściej stosuje się nowoczesne sposoby analizy, to wciąż jest to niewystarczające, a przestępcy często są na krok przed kontrolerami czy działem bezpieczeństwa. W porównaniu do 2014 r. znacznie wzrosła rola zarządzania ryzykiem nadużyć (do 15 proc. z 3 proc.) i bezpieczeństwo IT (z 6 proc. do 12 proc.). Spadła natomiast rola audytu wewnętrznego (rutynowego). Eksperci PwC zwracają uwagę, że dla zapewnienia bezpieczeństwa w polskich firmach wciąż wiele jest do zrobienia. Co piąte przedsiębiorstwo w ogóle nie przeprowadza oceny ryzyka nadużyć.

Problemem jest także, że polskie standardy prowadzenia działalności gospodarczej w kraju odbiegają od tych, które są praktykowane i rozwijane od dawna na Zachodzie. Kultura organizacyjna obowiązująca w wielu firmach w krajach rozwiniętych daje możliwość, by pracownicy samodzielnie mogli reagować i informować o potencjalnym zagrożeniu. W Polsce wciąż nie jest to popularne rozwiązanie. Świadczy o tym chociażby - jak podkreślają autorzy raportu - niski poziom zgłoszeń za pomocą anonimu (sygnalisty). W Polsce jest to tylko 3 proc., średnia dla świata to natomiast 11 proc.

Bartosz Bednarz

Sprawdź: PROGRAM PIT 2015