Prowadzenie działalności gospodarczej przez jednego z małżonków

Większość umów jest ważna

W zdecydowanej większości umowy zawierane przez jednego z małżonków bez zgody drugiego są ważne. Zgoda jest potrzebna tylko do zawarcia niektórych umów (głównie związanych z nabywaniem, zbywaniem i obciążaniem nieruchomości, gospodarstwa rolnego, przedsiębiorstwa, najmu i dzierżawy nieruchomości). Rozważania dotyczą przy tym tych małżeństw, w których obowiązuje wspólność majątkowa. Jeśli w małżeństwie obowiązuje rozdzielność majątkowa, to każdy z małżonków zawsze samodzielnie może rozporządzać swoim majątkiem.

Zgoda może się przydać

Dzięki uzyskaniu zgody małżonka dłużnika na zaciągnięcie zobowiązania, kontrahentowi łatwiej będzie wyegzekwować spłatę długu.

Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka, to wierzyciel będzie mógł wyegzekwować należności z:

1) należących do majątku wspólnego przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa, jeśli zaciągnięte zobowiązanie jest związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,

2) majątku osobistego dłużnika,

3) wybranych składników majątku wspólnego: wynagrodzenia za pracę dłużnika (ale już nie z wynagrodzenia za pracę jego małżonka), dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, korzyści uzyskanych z przysługujących dłużnikowi praw autorskich, pokrewnych, własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.

Gdyby na zaciągnięcie zobowiązania zgodził się małżonek dłużnika, to wierzyciel mógłby prowadzić egzekucję z całego majątku wspólnego małżonków, a nie tylko z niektórych, wskazanych wcześniej składników tego majątku. To ważne, bo bardzo często do majątku wspólnego należą najbardziej wartościowe rzeczy i prawa, np. nieruchomości nabyte w trakcie trwania małżeństwa.

Brak zgody może utrudnić egzekucję komorniczą

Brak zgody małżonka dłużnika na zaciągnięcie zobowiązania może utrudnić i wydłużyć odzyskiwanie należności. Wierzyciel, dysponując wyrokiem sądowym wydanym przeciwko jednemu z małżonków, może żądać przeprowadzenia egzekucji komorniczej z majątku tej osoby. Małżonek dłużnika może się sprzeciwić zajęciu przez komornika tych składników majątku, które należą do majątku wspólnego. Może w tym celu w terminie miesiąca wytoczyć wierzycielowi, z którego wniosku działa komornik, powództwo o zwolnienie takich rzeczy lub praw spod egzekucji.

Wyjątkiem są tylko te składniki majątku wspólnego, z których mimo braku zgody małżonka na zaciągnięcie zobowiązania i tak można prowadzić egzekucję - np. wynagrodzenie za pracę dłużnika.

Co zrobić, gdy nie ma zgody małżonka?

Brak zgody małżonka dłużnika i spowodowaną tym niemożność prowadzenia egzekucji np. z nieruchomości należącej do majątku wspólnego małżonków można częściowo zneutralizować w inny sposób.

Wierzyciel jednego z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Musi jednak uprawdopodobnić, że dla odzyskania należności wymagane jest dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków. Pozwala na to art. 52 § 1a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Po przebrnięciu przez sądową sprawę związaną z ustanowieniem na wniosek wierzyciela rozdzielności majątkowej w małżeństwie dłużnika, otwarta będzie droga do zlicytowania połowy nieruchomości.

Innym, z reguły mniej korzystnym dla wierzyciela, rozwiązaniem jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. W wyniku ogłoszenia upadłości między małżonkami ustaje wspólność majątkowa, a cały majątek wspólny wchodzi do masy upadłości. Małżonek upadłego ma roszczenie do masy upadłości o wypłatę równowartości połowy majątku. Małżonek nie jest jednak przy podziale funduszów masy upadłości w żaden sposób uprzywilejowany.

Jeśli zgoda, to na piśmie

Jak zatem widać uzyskanie zgody małżonka kontrahenta już na etapie zawierania umowy może w przyszłości znacznie ułatwić odzyskanie należności i oszczędzić wierzycielowi konieczności wszczynania dodatkowych procedur sądowych. Aby zgoda odniosła swój cel, powinna być wyrażona na piśmie. Dysponując takim dokumentem wierzyciel może żądać nadania wyrokowi, który został wydany przeciwko jednemu z małżonków, klauzuli wykonalności także na drugiego małżonka. W klauzuli wykonalności sąd ogranicza odpowiedzialność tego małżonka do majątku objętego wspólnością majątkową (art. 787 Kodeksu postępowania cywilnego). Po uzyskaniu takiej klauzuli można będzie prowadzić egzekucję komorniczą z całego majątku wspólnego.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 25.02.1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. nr 9, poz. 59 ze zm.),
   
• ustawa z dnia 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 ze zm.).