Przedsiębiorco! To się zmieniło!

Z pewnością należy do nich ustawa z dn. 19.12.2008 r. zmieniająca ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Wprowadziła ona rozwiązania mające przyczynić się do zniesienia formalizmu na rzecz szybkości i sprawności systemu ewidencji przedsiębiorców - już na etapie podjęcia działalności gospodarczej. Środkiem służącym realizacji powyższego celu ma się stać realizowana w dwóch etapach tzw. zasada okienka: jako "jedno okienko" (obowiązuje od 31.03.2009 r.) oraz "zero okienka" (co ma być realizowane od dnia 1.07.2011 r., kiedy to zostanie utworzona Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej).

Przed wejściem w życie zmian w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej osoba zakładająca własną firmę osobiście dokonywała zgłoszeń do poszczególnych rejestrów. Wprowadzenie zasady jednego okienka umożliwiło rozpoczęcie działalności gospodarczej przez złożenie jednego wniosku o rejestrację w urzędzie gminy. Dalszym obiegiem dokumentów zajmują się już urzędnicy, przesyłając je odpowiednio do urzędu skarbowego, zakładu ubezpieczeń społecznych oraz urzędu statystycznego. Uprościło to i przyśpieszyło procedurę zakładania działalności. Wniosek jest zwolniony od opłat.

Znowelizowane również zostały zasady przeprowadzania przez organy administracji publicznej kontroli u przedsiębiorców. Zmienione przepisy kompleksowo i bardziej przejrzyście regulują stosowne procedury. Najistotniejsze zmiany dotyczą czasu trwania kontroli i jej zakresu. Przedmiotem przeprowadzanej przez organy inspekcji nie może już być przedsiębiorca, a wyłącznie wykonywana przez niego działalność gospodarcza. Obniżony czas trwania kontroli wynosi obecnie, w zależności od wielkości firmy, od 12 dni roboczych w małych do 48 dni w największych przedsiębiorstwach.

Nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest elementem "Pakietu na rzecz rozwoju przedsiębiorczości". Praktyka pokaże, czy ustawa rzeczywiście ułatwi życie przedsiębiorcom oraz osobom dopiero rozpoczynającym działalność gospodarczą. Samo uchwalenie dobrych przepisów nie wystarczy. Powinny iść za nimi odpowiednio wcześnie przygotowane zmiany w urzędach, szkolenia oraz wytyczne prowadzące do wprowadzenia przepisów w życie.

Kolejną wartą uwagi nowelizacją jest ustawa z dn. 23.10.2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych. Jedną z najważniejszych zmian w odniesieniu do spółek osobowych w stosunku do poprzedniej regulacji jest zniesienie obowiązku przekształcania spółek cywilnych w spółki jawne. W poprzednim stanie prawnym obowiązek taki powstawał, jeśli przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły wartość powodującą, zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych. Obecnie nadal istnieje możliwość przekształcenia spółki cywilnej w jawną - jest to jednak tylko możliwość, a nie obowiązek.

Kolejna dość ważna zmiana dotyczyła formy zawarcia umowy spółki partnerskiej. Do czasu wejścia w życie nowelizacji dla założenia spółki partnerskiej konieczne było zawarcie umowy spółki w formie aktu notarialnego. Obecnie, podobnie jak w przypadku spółki jawnej, wystarczy forma pisemna.

Najistotniejszą zmianą w organizacji i funkcjonowaniu spółek kapitałowych było obniżenie minimalnego kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do 5000 zł (zamiast 50 tys. zł), zaś spółki akcyjnej do 100 tys. zł (zamiast 500 tys. zł, nie dotyczy to jednak spółek, których wysokość kapitału zakładowego określana jest w innych ustawach). Ta zmiana spowodowała, że założenie spółki i działalność w takiej formie jest możliwa bez dysponowania dużymi funduszami. Jednak z drugiej strony niski kapitał zakładowy wiąże się z kilkoma niedogodnościami, m.in. z niskim zaufaniem kontrahentów, choć z drugiej strony nawet wysoki kapitał nie jest gwarantem dobrej sytuacji finansowej spółki.

Należy również wspomnieć o ustawie z dn. 5.12.2008 r. o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, na mocy której wprowadzono możliwość ogłoszenia upadłości przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności (tzw. upadłość konsumencka). Do wejścia w życie powyższych przepisów upadłość ogłosić mogli przedsiębiorcy (zarówno osoby fizyczne, jak i prawne), spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej, a także wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem oraz wspólnicy spółki partnerskiej.

Należy podkreślić, iż postępowanie upadłościowe dotyczące osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej cechuje szereg różnic w porównaniu do regulacji odnoszących się do upadłości innych podmiotów. Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić wyłącznie dłużnik. Sąd oddala wniosek, jeżeli niewypłacalność dłużnika nie powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności, w szczególności w przypadku, gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo w sytuacji, gdy do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą.

Warto również zauważyć, iż wniosek niespełniający wymagań formalnych lub nieopłacony nie jest zwracany przez sąd bez wzywania do uzupełnienia, tak jak to ma miejsce w zwykłym postępowaniu upadłościowym. Dodatkowo w stosunku do dłużnika będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej mają zastosowanie przepisy o zwolnieniu od kosztów sądowych. Nie stosuje się natomiast przepisów dotyczących obowiązku zgłoszenia wniosku nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.

Kolejną wartą podkreślenia nowelizacją mijającego roku jest ustawa z dn. 5.11.2009 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zmieniła ona przepisy dotyczące warunków, jakie powinien spełnić wykonawca, aby mógł ubiegać się o udzielenie zamówienia publicznego. Dopuszczono m.in. zastrzeżenie, że o udzielenie zamówienia będą mogli ubiegać się tylko wykonawcy zatrudniający odpowiednią liczbę osób niepełnosprawnych.

Ustawa zmieniła również przepisy zawierające katalog przesłanek wykluczenia wykonawcy z postępowania. Nałożyła na wykonawcę obowiązek udowodnienia, że spełnia on warunki udziału w postępowaniu, oraz że nie zachodzą w stosunku do niego przesłanki wykluczenia z postępowania. Zmieniły się przesłanki zwrotu wadium wykonawcom. Ponadto nowelizacja wprowadziła doprecyzowanie, zgodnie z którym w przypadku przedłużenia okresu związania ofertą po wyborze najkorzystniejszej oferty obowiązek wniesienia nowego wadium lub przedłużenia wadium wcześniej wniesionego dotyczy tylko wykonawcy, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza.

Z ustawy - Prawo zamówień publicznych usunięte zostały przepisy o obowiązku żądania przez zamawiającego zabezpieczenia od wykonawcy. Pozostawiono natomiast możliwość fakultatywnego żądania zabezpieczenia oraz wprowadzono możliwość i określono zasady udzielania przez zamawiającego zaliczek na poczet wykonania zamówienia.

Omówione nowelizacje zasługują na szczególną uwagę ze względu na ich doniosłość zarówno dla sytuacji osób fizycznych (w tym zakresie przede wszystkim przepisy o upadłości konsumenckiej), jak i przedsiębiorców.

Maciej Szulikowski, Radca Prawny i Partner Zarządzający, Kancelaria Prawna M. Szulikowski i Partnerzy

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 19.12.2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2009 r. Nr 18, poz. 97.
2. Ustawa z dn. 23.10.2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych - Dz. U. Nr 217, poz. 1381.
3. Ustawa z dn. 5.12.2008 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz.U. Nr 234, poz. 1572.
4. Ustawa z dn. 5.11.2009 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz. U. Nr 206, poz. 1591.
5. Ustawa z dn. 29.10.1994 r. o rachunkowości - tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.