Ulgi w składkach mają wpływ na prawo do świadczeń chorobowych i ich wysokość
Osoby m.in. rozpoczynające działalność pozarolniczą mogą obecnie skorzystać z kilku rodzajów ulg w zakresie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Otóż po spełnieniu określonych przez ustawodawcę warunków przez pewien okres w ogóle nie muszą podlegać tym ubezpieczeniom, a następnie mogą opłacać składki od niższej (niż powszechnie obowiązująca) podstawy. Trzeba jednak pamiętać, iż skorzystanie z tych ulg nie pozostaje bez wpływu na ewentualne prawo do świadczeń chorobowych oraz ich wysokość.
Ulgi w składkach
Ubezpieczenie chorobowe dla osób prowadzących działalność pozarolniczą ma charakter dobrowolny. Mogą one do niego przystąpić, o ile podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Stanowi o tym art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.), zwanej ustawą systemową.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe dla tych osób stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego na dany rok kalendarzowy. Na ubezpieczenie chorobowe nie może ona jednak przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (art. 18 ust. 8 i art. 20 ust. 1 i 3 ustawy systemowej).
Przy czym po spełnieniu określonych przez ustawodawcę warunków przedsiębiorca może skorzystać z:
- tzw. ulgi na start - o której mowa w art. 18 ustawy - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2019 r. poz. 1292),
- opłacania składek na preferencyjnych zasadach, określonych w art. 18a ustawy systemowej,
- tzw. małego ZUS - o którym mowa w art. 18c ustawy systemowej.
Prawo do świadczeń
Skorzystanie z ulgi na start nie pozostanie jednak bez wpływu na ewentualne uprawnienia do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, tj. z tzw. ubezpieczenia chorobowego. Jak bowiem sama nazwa wskazuje, przysługują one wyłącznie osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym.
W okresie korzystania z ulgi na start przedsiębiorca nie będzie zatem mógł nabyć uprawnień do zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego. Natomiast po jego zakończeniu nie od razu będzie mógł liczyć na zasiłek chorobowy. Dla świadczenia tego został bowiem przewidziany okres wyczekiwania, który dla osób podlegających ubezpieczeniu chorobowemu na zasadzie dobrowolności wynosi 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Kwestię tę reguluje art. 4 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 645 ze zm.), zwanej ustawą zasiłkową, który jednocześnie przewiduje pewne odstępstwa od tej zasady.
Wysokość świadczeń
Gdy po zakończeniu ulgi na start przedsiębiorca przystąpi do ubezpieczeń społecznych, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, ale będzie opłacał składki na preferencyjnych zasadach albo w ramach małego ZUS, przełoży się to na wysokość należnych mu świadczeń. Podstawę wymiaru zasiłku (chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego) ustala się bowiem, na zasadach w określonych w rozdziale 9 ustawy zasiłkowej, z uwzględnieniem art. 36 ust. 2-4, art. 38 ust. 1, art. 42, art. 43 i art. 46 ustawy zasiłkowej, w oparciu o jego przychód rozumiany jako kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe (art. 3 pkt 4 ustawy zasiłkowej). Im zatem niższa podstawa wymiaru składek (np. z tytułu korzystania z danej ulgi), tym niższa podstawa wymiaru zasiłku, a co za tym idzie i samego świadczenia.
Ponieważ podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo była ona krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe, w pewnych okolicznościach ta niska podstawa wymiaru zasiłku może obowiązywać przez bardzo długi okres.
| Rodzaj ulgi | Na czym polega? | Wpływ na świadczenia |
| Ulga na start | Przedsiębiorca może przez 6 miesięcy kalendarzowych od podjęcia działalności gospodarczej nie płacić składek na ubezpieczenia społeczne. Korzystając z tej ulgi, nie można przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. | W razie zaistnienia określonego ryzyka przedsiębiorca nie może skorzystać ze świadczeń chorobowych. |
| Preferencyjne składki | Przedsiębiorca może przez kolejne 24 miesiące kalendarzowe (liczone od dnia objęcia ubezpieczeniami z tytułu wykonywania działalności) opłacać składki na ubezpieczenia społeczne, w tym dobrowolne chorobowe, naliczane od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia. | Jeżeli przedsiębiorca opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe od tej najniższej dla niego podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, podstawa ta będzie brana pod uwagę przy ustalaniu wysokości należnego mu świadczenia chorobowego. |
| Mały ZUS | Najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym chorobowe, uzależniona jest od rocznego przychodu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym, przy czym nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku. Niższe składki na ubezpieczenia społeczne można opłacać maksymalnie przez 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej. |
| Podstawa wymiaru składki | Najniższa jej wartość obowiązująca w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2019 r. |
|
| tj. miesięcznie | kwota | |
| podstawowa minimalna | 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego na dany rok kalendarzowy | 2.859 zł |
| na preferencyjnych zasadach |
30% kwoty minimalnego wynagrodzenia | 675 zł |
| w ramach małego ZUS | kwota, która nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku | nie niższa niż 675 zł i nie wyższa niż 2.859 zł |
| maksymalna | 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia | 11.912,50 zł |
autor: Bożena Dziuba
Gazeta Podatkowa nr 92 (1654) z dnia 2019-11-18