Jak liczyć limit do obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych?
Wiele małych firm prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów i z obawą myśli o obowiązkowym przejściu na księgi rachunkowe. Z tym bowiem najczęściej wiążą się wyższe koszty i większe obowiązki.
Dla wielu księgi rachunkowe to skomplikowana dziedzina wiedzy. Jednak zdecydowanie więcej informacji niezbędnych przy prowadzeniu działalności można uzyskać z ksiąg rachunkowych; są to np. dane umożliwiające analizę kosztów, płynności finansowej, stanu rozrachunków, a także opłacalności produkcji i jej poszczególnych wydziałów, czy też kalkulacji cen wyrobów i usług. Mimo wielu zalet prowadzenia ksiąg rachunkowych, mali przedsiębiorcy zdecydowanie wolą prowadzić uproszczoną ewidencję w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Na 2011 r. limit zobowiązujący do prowadzenia ksiąg rachunkowych jest niższy o 282.720 zł (wynosi on na 2011 r. 4.784.400 zł, na 2010 r. limit ten wyniósł 5.067.120 zł). Zatem osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, które w 2010 r. uzyskają przychody w kwocie niższej niż 4.784.400 zł, będą mogły w 2011 r. pozostać na podatkowej księdze przychodów i rozchodów.
Co uwzględniać w kwocie przychodów?
O przychodach uwzględnianych w limicie stanowią przepisy dwóch ustaw (tj. ustawy o rachunkowości i ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) i niestety są one różne. Otóż według ustawy o rachunkowości, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich oraz spółdzielni socjalnych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro. Nie uwzględnia się więc w tym limicie przychodów ze sprzedaży materiałów, pozostałych przychodów operacyjnych i zysków nadzwyczajnych. Z kolei na podstawie ustawy o PDOF, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy ww. osób fizycznych i ww. spółek, jeżeli ich przychody, w rozumieniu art. 14, za poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co najmniej równowartość kwoty określonej w euro w przepisach o rachunkowości (art. 24a ust. 4 ustawy o PDOF). Czyli ustawa o PDOF co do wysokości limitu odsyła do ustawy o rachunkowości, ale już przychody trzeba ustalić według art. 14 tej ustawy.
Zgodnie zaś z art. 14, za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług. Do przychodów tych zalicza się także wszystkie tytuły wymienione w art. 14 ust. 2, a więc m.in. przychody ze sprzedaży środków trwałych, dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków (z wyjątkiem otrzymanych na zakup lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych), różnice kursowe, otrzymane kary umowne, nieodpłatnie otrzymane świadczenia, umorzone lub przedawnione zobowiązania i inne tytuły. Według ustawy o rachunkowości, zaliczane są one do pozostałych przychodów operacyjnych, a takie przychody nie są uwzględniane w omawianym limicie (za wyjątkiem zrealizowanych różnic kursowych, gdyż te są uwzględniane w przychodach lub kosztach finansowych).
| Przykład 1 Spółka cywilna osób fizycznych prowadząca księgi rachunkowe do końca listopada br. osiągnęła przychody ze sprzedaży towarów i usług w kwocie 3.430 tys. zł, przychody z operacji finansowych wyniosły 540 tys. zł, a pozostałe przychody operacyjne (obejmujące m.in. przychody ze sprzedaży środków trwałych, otrzymane dotacje) wyniosły 1.314 tys. zł. Razem przychody wyniosły 5.284 tys. zł. Stanowiły one jednocześnie przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu art. 14 ustawy o PDOF. Wobec tego, wedle ustawy o PDOF, jednostka musi nadal prowadzić księgi rachunkowe. Przyjmując natomiast przepisy ustawy o rachunkowości, przychody do ustalenia omawianego limitu wyniosły 3.970 tys. zł i jeśli do końca 2010 r. nie przekroczą one kwoty 4.784.400 zł, to wedle ustawy o rachunkowości jednostka mogłaby przejść na podatkową księgę przychodów i rozchodów, ale niestety nie może, gdyż według ustawy o PDOF musi prowadzić księgi rachunkowe. |
Skoro zatem większy zakres przychodów obejmują przepisy ustawy o PDOF, to te właśnie przepisy należy uwzględniać przy określaniu, czy jest obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych. Dotyczy to także tych podatników, którzy już prowadzą księgi rachunkowe, a zamierzają przejść na podatkową księgę, ze względu na niskie przychody.
Jednak osoby prowadzące księgi rachunkowe muszą też liczyć przychody z ustawy o rachunkowości, czy czasami nie są one wyższe od przychodów wynikających z art. 14 ustawy o PDOF. Zdarza się bowiem, że przychody bilansowe są wyższe od podatkowych i wówczas jednostka będzie musiała pozostać na księgach rachunkowych. Przychody bilansowe mogą być wyższe od przychodów podatkowych m.in. o nadwyżkę dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi wynikającą z wyceny bilansowej, o odsetki od należności naliczone a niezapłacone (podatkowo będą przychodem z chwilą zapłaty).
| Przykład 2 Osoba fizyczna prowadząca księgi rachunkowe za 2010 r. uzyskała przychody ze sprzedaży towarów i usług w kwocie 4.356 tys. zł, przychody z operacji finansowych (stanowiące też przychody podatkowe) wyniosły 290 tys. zł. Naliczone na dzień bilansowy a niezapłacone odsetki od należności wyniosły 14,5 tys. zł. Nadwyżka dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi wynikająca z wyceny bilansowej wyniosła 125 tys. zł. Przychody podatkowe u tej osoby wyniosły więc 4.646 tys. zł. Niższe są zatem od wymaganego limitu (4.784,4 tys. zł). Tak więc według przepisów ustawy o PDOF, podatnik ten mógłby przejść na podatkową księgę przychodów i rozchodów. Jednak nie może, gdyż według ustawy o rachunkowości - przychody przekraczają powyższy limit, wynoszą bowiem 4.785,5 tys. zł. |
Na zakończenie przypomnijmy, iż:
obowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowych po przekroczeniu limitu przychodów są także osoby fizyczne prowadzące działy specjalne produkcji rolnej, rolnicy, obywatele państw członkowskich UE prowadzący działalność gospodarczą na terytorium Polski,
jeśli osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą i jednocześnie osiąga przychody jako wspólnik w spółce cywilnej, to przychody zobowiązujące do prowadzenia ksiąg przyjmuje się osobno z działalności indywidualnej i z działalności w spółce; co m.in. oznacza, że jeśli w spółce cywilnej są prowadzone księgi rachunkowe, to z indywidualnej działalności można prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów dopóki nie zostanie przekroczony limit przychodów,
w limicie uwzględnia się przychody osiągnięte w spółce (cywilnej, jawnej czy innej osobowej), a nie przychody osiągnięte przez poszczególnych wspólników,
spółka cywilna czy spółka osobowa, w której wspólnikiem jest osoba prawna, zawsze prowadzi księgi rachunkowe, niezależnie od limitu przychodów.
Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno - Finansowych Nr 33 z dnia 2010-11-20