Banki - komu służą te opłaty?

Kontrola UOKiK dotyczyła tzw. opłaty interchange, która w Polsce średnio wynosi od 1 do 2 proc. i jest płacona przez sklep na rzecz banku wydającego kartę. Opłata jest wliczana w cenę towaru czy usługi. Prezes UOKiK nakazał natychmiastowe zaniechanie stosowania tych opłat przez wszystkie banki w ramach systemu Visa i MasterCard. W ocenie Urzędu, opłata interchange nie powinna być pobierana. Na 20 banków, w tym największe polskie banki, nałożono łącznie karę w wysokości ponad 164 mln zł.

Największe kary naliczono bankom: PKO BP i Pekao SA (po 16,59 mln zł), BPH (14,66 mln zł), BZ WBK i ING Bankowi Śląskiemu (po 14,08 mln zł).

Banki jednak mogą odwołać się od decyzji UOKiK - zarówno od decyzji o karze, jak i od decyzji nakazującej natychmiastowe zaprzestanie pobierania opłaty - powiedział Banasiński.

Dyrektor Generalny Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji (POHiD) Andrzej Faliński nie był jednak w stanie zapewnić, że jeśli decyzja UOKiK wejdzie w życie, to sklepy obniżą ceny. POHiD, który w 2001 r. wniósł sprawę do UOKiK, argumentował, że pobieranie interchange sprawia, że ceny są wyższe. "Nie sądzę, by ceny od jutra automatycznie zostały obniżone. Na pewno będzie to istotny czynnik do obniżenia ceny. Ale kiedy - nie mam pojęcia" - powiedział Faliński.

Ekspert POHiD Artur Socik zapewnił natomiast , że jeśli banki przestaną pobierać interchange, to sklepy nie wprowadzą dodatkowych opłat za płacenie kartami - taka sytuacja miała miejsce w Australii. Jego zdaniem natomiast banki mogą zrezygnować z programów lojalnościowych dołączanych do kart. Banasiński poinformował, że banki "w pewnym sensie" przyznały się do stosowania zmowy cenowej, która polegała na tym, że ustaliły opłatę na minimalnej wysokości. Banki argumentowały, że te opłaty służą rozwojowi systemu płatniczego, jednak UOKiK z tym się nie zgodził.

UOKiK zwrócił też uwagę, że polskie banki ustaliły interchange na poziomie wyższym niż rekomendowany przez organizacje wydawców kart dla naszego regionu. Rekomendowany poziom opłat wynosi od 0,5 do 1 proc. Wejście w życie decyzji UOKiK może jednak oznaczać, że banki będą stosować te właśnie minimalne stawki opłat. Wówczas Urząd może ponownie zbadać sprawę.

UOKiK uznał, że pobieranie interchange nie jest niezbędne, skoro są kraje w UE, w których działają systemy nienaliczające tej opłaty - jak w Danii, Holandii, Norwegii, Finlandii i Luksemburgu. Sprawę interchange bada też Komisja Europejska. W 2002 r. Visie nakazano stopniowe obniżanie opłaty. UOKiK obliczył, że rocznie opłata interchange przynosiła bankom ponad 400 mln zł zysku.

Postępowanie UOKiK toczyło się przeciw 20 bankom oraz Visa Europe, Visa International, MasterCard Europe oraz Związkowi Banków Polskich. Czterem organizacjom wnioskodawcy zarzucali, że koordynują działalność, by ograniczać dostęp do rynku. Tego jednak zarzutu UOKiK nie podzielił. MasterCard w komunikacie "wyraża dezaprobatę dla decyzji Urzędu" i zapowiada "zdecydowaną obronę sposobu naliczania interchange".

MasterCard uznał działanie UOKiK za bezpodstawne z prawnego punktu widzenia. "Jest ono także niewłaściwą i zbędną ingerencją w wysoce konkurencyjny rynek płatniczy. Z punktu widzenia MasterCard opłaty interchange ustalane przez instytucje finansowe nie naruszają prawa o ochronie konkurencji i konsumentów obowiązującego zarówno w Unii Europejskiej, jak i w Polsce" - czytamy w stanowisku.

Małgorzata O'Shaughnessy, dyrektor generalna organizacji Visa Europe w Polsce oświadczyła w komunikacie, że organizacja jest rozczarowana decyzją UOKiK. "Uważamy, iż opłata interchange jest ustalana zgodnie z prawem i wymogami konkurencji" - powiedziała.

Zdaniem Visa Europe w Polsce, interchange umożliwia efektywne funkcjonowanie systemu płatniczego. "Określając poziom opłaty interchange w Polsce organizacja Visa Polska, która zrzesza banki należące do Visa Europe w naszym kraju, kieruje się zasadami zawartymi w ogłoszonej w 2002 r. decyzji Komisji Europejskiej. Oznacza to, że wysokość opłaty interchange dwukrotnie już obniżanej w ostatnim okresie jest określana na podstawie analiz kosztów, które to analizy są poddawane niezależnej weryfikacji". Dalsze komentarze Visa Europe przedstawi po zapoznaniu się z tekstem decyzji UOKiK.

Sekretarz Rady Wydawców Kart Bankowych ZBP Remigiusz Kaszubski powiedział PAP, że banki zastanawiają się nad zaskarżeniem decyzji UOKiK, przy czym każdy bank ukarany przez Urząd będzie to robił sam. Bankowcy uważają, że decyzja UOKiK zahamuje unowocześnianie polskiego rynku kart.

"To niedobra decyzja, wygrała opcja przerzucania kosztów na konsumentów. Konsumenci mogą zacząć robić to, co miało miejsce w innych krajach - płacić gotówką, a nie kartą. Konsument płacący gotówką wydaje mniej. Zwracamy też uwagę, że obrót gotówkowy oznacza szarą strefę. Ponadto decyzja UOKiK stoi w sprzeczności z dokumentami KE, która uznała, że obrót bezgotówkowy opiera się na opłacie interchange" - powiedział Kaszubski.

Rzecznik prasowy PKO BP Marek Kłuciński powiedział PAP, że bank nie otrzymał jeszcze decyzji prezesa UOKiK, co uniemożliwia zajęcie stanowiska. Dodał, że "bank podtrzymuje swoje stanowisko przedstawione w toku postępowania przed Prezesem UOKiK".

"Podkreślenia wymaga okoliczność, iż w lutym 2002 roku Komisja Europejska wydała decyzję uznającą opłatę interchange jako zgodną z prawem UE i przynoszącą wymierne korzyści konsumentom oraz promującą konkurencję między systemami płatniczymi i bankami. W świetle obowiązujących przepisów, od decyzji Prezesa UOKiK bankowi przysługuje odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów. Po zapoznaniu się z uzasadnieniem decyzji Prezesa UOKiK, bank podejmie decyzję o ewentualnych dalszych czynnościach prawnych" - powiedział Kłuciński.

Jeszcze w środę prezes ZBP Krzysztof Pietraszkiewicz mówił, że zmowy cenowej nie było. Natomiast prezes NBP Leszek Balcerowicz powiedział dziennikarzom, że kwestia opłaty interchange "jest decyzją niezależnego urzędu". Według danych NBP na koniec III kwartału 2006, Polacy mieli w portfelach ponad 22,6 mln kart płatniczych.