EFPE 2021: eIDAS 2.0 rozpędzi ekosystem przyszłości cyfrowej

Jak eksperci ocenili propozycje zmian w rozporządzeniu o identyfikacji elektronicznej i usługach zaufania? Zgodzili się, że UE chce iść własną drogą, odważnie wychodząc z kreacją odpowiednich przepisów dla rynkowych trendów. - Z punktu widzenia tożsamości cyfrowej dobrze, że do tych zmian dochodzi, bo umożliwią one szersze wykorzystanie nowoczesnych rozwiązań przez jednostki administracji publicznej, biznes i obywateli. Pojawia się wiele nowych usług zaufanych. Idziemy też w stronę standaryzacji. Dzieje się naprawdę wiele - mówił podczas konferencji dyrektor EFPE Tomasz Litarowicz.

Z kolei Andrzej Dopierała, prezes Asseco Data System, przypomniał, że pandemia jest czasem, gdy świat staje się bardziej cyfrowy. - Żyjemy w okresie ogromnych, bezprecedensowych zmian związanych z innowacjami technologicznymi, które wpływają zarówno na nasze życie prywatne, jak i zawodowe oraz modyfikują zachowania i sposoby interakcji międzyludzkich. Pandemia wymusiła na społeczeństwie nagłą potrzebę powszechnej cyfryzacji. Miniony rok był okresem intensywnego rozwoju rozwiązań technologicznych, które umożliwiają interakcję i transakcje bez bezpośredniego kontaktu z człowiekiem. Zdalna identyfikacja uczestników procesu i zdalne potwierdzanie ich decyzji, były kluczowe dla zwiększenia wykorzystania dokumentów elektronicznych, co było jedynym sposobem na uniknięcie lub zminimalizowanie interakcji międzyludzkich - mówił Andrzej Dopierała.

Identyfikacja elektroniczna i usługi zaufania - są to podstawowe narzędzia, dzięki którym transformacja cyfrowa jest w ogóle możliwa. Podczas pierwszej z debat w ramach EFPE, eksperci zgodzili się jednak, że wciąż przed UE i poszczególnymi krajami członkowskimi - wiele wyzwań. To, że KE bierze na warsztat, w postaci rozporządzenia eIDAS, sporą część z nich, nie oznacza, że temat został wyczerpany. - Regulacje i ich zmiany muszą skupiać się nie tylko na krajowych, ale również europejskich wymiarach, tak aby w pełni umożliwić harmonizacje ram prawnych i wydobyć pełen potencjał usług cyfrowych - podkreślał Tomasz Chomicki, director of business development w Samsung Electronics Polska. I kontynuował: - Musimy spojrzeć na to szerzej, bo są to elementy gospodarki globalnej opartej na zaufaniu.

- Musimy pamiętać, że transformacja cyfrowa będzie wymagać tożsamości cyfrowej. Regulacje skupiające się na identyfikacji elektronicznej są bardzo ważne - przyznał.

...tym więcej drzew - te słowa do rewolucji cyfrowej, która zachodzi na naszych oczach, pasują w sam raz. Nowe produkty, które pojawiają się na rynku, umożliwiają przyspieszenie transformacji cyfrowej firm i administracji publicznej. Jednocześnie rodzą też kolejne pytania o bezpieczeństwo, interoperacyjność tak regionalną, jak i globalną, atrakcyjność ich wykorzystania i popularyzacji po stronie biznesu i obywateli.

By maksymalnie szeroko zaadresować temat identyfikacji cyfrowej, EFPE podzielono na trzy bloki tematyczne. Pierwszy dotyczył zmian rynkowych w Polsce i Europie. Drugi poświęcony był wdrożeniu usług zaufania w wybranych organizacjach. Trzeci: Przyszłość gospodarki cyfrowej - to próba znalezienia odpowiedzi na pytania o zmiany w eIDAS zaproponowane przez KE tego, czy idą one we właściwym kierunku, chociażby w kontekście współpracy międzynarodowej i budowy globalnej gospodarki cyfrowej.

- UE zdefiniowała model regulacji podpisu elektronicznego, który został przyjęty jako wzorzec w wielu krajach. Rewizja, która skupia się na rynku unijnym, wywrze wpływ na inne kraje, nie tylko Szwajcarię czy Norwegię, ale również te poza Europą - mówił Andrea Valle, president Cloud Signature Consortium. Z przepisów nowelizacji eIDAS wskazał on m.in. na art. 14, który obejmuje wzajemne prawne uznawanie usług zaufania, ustanowionych w krajach trzecich. - Dotychczas kwestia ta była zaniedbywana, co nie pozwalało współpracować np. z dynamicznie rozwijającym się rynkiem indyjskim - ocenił Valle.

Podkreślił również, że w obszarze identyfikacji i weryfikacji tożsamości zmieniony art. 24 będzie niezwykle ważny. - Harmonizuje on zasady zdalnej identyfikacji na trenie UE. Do tej pory jej brak był główną przeszkodą dla wypracowania przez UE wspólnych usług zaufania - dodał.

Tomasz Chomicki zwracał uwagę, że kluczowe jest cyberbezpieczeństwo, jeśli myśli się o dalszym rozwoju usług e-identyfikacji. - To czas, kiedy musimy się na moment zatrzymać, potrzebujemy refleksji nad kolejnymi przepisami ogłaszanymi przez KE, jak eIDAS 2.0 i podkreślenia, że nowe usługi powinny być wdrażane w sposób coraz bardziej bezpieczny. Już dziś widzimy wzrost znaczenia AI, chmury obliczeniowej, e-commerce, ale warto też zaznaczyć, że do tego wyścigu stają także hakerzy - przestrzegał.

Z kolei Andrzej Dopierała z Asseco Data Systems przyznał, że eIDAS 2.0 - to kolejny etap dla cyfrowej transformacji. - Aktualizacja eIDAS spowoduje, że systemy będą się ze sobą kontaktowały. To nie tylko podpis elektroniczny, ale też certyfikat poświadczający, że jestem ekspertem, mam dyplom ukończenia szkoły wyższej - jeśli ma znaczenie dla danej sytuacji - stanie się to elementem mojej tożsamości cyfrowej. Możliwości są niezmierzone. Może ich jeszcze nawet dzisiaj nie widzimy - mówił. Podkreślił także, że "firmy jak Asseco Data Systems i większość centrów certyfikacji jest przygotowanych na nowe przepisy i rekomendacje, które wynikają z aktualizacji eIDAS". - Jestem przekonany, że te zmiany szybko nastąpią i widzę możliwości dla podmiotów takich, jak nasz - dodał.

W kontekście dalszego rozwoju usług cyfrowych i kolejnych etapów transformacji - nie bez znaczenia są środki, które w ramach wieloletnich ram finansowych i funduszu odbudowy przeznaczy UE. Mówił o tym podczas EFPE Michał Kanownik, prezes Związku Cyfrowa Polska. - KE przygotowała program Next Generation EU - plan finansowy opiewający na 750 mld euro. Każdy kraj musiał przygotować swój plan odbudowy, a 20 proc. środków musi być przeznaczone na transformację cyfrową. Ponadto od 2021 r. w ramach budżetu UE na cyfryzację na wspólnym rynku zostanie przeznaczone ponad 130 mld euro - przypomniał. Jak zauważył: Europa musi się przygotować i inwestować w cyfryzację, tak żeby być rzeczywistym partnerem w relacjach gospodarczych na skalę globalną.

Uczestnicy debaty zgodzili się, że jednym z kluczowych ograniczeń we wdrażaniu eIDAS 1.0 był nierówny poziom potwierdzania tożsamości na szczeblach krajowych. Nie tylko w oparciu o strumień wideo, ale wzajemnego rozpoznawania tożsamości zdalnie wszelkich rodzajów. W kontekście pandemii i nowej normalności tj. pracy zdalnej, wykorzystanie usług zaufania było jednym z czynników utrzymania ciągłości działalności.

- Pandemia zmieniła sposób komunikacji międzyludzkiej, ale widzę także nowe podejście do europejskiej e-tożsamości, która pozwala przenieść pewne wymagania wdrożeniowe na wspólny rynek, na ten sam poziom, który pozwoli zapewnić interoperacyjność - zauważył Andrea Valle. Podkreślił, że eIDAS 1.0 nie regulował dostatecznie kwestii ujednolicenia rozwiązań. Standaryzacja, która pojawia się w eIDAS 2.0, szczegółowe opisanie norm, wskazanie na wiodącą rolę rynku, a nie regulatorów - dodał Valle - pozwoli na większą czytelność i wielorakość stosowanych rozwiązań. - Nowe przepisy obejmują także zobowiązanie ze strony komisji do określenia pewnej liczby norm, potwierdzeń, czego potrzebujemy, by utrzymać bezpieczeństwo i niezawodność - mówił.

Tomasz Chomicki podkreślił, że standaryzacja jest istotnie globalnym czynnikiem. - Globalne standardy powinny być takie same dla wszystkich dostawców. Interoperacyjność jest ważna, pracujemy lokalnie, ale działamy globalnie. Jeśli mamy narzędzia i standardy - lepiej jest rozwijać biznes - zauważył.

Uczestnicy zwrócili uwagę m.in. na koncepcje rozwoju i wdrażania krajowych e-ID, w tym schematów identyfikacji, które były różne w unijnych krajach. W praktyce okazało się, że pomimo projektów na wielką skalę, prowadzonych przez KE od ponad 10 lat, mało prawdopodobne jest dzisiaj, że poszczególne rozwiązania krajowe, uda się spiąć w jeden system i osiągnąć efekt konwergencji. Dodali także, że dalszy rozwój e-usług musi iść w parze z rozwojem bezpieczeństwa i zaufania użytkowników. Pandemia pokazała m.in., że tych - w odniesieniu chociażby do aplikacji antycovidowych - zabrakło. "Zielone certyfikaty", które będą potwierdzeniem zaszczepienia lub odbytej choroby - dodatkowo stworzyły potrzebę, by budować system identyfikacji, z którego obywatele UE mogliby korzystać poza granicami swojego kraju, na wspólnym europejskim rynku. - Potrzebujemy czegoś, co reprezentuje nas globalnie i jest bezpieczne. To główna ambicja nowego rozporządzenia - mówił Riccardo Genghini, szef komitetu ETSI/ESI, doradca Komisji Europejskiej.

Andrzej Dopierała natomiast wskazywał, że konieczne jest kreowanie sytuacji, w których korzystanie z e-usług będzie lepsze niż z tych tradycyjnych. - Usługi zaufane są fundamentem. Widzę to jako łańcuch zdarzeń: powinniśmy zachęcać obywateli do cyfrowych rozwiązań, wskazując na bezpieczeństwo i łatwość w użyciu. Daleka droga przed nami - robimy duże postępy, ale wciąż wiele pracy zostało - dodał i ocenił, że otrzymanie tożsamości cyfrowej to krok zero. Później będą kolejne. - Z niecierpliwością czekam na standaryzację. Może będziemy mogli stać się w EU przekładem dla innych. Byłoby świetnie, gdybyśmy mieli globalnie uznawane tożsamości cyfrowe. Tylko znowu, na początek zacznijmy od miejsca, w którym mamy możliwość działania - podkreślił Dopierała.

- eIDAS stanowi jeden z najważniejszych produktów eksportowych UE - mówił z kolei Miłosz Brakoniecki z Obserwatorium.biz. Wskazał też na pięć trendów w obszarze eID i usług zaufania, które zmienią rynek w najbliższych latach: globalizacja e-usług, zdalne potwierdzanie tożsamości, niezależna tożsamość, blockchain i nowe modele biznesowe.

- Jeśli chodzi o tożsamość cyfrową, to idea europejskiego portfela będzie miała duże znaczenie w promocji nowych lub istniejących narzędzi - mówiła Sylvie Lacroix, owner at Sealed. Podkreśliła także, że nowe przepisy tworzą przestrzeń dla wydawania krótkoterminowych certyfikatów zaufanych, bez konieczności ich odwoływania.

Artur Miękina, dyrektor sprzedaży projektów kluczowych w Asseco Data System dodał, że eiDAS 2.0 był długo wyczekiwany. - Rozpędzi on ekosystem przyszłości cyfrowej - aktualnie mamy różne kraje z różnymi perspektywami i mam nadzieję, że będzie to wyglądać lepiej w przyszłości, że będzie więcej współpracy między podmiotami prywatnymi i publicznymi - ocenił.

Z kolei Soshi Hamaguchi, manager w Cosmos Corporation, ekspert z Japonii przypomniał natomiast, że zmian w eIDAS 2.0 jest znacznie więcej, niż można było oczekiwać. - Pamiętam, jak pierwsza odsłona regulacji weszła w życie w 2014 r. i sporo uwagi wywołała ona w Japonii. Cały tekst został przetłumaczony, były próby przekonania rządu japońskiego, że potrzebujemy takich kompleksowych ram dla usług zaufania. Niestety bez sukcesów - powiedział. Jak dodał: dopiero pandemia spowodowała, że rząd wdrożył nowe ustawodawstwo. - Teraz musimy już projektować naszą infrastrukturę pod eIDAS 2.0 - zauważył Soshi Hamaguchi. 

Z kolei Leonard Rosenthol, ISO International Organization for Standardization, ekspert z USA, zwrócił uwagę, że regulacje są bardzo ważne, ale eIDAS 2.0 jest dopiero punktem wyjścia do dalszych prac. - Rzeczywiście budujemy usługi zaufania, taką koncepcję na całym świecie i musimy zrozumieć, w którym kierunku powinno to ewoluować, wraz z technologiami jak portfel cyfrowy - mówił. Jak się wyraził, ważne jest też zrozumienie eID w scenariuszu międzyludzkim. - Skąd mam wiedzieć, że wchodzę w interakcję rzeczywiście z tą osobą, za którą się podaje? Jak to się ma do jej tożsamości w sieciach społecznościowych? Ważna będzie interakcja człowiek-człowiek i człowiek-maszyna, ale również anonimowość. Co zrobić w sytuacji, w której nie chcę ujawnić, kim jestem. Trzeba ująć te koncepcje w regulacjach - konstatował Rosenthol.

Jakie wnioski płyną z zakończonego już 21. Europejskiego Forum Podpisu Elektronicznego i Usług Zaufania? Po pierwsze, przyśpieszenie cyfryzacji w 2020 r., będące efektem pandemii i wprowadzanych ograniczeń sanitarnych, nie oznacza, że wszystkie problemy i bariery dla jej dalszego rozwoju zniknęły. Wyzwań jest bardzo dużo. Po drugie, wciąż jest też sporo pracy w takich obszarach jak edukacja i uświadamianie społeczeństwa w jaki sposób po cyfrowym świecie bezpiecznie się poruszać. Bez tego cała transformacja cyfrowa będzie wolniejsza.

Po trzecie, konieczna jest współpraca międzynarodowa i szukanie możliwości dla transgranicznego rozwoju usług zaufanych. Eksperci z wielu zakątków świata zwracali podczas tegorocznego EPFE uwagę na różne podejście do cyfrowej transformacji w poszczególnych krajach czy regionach. Nawet jeśli kierunek jest ten sam, to wykorzystywane narzędzia są inne, co rodzi pytanie o interoperacyjność i łączenie różnych systemów w jeden mechanizm. To o tyle ważne pytanie, że na cyfryzacje coraz częściej patrzy się w ujęciu globalnym. Po czwarte - bezpieczeństwo. Transformacja cyfrowa w wielu firmach przyśpieszyła, ale często kosztem bezpieczeństwa i luk w systemach ze względu na tempo, w jakim była wprowadzana podczas pierwszych lockdownów. To lekcja, z której trzeba wyciągnąć odpowiednie wnioski, by tych samych błędów nie popełniać w przyszłości.

Natomiast samo forum, po ponad dwudziestu latach, zmienia nazwę. Kolejna edycja odbędzie się już pod nową nazwą Trusted Economy Forum, bowiem jak mówią organizatorzy, nie chodzi już tylko o usługi zaufania czy sposób na e-identyfikację. Temat transformacji cyfrowej obejmuje swoim zasięgiem coraz więcej obszarów i nie pozostaje bez wpływu na całą gospodarkę.

Więcej informacji o forum można znaleźć na stronie https://www.efpe.pl/pl/.

Partnerem publikacji jest organizator EFPE