Kłopoty z unijną pomocą

Kwoty pomocy przyznawanej nam przez Unię Europejską w ramach funduszy przedakcesyjnych rosną. My natomiast z roku na rok mamy coraz większe trudności z zagospodarowaniem pieniędzy.

Obecnie każdego roku mamy do dyspozycji ponad 1 mld euro. Najwięcej w ramach programu Phare, przeznaczonego n przystosowanie instytucji i infrastruktury do członkostwa w Unii Europejskiej. Na 2000 r. przyznano nam 484 mln euro, a na 2001 r. - 468 mln euro. Z Sapadu - funduszu przeznaczonego na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w ramach umów na lata 200-2002 możemy otrzymać łącznie 526 mln euro. Z funduszu ISPA- przeznaczonych na wsparcie inwestycji w zakresie transportu i ochrony środowiska - w latach 2000-2001 przyznano nam ponad 1,3 mld euro.

Z roku na rok maleje wykorzystanie funduszy w ramach programu Phare. Do 1997 r. radziliśmy sobie całkiem nieźle. W latach 1990-97 każdego roku wykorzystywano 96-98 proc. środków. Kłopoty rozpoczęły się z realizacją środków za 1998 r. Wówczas wartość przyznanej pomocy gwałtownie wzrosła. Polska straciła bezpowrotnie około 33 mld euro.

Sytuacja wygląda groźnie także jeśli chodzi o środki na kolejne lata. W przypadku Phare 1999 na koniec czerwca wydatkowano zaledwie około połowy z 302 mln euro przyznanych Polsce. Jeśli reszta nie zostanie wykorzystana do końca września 2002 r. - przepadnie. Kłopoty są też z zakontraktowaniem środków z Phare 2000 - na koniec czerwca komisja europejska zaaprobowała projekty na zaledwie 172 mln euro, czyli jedną trzecią sumy, a wykorzystano łącznie zaledwie 20 proc. Tymczasem ostatnie kontrakty muszą być podpisane do końca listopada 2002 r., a czas na wykorzystanie kończy się w październiku 2003 r.

Nie najlepsza sytuacja jest z wykorzystanie środków ISPA Na lata 2000-2002 Polska ma do dyspozycji ponad 1,4 mld euro. Do tej pory zakontraktowano tylko niewielką cześć przyznanych nam kwot. Na przykład w dziedzinie transportu do 31 lipca podpisano zaledwie 8 kontraktów na realizację projektów ISPA na kwotę niespełna 140 mln euro, podczas gdy łączna wartość wstępnie zaaprobowanych kontraktów jest sześciokrotnie większa i wynosi 856 mln euro.

Friedemann Allgayer, przedstawiciel Komisje Europejskiej odpowiedzialny za wdrażanie tego programu, uspokaja, że środki ISPA zdążymy wykorzystać. - Nie jestem Komisją Europejską, ale mogę powiedzieć, że jestem absolutnie spokojny. Przeanalizowaliśmy w ostatnich dniach wszystkie zgłoszone projekty. Nie ma ryzyka nie wykorzystania środków - powiedział.

Niski procent kontraktacji środków wynika jego zdaniem ze skomplikowanych procedur. Te skomplikowane procedury sprawiają, że proces kontraktowania poszczególnych projektów trwa około 280 dni. - Nie jesteście państwo jeszcze członkiem Unii. Wydatkowanie każdego centa musi być dokładnie przeanalizowany - tłumaczy Allgayer.

Przyznał, że problemy są. - Ale nie są to problemy, które mogłyby prowadzić do ryzyka utraty środków - powiedział Allgayer.

Uspokaja również wiceminister infrastruktury Wojciech Janczyk. - O projekty w dziedzinie transportu jestem spokojny. Na wykorzystanie środków jest jeszcze czas - ostatnie projekty mogą być zrealizowane nawet w 2006 i 2007 r.

I wreszcie Sapard. Program przedakcesyjnego wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich ruszył z opóźnieniem, gdyż Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która zajmować się ma rozdziałem środków, miała problemy z uzyskaniem akredytacji Komisji Europejskiej. Do dyspozycji mamy 526 mln euro. Projekty można składać od 17 lipca. Przedsiębiorcy mają czas do 16 października, a samorządy - do 16 września. Rolnicy - mają teoretycznie więcej czasu, bo projekty będą przyjmowane do wyczerpania środków, ale liczy się kolejność zgłoszeń.. Tymczasem po dwóch tygodniach wpłynęło zaledwie 17 projektów - 11 od samorządów i 6 od rolników i ani jednego od przedsiębiorcy. Wypada po jednym projekcie na każde województwo.

Zdaniem specjalistów nie wykorzystamy wszystkich środków. Mamy na to czas do końca 2003 r. Barierą - jak twierdzą samorządy, przedsiębiorcy i rolnicy - są skomplikowane procedury i brak pieniędzy. Zwłaszcza rolnicy nie radzą sobie w wypełnianiem skomplikowanych formularzy wniosków, które liczą czasem po kilkadziesiąt stron, mają kłopoty ze stworzeniem biznesplanów. - Jesienią, po rozdzieleniu pierwszej transzy, wystąpimy do Komisji Europejskiej o uproszczenie procedur - zapowiada prezes ARiMR Aleksander Bentkowski

Największą barierą jest jednak brak pieniędzy - najpierw trzeba bowiem zrealizować inwestycję, rozliczyć ją i dopiero po jej zakończeniu można liczyć na zwrot od 30 do nawet 75 proc. środków. Pieniędzy nie mają nie tylko rolnicy, ale również samorządy. Tymczasem program wsparcia kredytowego ruszył z opóźnieniem.

Problemy z Sapardem nie są jednak Polską specyfiką. Inne kraje takie jak Czechy, Bułgaria czy Litwa wykorzystały zaledwie po kilka procent środków, mimo że Sapard ruszył w nich w minionych latach.

Komentuje dla PG Wojciech Janczyk, podsekretarz stanu w ministerstwie infrastruktury

Wszysczy się martwimy, że zmalał stopien wykorzystania funduszy Phare. Zapominamy o jednym - że były to wcześniej środki na projekty doradcze, na konsultacje.. Łatwo się je wykorzystywało - były to projekty krótkie. Obecnie w ramach Phare realizuje się projekty inwestycyjne. Stopień trudności jest dużo większy. Procedury unijne są bardzo skomplikowane, wymagania bardzo duże. Dlatego z 95 proc. wykorzystanie spadło na kilkanaście procent. Trzeba jednak pamiętać, że inwestycje rozkładają się na lata, więc stopień wykorzystania środków w ramach Phare 2000 i 2001 będzie większy niż wynosi obecnie.