Mołdawia w fazie przeobrażeń

Moja wiedza o tym liczącym 4.5 mln mieszkańców i zajmującym 33 tys.km2 powierzchni kraju była taka jak - podejrzewam - statystycznego Polaka. Wiedziałem, że jest producentem dobrych jakościowo win i koniaków oraz jabłek, brzoskwiń i innych owoców. O tym, jak rozwija się gospodarka mołdawska po rozpadzie ZSRR, którego była przecież częścią, co się zmienia i w jakim kierunku, jak wygląda współpraca z tym krajem i jak żyją jego mieszkańcy - dowiedziałem się sporo w czasie spotkań z liczną grupą dziennikarzy prasy ekonomicznej i częścią mołdawskich i zagranicznych inwestorów. Rozmawiałem też z radcą ds. ekonomicznych Ambasady RP w Kiszyniowie Andrzejem Krasnodębskim, dla którego problematyka gospodarcza jest chlebem powszednim, i z urzędu, i z doświadczenia.

PRORYNKOWE PRIORYTETY

Podobnie, jak we wszystkich krajach postradzieckich, trwa w Mołdawii dość aktywny proces przechodzenia na zasady i reguły gospodarki rynkowej. Jedną z głównych płaszczyzn przeobrażeń jest tworzenie podstaw prawno-systemowych i organizacyjno - strukturalnych. Tak w roku 2007, jak i poprzednim - polityka gospodarcza rządu mołdawskiego koncentrowała się na realizacji zadań ujętych w Planie Działania UE - Mołdawia na lata 2005-2008. Dotyczyły one m.in. dostosowywania ustawodawstwa do standardów europejskich, przekształceń w strukturze organizacyjno-funkcjonalnej instytucji i struktur gospodarczych. Równolegle - realizowane były zadania wynikające z dwóch programów rządowych , tj. " Strategii rozwoju gospodarczego i redukcji ubóstwa" oraz programu narodowego "Mołdawska wieś". W okresie od maja do grudnia ub.roku podjęte zostały nowe działania: w maju weszła w życie ustawa o liberalizacji gospodarki Mołdawii, wprowadzające legalizację kapitału, amnestię podatkową i zerowy podatek dochodowy od ponownie zainwestowanego zysku, a w czerwcu - ustawa o parkach naukowo - technologicznych i inkubatorach innowacyjnych. Ta ostatnia ma być zachętą dla inwestorów zagranicznych. Z myślą o dłuższej perspektywie - w sierpniu ub. roku rząd zatwierdził uchwałę o strategii energetycznej do 2020 roku, co było wymogiem członkostwa ( od końca 2006 roku ) Mołdawii w Europejskiej Karcie Energetycznej.

Powołana też została grupa robocza ds. monitoringu napływu strategicznych inwestycji zagranicznych i zawieranych w tej materii kontraktów. 21 grudnia 2007 roku parlament Mołdawii przyjął Narodowy Plan Rozwoju na lata 2008-2011. Obejmuje on pięć priorytetów : konsolidację (nowoczesnego ) państwa prawa, wzrost konkurencyjności gospodarki, rozwój zasobów ludzkich (w tym wzrost liczby miejsc pracy i wzmocnienie procesów integracji społecznej), rozwój regionalny i uregulowanie konfliktu naddniestrzańskiego. Ten nowy plan zastąpi i uzupełni obowiązujący do końca 2007 roku program ujęty we wspomnianej już " Strategii rozwoju gospodarczego i redukcji ubóstwa". W ramach działań realizacyjnych - w roku 2007 podejmowane były przedsięwzięcia w zakresie pomocy publicznej, co przejawiło się we wzroście emerytur i minimum socjalnego, w zwiększeniu wydatków na opiekę medyczną i szkolnictwo. Przeznaczone zostały dodatkowe środki na rozwój i modernizację infrastruktury, remonty i budowę dróg (część z nich nadal jest w opłakanym stanie), oraz sieci gazowniczej i wodno-kanalizacyjnej. Prowadzone były prace sprzyjające rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw, implementacji inwestycji zagranicznych, promocji eksportu i rozwojowi przemysłu w latach 2006-2015.

ZAŁOŻENIA, ZADANIA I ...PROBLEMY

Wychodząc z przedstawionych powyżej dokumentów rządowo - parlamentarnych - przewiduje się przede wszystkim : wzrost udziału produkcji przemysłowej w PKB z 15% w roku 2007 do 20-22% w roku 2015. Średnie roczne tempo wzrostu produkcji przemysłowej kształtować sie powinno w granicach 8-10%, co przyciągnąć za sobą powinno wydatny wzrost zatrudnienia w tej sferze. Przy zakładanym średniorocznym tempie wzrostu PKB w omawianym przedziale czasu o 6% - udział nakładów inwestycyjnych na innowacje i nowe technologie wzrośnie w PKB do 3%. Wskaźnik inflacji kształtować się ma w granicach 10%. Tyle o wskaźnikach. A wśród innych zadań, istotnych dla rozwoju i unowocześnienia gospodarki, podkreślić trzeba ważną rolę już powołanej Agencji na rzecz Ochrony Konkurencji, która zapewnić ma, a przynajmniej sprzyjać rozwojowi konkurencyjności oraz przestrzeganiu zasad i reguł rynkowych (m.in. poprzez kształcenie kadr zajmujących sie tymi zadaniami). Ta państwowa organizacja ma także sprzyjać promocji eksportu mołdawskich wyrobów przemysłowych poprzez stosowanie m.in. ułatwień fiskalnych, kredytowych, ale i modyfikacje w systemie obciążeń taryfowych, które zapewniłyby ochronę rynku wewnętrznego. Istotne znaczenie mają i będą mieć działania na rzecz dalszego rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw poprzez wzmocnienie ram prawnych, instytucjonalnych i podatkowych.

Na razie realizowana jest strategia w tym zakresie na lata 2006-2008, ale jej cele będą aktualne i w dalszej perspektywie. Warto wiedzieć, że od początku 2006 roku - eksport mołdawski do krajów UE opiera się na systemie GSP plus, a więc ogólnych preferencji handlowych, przy spełnieniu wymogów w zakresie certyfikacji i kontroli pochodzenia towarów. Obecnie władze Mołdawii zabiegają o przyznanie bardziej korzystnych preferencji autonomicznych ATP. Oprócz przedstawionych tu działań na rzecz obecnych i dalszych dokonań - gospodarka mołdawska ma i będzie miała szereg problemów, którym musi sprostać. Jednym z najważniejszych jest zapewnienie dostaw gazu ziemnego. Potrzeby w tym zakresie w całości pokrywane są w drodze importu z Rosji. Oprócz tego aż w 70% Mołdawia jest uzależniona od importu energii elektrycznej. Stąd troska o dobry klimat współpracy tak z Rosją, jak i Ukrainą. Podjęte zostały już wstępne działania na rzecz pozyskiwania energii ze źródeł alternatywnych poprzez budowę małych elektrowni wodnych, zakładów produkcji biopaliw i brykietowania odpadów z produkcji rolnej i przemysłu oraz oraz instalacji do wykorzystania energii wiatru. Ważnym problemem jest oparcie rozwoju gospodarczego w większym stopniu niż dotychczas na wzroście eksportu i inwestycji, a nie tylko na wzroście popytu konsumpcyjnego i budownictwie. Najlepiej byłoby, gdyby działały tu wszystkie wymienione czynniki wzrostu.

REALIA DNIA DZISIEJSZEGO

Kiedy byłem w Kiszyniowie, nie było jeszcze ostatecznych wyników gospodarczych na koniec 2007 roku, a jedynie za okres trzech kwartałów i wstępne szacunki całoroczne .Ale ostatni kwartał nie powinien wnieść jakichś znaczących korekt w obrazie wstępnego bilansu roku. A image gospodarki mołdawskiej, w ujęciu syntetycznym, scharakteryzować można następująco. Po pierwsze - znajduje się ona w fazie dynamicznego wzrostu, bo PKB, w stosunku do roku 2006, wzrósł o 8%. W roku 2006 wzrost ten wynosił 5%. Po drugie - wysoką dynamiką odznaczała się działalność inwestycyjna. W okresie dziewięciu miesięcy ub. roku w stosunku do analogicznego okresu roku 2006 inwestycje wzrosły o 28,7%.

Po trzecie - odnotowano wysoką dynamikę obrotów handlu zagranicznego. Eksport wzrósł o 28,4%, a import o 37,2%. Po czwarte - relatywnie dobra sytuacja była w budżecie państwa, gdzie przy wzroście dochodów o 23.7%, a wydatków o 27.2% - zachowana została w zasadzie równowaga. Po piąte - obserwowany był nadal wzrost napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które w stosunku do 2006 roku, w roku ubiegłym były wyższe o 100 mln USD, a ich wartość skumulowana wynosi 1,5 mld USD. To są zjawiska, które uznać trzeba za pozytywne i korzystne w dalszej perspektywie. Były jednak i zjawiska niekorzystne. Na pewno trzeba do nich zaliczyć spadek aż o 20% globalnej produkcji rolniczej na skutek niebywałej suszy.

Produkcja roślinna zmniejszyła się aż o ponad 32%, a to z kolei odbiło się na obniżeniu produkcji win, napojów spirytusowych i wyrobów tytoniowych. Trzeba też odnotować wzrost deficytu bilansu handlowego, który za 9 miesięcy ub. roku wynosił 1,6 mld USD i wzrósł w stosunku do 9 miesięcy 2006 r. o ponad 480 mln USD, tj.o blisko 43%. Stagnacyjna tendencja wystąpiła w produkcji przemysłowej, która wzrosła jedynie o 0,6%, ale znacznie wyższe przyrosty miały miejsce w obróbce kamienia budowlanego, urządzeń medycznych i optycznych, farmaceutycznych, gotowych wyrobów metalowych, papierów i kartonu, galanterii skórzanej, obuwia, dywanów i w przemyśle wydobywczym. Dla informacji tylko - średnia płaca nominalna osiągnęła poziom 1971 MLD ( ok,160USD ), choć wzrosła o prawie 22% do analogicznego okresu 2006 r.

MIEJSCE POLSKI NA RYNKU MOŁDAWSKIM

W handlu zagranicznym Mołdawii dominują kraje Unii Europejskiej, na które przypada 50,1% globalnego eksportu i 45,4 % importu. Na kraje Wspólnoty Niepodległych Państw przypada 41% eksportu i 36% importu. Mołdawia jest 6 -tym partnerem Polski wśród krajów WNP - po Uzbekistanie (5 miejsce), a przed Azerbejdżanem (7). Według danych za 9 miesięcy 2007r. - polski eksport do Mołdawii wynosił 122,5 mln USD i wzrósł o 23,8% w porównaniu do 9 miesięcy 2006 r., a polski import z Mołdawii - 89,9 mln USD (wzrost ponad 4.3 raza). Według najnowszych danych, za 11 miesięcy 2007 r.- eksport polski wynosił 118 mln EURO, a import 81,1 mln EURO. Jakby nie liczyć - Polska jest eksporterem netto towarów na rynek mołdawski i taką pozycję mamy szansę zachować w najbliższych latach.

W polskim eksporcie wysoką dynamiką i znaczącą pozycją odznaczają się wyroby przemysłu elektromaszynowego, chemicznego, lekkiego, metalurgicznego, drzewno - papierniczego, ceramicznego i rolno -spożywczego. W imporcie z Mołdawii natomiast - wyroby metalurgiczne, artykuły rolno-spożywcze, w tym pochodzenia roślinnego oraz wyroby przemysłu lekkiego. Zaangażowanie polskiego kapitału w gospodarkę Mołdawii jest jak dotychczas niewielkie, a przy tym rozdrobnione. Wartość polskich inwestycji oceniana jest na około 311 tys.USD. Ponadto - na 2556 zarejestrowanych w Mołdawii firm z udziałem kapitału zagranicznego - tylko 53 to firmy polskie. Przedsiębiorstwa te prowadzą działalność w handlu, budownictwie, przemyśle przetwórczym i lekkim oraz w usługach. Możliwości dalszego rozwoju polsko - mołdawskich kontaktów gospodarczych upatrywać można - przy kontynuacji dotychczasowych działań - w rozszerzaniu współpracy w branży przemysłu maszynowego, budownictwa, rolnictwa i przetwórstwa, a ponadto - w zakresie infrastruktury, finansów, inwestycji i usług.

Mikołaj Oniszczuk