Rok niespodzianek w energetyce
Najważniejsze wydarzenia w polskiej i światowej energetyce komentują przedstawiciele firm energetycznych i doradczych. Pytamy ich o prognozy na rok 2012.
Awaria w elektrowni jądrowej Fukushima i jej następstwa, publikacja mapy drogowej na rzecz gospodarki niskoemisyjnej w 2050 r. i polskie weto wobec podwyższenia stopnia redukcji emisji CO2 - to kilka najważniejszych wydarzeń ostatnich miesięcy, które zmieniają oblicze i perspektywy polskiej i europejskiej energetyki.
Przed nami wynikające z tych wydarzeń i trendów wyzwania osadzone w realiach rozpoczynającego się, z pewnością trudnego, roku. Kryzys zadłużeniowy, kłopoty eurolandu i perspektywa spowolnienia, którego skutki zapewne odczuje w końcu odporna polska gospodarka, sprawiają, że energetyczne wyzwania na rok 2012 ściśle się łączą z decyzjami polityków.
Katastrofa w japońskiej elektrowni jądrowej zmieniła krajobraz europejskiej energetyki. Atomowi przybyło przeciwników, a Niemcy w ciągu dwóch tygodni przewartościowały swoją politykę energetyczną. Potęgi gospodarcze, jak Stany Zjednoczone czy Chiny, nie zrezygnowały jednak z technologii nuklearnej, a w Japonii to nadal najtańsze źródło energii.
- Polska u progu budowy pierwszej siłowni stała się bardzo atrakcyjnym partnerem w Europie, po Wielkiej Brytanii i Francji - zauważa Maciej Owczarek, prezes firmy Enea SA. - Wyłączenie bloków jądrowych w jednych krajach zostanie zrekompensowane przyrostem mocy w innych. Wobec zapowiadanego w Polsce ujemnego bilansu produkcji już po 2015 roku, niepewnej sytuacji w zakresie zasad przydziału darmowych uprawnień do emisji, atom staje się dla nas idealnym rozwiązaniem.
- Efektem jest zwiększone ryzyko blackoutu w Niemczech i krajach sąsiednich, zagrożenie ciągłości dostaw energii dla południowych rejonów Niemiec, ale też Austrii, Szwajcarii, Francji i Holandii - wskazuje Bolesław Jankowski z firmy doradczej EnergSys, komentując decyzję o zamknięciu grupy elektrowni jądrowych w Niemczech.
Pojawia się konieczność znacznych inwestycji sieciowych w krajach sąsiednich w celu poprawy bezpieczeństwa i umożliwienia współpracy z systemem niemieckim o niestabilnej generacji. Ceny energii wzrosły w Niemczech i w krajach sąsiednich o ok. 10 proc. Trudno na razie mówić o jednym europejskim rynku energii elektrycznej, jednak skala obecnych powiązań energetycznych sprawia, że decyzje podejmowane w jednym kraju mogą mieć dalekosiężne skutki także dla krajów sąsiedzkich.
Jeszcze nie zamilkły kontrowersje po wdrożeniu Pakietu klimatyczno-energetycznego wynegocjowanego w grudniu 2008 r., jeszcze nie doświadczyliśmy wszystkich kosztów, a już pojawiają się propozycje zaostrzenia celów redukcji z obecnych 20 proc. w roku 2020 do 80 proc. w roku 2050. Mówi o nich tzw. plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. Zdaniem Bolesława Jankowskiego, wiceprezesa firmy doradczej Energ- Sys, impet światowych działań na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych spada, nie przeszkadza to jednak w forsowaniu przez KE dalszych działań, które stanowią ogromne zagrożenie dla polskiej gospodarki.
Europa wytwarzając jedynie około 14 proc. światowej emisji CO2, chce być liderem konkurencyjnej gospodarki niskoemisyjnej i przyjmując "mapę drogową 2050", chce nadal radykalnie ograniczać emisję gazów cieplarnianych (80-95 proc. w porównaniu z poziomem z 1990 r.).
- Bardzo ważne było weto Polski wobec modyfikacji Pakietu energetyczno-klimatycznego, czyli prób zwiększenia docelowych limitów OZE i redukcji emisji CO2. Po raz pierwszy Polska, używając broni ostatecznej, jaką jest weto, zaprotestowała przeciwko sformułowaniom, które mogłyby sugerować zwiększenie obowiązku udziału energii z OZE do 25 proc. już w roku 2020 - zauważa Dariusz Marzec, szef Zespołu Doradztwa dla Sektora Energetycznego w firmie doradczej KPMG.
Pierwszy raz Polska tak ostro sprzeciwiła się planom unijnym. Problem w tym, że cele te ewoluują do poziomów, które z punktu widzenia polskiej gospodarki są niewykonalne.
- O ile samo weto Polski dla polskiej gospodarki jest dobrym sygnałem, to złą i niepokojącą wiadomością jest, że Polska samodzielnie musiała zawetować te propozycje - dodaje Marzec.
Wycofanie się każdej poważnej, skłonnej do inwestowania i długotrwałego zaangażowania w działalność energetyczną w Polsce firmy dzieje się ze szkodą dla rynku polskiego. W przypadku firmy Vattenfall warto jednak zwrócić uwagę na dodatkowy aspekt.
Firma ta kreowała się na jednego z liderów w rozwoju czystych technologii węglowych i popierała politykę klimatyczną oraz roztaczała wizerunek firmy przyjaznej środowisku.
- Wycofanie się z rynku polskiego oraz ograniczenie produkcji z węgla świadczyć może o utracie wiary w racjonalność koncepcji rozwoju biznesu węglowego w oparciu o wykorzystanie technologii CCS - ocenia Bolesław Jankowski.
Dariusz Lubera, prezes spółki Tauron Polska Energia, do najważniejszych wydarzeń 2011 r. zalicza wejście w życie ustawy o efektywności energetycznej oraz przygotowanie projektów ważnych dla sektora dokumentów, takich jak nowelizacje ustaw Prawo energetyczne i Prawo gazowe oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii, projekt ustawy o systemie handlu emisjami czy nowelizacji Prawa atomowego.
- Dzięki ustawie o efektywności energetycznej możemy się pochwalić, że jesteśmy czwartym krajem UE i pierwszym z nowych państw członkowskich, który wprowadził system białych certyfikatów. To znakomicie pomaga polskiej prezydencji w negocjacjach nad nową dyrektywą o efektywności energetycznej, która jest przygotowywana - komentuje prof. Krzysztof Żmijewski, sekretarz generalny Społecznej Rady Narodowego Programu Redukcji Emisji.
- Warto zwrócić uwagę na dobre wyniki finansowe grup energetycznych, zwłaszcza na znaczącą poprawę w segmencie dystrybucji energii. To wspólny mianownik dla całego sektora - ocenia Kamil Kliszcz, analityk Domu Inwestycyjnego BRE Banku.
Dzięki polityce wspierania rozwoju sieci dystrybucyjnej i zmian w zasadach taryfowania na działalności dystrybucyjnej firmy energetyczne osiągały dobre wyniki. Nastąpiła także poprawa na pozostałych obszarach działalności, ceny energii wzrosły.
Paweł Puchalski, szef działu analiz Domu Maklerskiego BZ WBK, przypomina, że rok 2011 jest ostatnim rokiem, kiedy na wyniki spółek istotny wpływ mają rekompensaty za rozwiązanie kontraktów długoterminowych (KDT).
- Wielu uczestników rynku mówi o planach inwestycyjnych, a tu jest konkretna decyzja. Myślę, że bardzo ważne dla takich decyzji jest to, że Polska jest dla PGE rynkiem domowym i strategicznym, a nie jednym z wielu, na których działa, więc tu inwestuje - wskazuje Dariusz Marzec, komentując fakt wyboru wykonawcy bloków w Elektrowni Opole.
Tauron i Enea również zapowiadają, że wykonawcy bloków w Elektrowni Jaworzno III i Elektrowni Kozienice zostaną wybrani w ciągu kilku najbliższych miesięcy.
Opóźnienie w przetargach, oprócz skomplikowanych procedur przetargowych, spowodowała konieczność pogłębionych analiz dotyczących opłacalności tych inwestycji. Przy zmiennym otoczeniu prawnym i regulacyjnym oraz przy tak dużych nakładach inwestycyjnych te projekty trzeba bardzo dobrze skalkulować i ocenić ich opłacalność.
Opłacalność nie jest oczywista, stąd spółki przedłużały te analizy.
- Głównym zadaniem dla Polski w roku 2012 będzie budowanie koalicji europejskiej ws. dotyczącej limitów CO2 po to, żebyśmy nie zostali sami z wetem w sprawie zaostrzenia celów polityki klimatycznej.
- Polska musi budować świadomość w U E, że wysokie cele bezemisyjnego wytwarzania energii są zagrożeniem dla gospodarki europejskiej - wskazuje Dariusz Marzec z KPMG.
Jego zdaniem, trzeba przekonywać Europę, żeby patrzeć realistycznie na pewne cele, a nie traktować ich ideologicznie.
Czekamy na rozstrzygnięcie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie Grupy Energa. Ważnym pytaniem jest, czy PGE jest dalej zdeterminowana, aby kupić Energę.
Jeśli tak, to rodzi się pytanie, czy jest gotowa kupić tę spółkę na tych samych warunkach, co rok temu.
Zdaniem Piotra Łuby z PwC, partnera z Działu Doradztwa Biznesowego, renegocjacja umowy jest możliwa, gdyż od czasu wyceny minął bardzo długi okres i trzeba się teraz przyjrzeć Enerdze raz jeszcze. Gdyby PGE zdecydowała się na renegocjacje umowy kupna Energi, to transakcja mogłaby nie zostać zamknięta w 2012 r. Gdyby PGE nie zdecydowała się na ten zakup albo sąd zdecydował, że nie jest to możliwe, to Energa może rozważyć ofertę publiczną. Energa mogłaby pozyskać istotne środki z giełdy na rozwój.
Kamil Kliszcz z DI BRE wskazuje, że w roku 2012 będą podejmowane próby prywatyzacji Enei. Jeśli projekt w Elektrowni Kozienice (budowa bloku) będzie uruchomiony i zostaną podpisane umowy z generalnymi wykonawcami, to resort wróci do prywatyzacji Enei.
- W 2012 r. ceny paliw na rynku światowym ustabilizują się, a nawet lekko spadną, głównie z powodu spowolnienia gospodarki światowej, wygaśnięcia większych konfliktów oraz na skutek rozwoju produkcji gazu, a także ropy naftowej ze źródeł niekonwencjonalnych - prognozuje Bolesław Jankowski z EnergSys.
Kraje unijne będą silnie zaangażowane w walkę z kryzysem zadłużeniowym. Efektem będą napięcia budżetowe w wielu krajach, recesja, ograniczenie akcji kredytowej, wzrost kosztów pozyskania środków na inwestycje.
Czynniki te będą sprzyjały podjęciu krytycznej weryfikacji obecnej polityki energetyczno-klimatycznej, szczególnie ze względu na rosnące wątpliwości odnośnie możliwości jej sfinansowania.
W większości krajów unijnych na skutek napięć budżetowych spadać będą dotacje do energetyki odnawialnej. Cele OZE zaczną być traktowane jako indykatywne, a nie obligatoryjne.
Ze względu na dyrektywę IED w obszarze średnich źródeł (ciepłownie i elektrociepłownie) w roku 2012 będą podejmowane działania mające na celu przygotowanie do modernizacji lub wymiany źródeł ze zmianą technologii.
Ceny energii elektrycznej nie wzrosną istotnie, m.in. na skutek silnej presji regulatora. Zostaną obniżone prognozy krajowego popytu na energię, co być może stanie się oficjalnym powodem przesunięcia terminu uruchomienia pierwszej elektrowni jądrowej.
Wzrośnie zainteresowanie projektami gazowymi, ze względu na relatywnie niskie ceny gazu na rynku spotowym oraz perspektywy pozyskania gazu łupkowego w kraju.
Ważnym tematem stanie się ochrona energochłonnych przemysłów przed wzrostem cen energii oraz niekorzystną dla nich polityką taryfową.
Napięcia budżetowe postawią także na nowo problem prywatyzacji dużych firm energetycznych, wokół czego będzie się toczył ostry spór polityczny.
Mijający rok pokazał pozytywne skutki wprowadzenia tzw. obliga giełdowego w handlu energią. Rynek energii jest bardziej transparentny i mamy referencyjne ceny. Minusem jest jednak wciąż niewielka płynność na rynku spot.
Sytuacja na rynku energii - w tym poziom zużycia energii i jej cen - w dużym stopniu będzie zależała od sytuacji gospodarczej. Jeżeli zużycie energii przestanie rosnąć - albo wręcz zacznie spadać - to na pewno nie pozostanie to bez wpływu na ceny.
Coraz więcej odbiorców korzysta z możliwości zmiany sprzedawcy, szukając oszczędności i optymalizując koszty. Aktywność klientów znajdzie odzwierciedlenie w politykach handlowych koncernów energetycznych. Już dziś zauważalne jest zaostrzenie działań w walce o klientów.
- Dojdziemy do etapu, gdy nie tylko cena, warunki płatności, sposób rozliczania czy jakość obsługi będą determinowały wybór sprzedawcy. Klienci będą poszukiwać wartości dodanych do ofert sprzedaży energii, wychodzących poza tradycyjny obszar działania energetyków - wskazuje prezes Owczarek.
W ocenie Krzysztofa Żmijewskiego, najważniejszym zadaniem do podjęcia już w roku 2012 jest znalezienie sposobu zamknięcia bilansu energetycznego w roku 2016, do kiedy ma być włączone do systemu ok. 6,5 tys. MW.
Pierwszym z "podzadań" powinno być uruchomienie programów efektywnościowych do poziomu oszczędności.
Drugi kompleks spraw dotyczy uruchomienia mechanizmów inwestycyjnych pozwalających na budowę połączeń transgranicznych o mocy 2 tys. MW. Takie plany PSE Operator posiada; żeby je zrealizować, trzeba zmienić prawo, tak aby budowa linii nie trwała 30 lat, tylko 3 lata. Trzecie zadanie to uruchomienie energetyki prosumenckiej i rozwój generacji rozproszonej.
- Nie ma potrzeby, aby rząd czekał do ostatniej chwili z informacjami dla rynku, jak będzie wyglądał system wsparcia dla OZE i kogeneracji.
To powoduje, że wiele inwestycji nie jest realizowanych z uwagi na większe ryzyko biznesowe - podkreśla Piotr Łuba.
W roku 2012 spółki energetyczne prawdopodobnie zwiększą inwestycje w smart metering. Powinniśmy także już wiedzieć, czy będzie to efektywne z punktu widzenia odbiorcy końcowego, tzn. czy odbiorca końcowy ponosząc pośrednio koszty tych inwestycji poprzez taryfę dystrybucyjną, uzyska dodatni efekt ekonomiczny.
Urząd Regulacji Elektroenergetyki powinien uporządkować regulacje w sektorze ciepłowniczym w taki sposób, aby nie było różnic pomiędzy miastami w sposobie regulowania ciepła. Obecna sytuacja jest niezrozumiała dla rynku.
Drugim ważnym elementem jest zapewnienie inwestorom zwrotu z zaangażowanego kapitału. Bez tego prawdopodobnie nie nastąpią inwestycje, które muszą mieć miejsce (szczególnie w dystrybucji ciepła).
Jeżeli będziemy czekać z inwestycjami w tym obszarze, przełoży się to na nieuzasadniony z punktu widzenia odbiorcy istotny wzrost kosztów w chwili, gdy będziemy musieli odbudowywać sieci ciepłownicze na masową skalę.
Dariusz Ciepiela
