Gdy spółka nie płaci należności w terminie

W Kodeksie spółek handlowych uregulowanych jest 6 rodzajów spółek, w tym 4 spółki osobowe i 2 kapitałowe. Do najczęściej występujących należą spółki jawne oraz spółki z o.o. Oprócz występowania na rynku spółek prawa handlowego popularną formą prowadzenia działalności jest spółka cywilna, która pomimo nazwy w istocie jest umową wspólników w przedmiocie łącznego prowadzenia działalności gospodarczej. Z uwagi na fakt, że dochodzenie należności od poszczególnych spółek może być skomplikowane, w przypadku zawierania znaczących kontraktów, warto w miarę możliwości zorientować się jaka jest kondycja finansowa spółki jeszcze przed zawarciem z nią umowy.

Istotne różnice

Rodzaj spółki ma znaczenie nie tylko z punktu prowadzenia działalności gospodarczej, ale jest istotny także dla jej kontrahentów. Spółki prawa handlowego mają zdolność prawną i osobowość prawną, co oznacza, że są odrębnym podmiotem. Umowa zawierana jest ze spółką (a nie wspólnikami) i to spółka zobowiązana jest do zapłaty. Generalnie nie ma więc znaczenia, że spółkę na etapie zawarcia umowy reprezentował wspólnik, w przypadku braku zapłaty należy dochodzić roszczeń od spółki.

Inaczej jest w przypadku umów zawieranych ze spółką cywilną. Podstawą jej funkcjonowania jest umowa, a jak wynika z art. 860 Kodeksu cywilnego, przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Spółka cywilna nie jest zatem osobą prawną, w tej formie działają wspólnicy.

Brak zapłaty

Niezależnie od formy prawnej w jakiej działa kontrahent, który nie płaci należności, w przypadku upływu terminu płatności w pierwszej kolejności warto skierować do niego wezwanie do zapłaty. W jego treści warto wskazać jakich należności (faktur) dotyczy wezwanie, poinformować o naliczanych odsetkach i zażądać zapłaty wskazując dodatkowy np. 7 dniowy termin. Takie wezwanie przypomina kontrahentowi o upływie terminu płatności należności i powinno zmobilizować go do zapłaty. Można w nim także zawrzeć informację o zamiarze skierowania sprawy do sądu. Dodatkowo, jeżeli umowa, w wyniku której kontrahent zalega z zapłatą dotyczy stosunków między przedsiębiorcami, wierzyciel może obciążyć kontrahenta zryczałtowaną opłatą za koszty dochodzenia należności w wysokości równowartości 40 euro. Podstawą jej naliczenia są przepisy ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Jeżeli pomimo otrzymania wezwania należność nie zostanie zapłacona, wierzyciel powinien, co do zasady, bez zbędnej zwłoki dochodzić swojej należności na drodze sądowej.

Należy pamiętać, aby zarówno kierując wezwania do zapłaty, jak i inne pisma dotyczące wykonania umowy, wysyłać je do spółki niezależnie od jej formy prawnej, ewentualnie do osoby uprawnionej do jej reprezentacji. O ile bowiem do reprezentacji spółki uprawnione są określone osoby zgodnie z danymi wskazanymi w Krajowym Rejestrze Sądowym, to oświadczenia powinny być kierowane do spółki, a nie do osób fizycznych np. udziałowców w spółce z o.o. W spółce cywilnej należy je kierować do wspólników.

Pozew do sądu

Brak dobrowolnej zapłaty należności i podjęcie decyzji o skierowaniu pozwu do sądu wymaga prawidłowego określenia nazwy spółki i jej formy prawnej w pozwie. W przypadku spółek prawa handlowego należy podać ich nazwę oraz formę prawną spółki w jakiej działają (np. XYZ Sp. z o.o.). Natomiast w przypadku spółki cywilnej wierzyciel powinien podać dane wszystkich wspólników działających w tej formie (przykład). Jak bowiem wynika z art. 864 K.c. za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie. Co ważne, wspólnicy spółki cywilnej za swoje zobowiązania odpowiadają nie tylko majątkiem spółki, ale też całym swoim osobistym majątkiem. Natomiast do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki prawa cywilnego konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom (art. 778 K.p.c.). Po uzyskaniu tytułu wykonawczego na wszystkich wspólników spółki cywilnej, wierzyciel może w egzekucji dochodzić zaspokojenia ze wspólnego majątku wspólników, jak i majątku osobistego każdego z nich.

Zasady odpowiedzialności

Dochodząc należności od spółki jawnej lub innych handlowych spółek osobowych, wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z majątku spółki, zatem zarówno pozew, jak i wniosek egzekucyjny należy składać przeciwko spółce. Dopiero gdy egzekucja prowadzona przez komornika będzie bezskuteczna z uwagi na niewypłacalność spółki, można wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom tej spółki odpowiadającym za zobowiązania swoim majątkiem osobistym. Jak wynika z art. 778¹ K.s.h. o klauzulę na wspólników spółek osobowych można wystąpić bez kierowania egzekucji do majątku spółki tylko w sytuacji, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna. Rozwiązanie to ma wyjątkowy charakter i może dotyczyć np. sytuacji gdy inna egzekucja prowadzona przez tego samego wierzyciela wobec spółki okazała się bezskuteczna. Wierzyciel powinien zatem generalnie kierować egzekucję przeciwko spółce osobowej, a dopiero gdy okaże się ona nieskuteczna, wnosić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności na wspólników w celu dochodzenia należności z ich majątku.

Ryzykowna sp. z o.o.

Najbardziej ryzykowne z punktu widzenia dochodzenia należności przez wierzyciela są spółki kapitałowe, a więc spółka z o.o. i spółka akcyjna. Podstawowym założeniem funkcjonowania spółki z o.o. jest bowiem brak odpowiedzialności wspólników całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Tego rodzaju spółki mogą być stronami umowy i posiadać swój majątek, a zarówno postępowanie sądowe, jak i egzekucyjne prowadzone jest przeciwko spółce, a nie wspólnikom. Dochodzenie należności od sp. z o.o. na etapie sądowym przebiega w typowy sposób. Problem pojawia się jednak, gdy pomimo uzyskania przeciwko spółce tytułu wykonawczego i skierowania sprawy do komornika, nie jest on w stanie ustalić żadnego majątku spółki i egzekucja zostaje umorzona z uwagi na jej bezskuteczność. Za zobowiązania spółki nie odpowiadają bowiem jej wspólnicy, a wierzyciel może oczekiwać na poprawę kondycji finansowej spółki w przyszłości lub dochodzić odpowiedzialności jej członków zarządu za zobowiązania spółki. Podstawą w tym przypadku jest art. 299 K.s.h., który daje jednak członkom zarządu możliwość uniknięcia odpowiedzialności, dlatego już na etapie zawarcia umowy ze spółką z o.o. warto zadbać o dodatkowe zabezpieczenie np. poręczenie zapłaty przez wspólnika lub prezesa spółki.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1577)

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.)

autor: Łukasz Wilmiński
Gazeta Podatkowa nr 42 (1499) z dnia 2018-05-24

GOFIN podpowiada