Proces rozwodowy

Sądem właściwym dla złożenia pozwu jest Sąd Okręgowy, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli chociaż jedno z nich ma w tym okręgu miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a w przypadku, gdy nie można go ustalić miejsca zamieszkania strony powodowej.

W pozwie rozwodowym powinny zostać zawarte następujące zagadnienia:

1. wniosek o orzekanie bądź nie orzekanie o winie rozkładu pożycia

2. uregulowanie kwestii opieki nad dziećmi

3. określenie zakresu władzy rodzicielskiej

4. określenie kwoty alimentów na rzecz dzieci

a także ewentualnie:

5. określenie kwoty alimentów na rzecz strony powodowej

6. wniosek o podział majątku

7. inne wnioski takie jak: sposób korzystania ze wspólnego mieszkania małżonków na czas rozwodu i po jego orzeczeniu, eksmisja strony pozwanej ze względu na rażące i uporczywe naganne zachowanie względem domowników, zapewnienie mieszkania jednej ze stron bez konieczności zapewnienia innego lokalu, zasądzenie kosztów sądowych

Do pozwu należy dołączyć:

a. odpis aktu małżeństwa,

b. odpisy aktów urodzenia dzieci

c. ewentualnie powołanie świadków na okoliczności przytoczone w pozwie

d. ewentualnie dokumenty wskazujące na wysokość kosztów utrzymania dzieci itp

Opłata od pozwu rozwodowego wynosi 600zł. W przypadku, gdy zostaje orzeczony rozwód bez orzekania o winie Sąd zwróci stronie, która poniosła koszty sądowe kwotę 300zł.

W terminie 2 tygodni od daty otrzymania pozwu rozwodowego strona pozwana ma prawo złożyć odpowiedź na pozew, w którym to ustosunkuje się do wniosków zawartych w pozwie. Nie jest natomiast dopuszczalne wytoczenia pozwu wzajemnego, nie jest również możliwe wytoczenia odrębnej sprawy o rozwód w trakcie trwania procesu rozwodowego. W trakcie trwania procesu nie jest również dopuszczalne wytoczenie odrębnego postępowania o zaspokojenie potrzeb rodziny i alimenty pomiędzy małżonkami, a postępowanie w tym zakresie wszczęte przed wytoczeniem powództwa o rozwód ulega zawieszeniu z urzędu. Analogicznie niedopuszczalne jest wytoczenie odrębnej sprawy o kontakty i władzę rodzicielską.

Warunkiem orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód jest spełnienie przesłanek pozytywnych takich jak trwały i zupełny rozkład pożycia oraz nie występowania przesłanek negatywnych, których zaistnienie wykluczałoby możliwość rozwiązania małżeństwa przez rozwód. Rozwód nie jest zatem dopuszczalny jeśli w skutek jego orzeczenia miałoby ucierpieć dobro wspólnych, małoletnich dzieci oraz jeśli z innych względów rozwód byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, a także jeżeli rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a drugi małżonek na rozwód się nie godzi i odmowa ta nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Jeśli jeden z małżonków uznaje żądania pozwu drugiego małżonka, a małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe do przesłuchania stron.

W przypadku, gdy sąd nabierze przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego, zawiesza postępowanie, a stwierdzając istnienie możliwości utrzymania małżeństwa, kieruje strony do mediacji.

Sąd w wyroku rozwodowym orzeka:

1. o stronie winnej rozkładu pożycia

2. o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem

3. o kontaktach rodziców z dzieckiem

4. o wysokości kosztów jakie zobowiązany jest ponosić każdy z małżonków na utrzymanie i wychowanie dziecka

5. o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków

Sąd może zaniechać orzekania o winie jedynie w przypadku, gdy strony zgodnie o to wnoszą i w tym zakresie Sąd jest związany żądaniem małżonków. Sąd może również uwzględnić porozumienie małżonków, co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, gdy jest ona zgodne z dobrem dziecka. Na wniosek jednego z małżonków Sąd może orzec o podziale wspólnego majątku dorobkowego- ale jedynie w przypadku gdy nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu, a wiec w sytuacji gdy między małżonkami nie ma sporu co do składu i podziału majątku dorobkowego bądź też w sytuacji, gdy wyjaśnienie spornych między stronami okoliczności, wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w ograniczonym zakresie.

Jeśli strony nie prezentują zgodnego stanowiska bądź tez podział majątku dorobkowego odbywa się po orzeczeniu wyroku rozwodowego konieczne jest wniesienie odrębnego wniosku w postępowaniu nieprocesowym o dokonanie podziału majątku. Wniosek taki powinien zostać złożony do Sądu wg właściwości miejsca położenia majątku. Wysokość opłaty sądowej od wniosku to 1000zł, natomiast w przypadku zgodnego wniosku stron opłata wynosi 300zł.

Powszechnie przyjmuje się, iż przedmiotem podziału majątku wspólnego są jedynie aktywa, dokonanie podziału nie ma bowiem skutku wobec wierzyciela. Podziałowi będą więc podlegać wszelkie prawa rzeczowe (własność, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone, wierzytelności oraz inne prawa i roszczenie majątkowe).

Sąd związany jest zgodnym oświadczeniem Stron określającym wartość poszczególnych przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku objętego wspólnością majątkową. Dopiero w przypadku, gdy nie ma między małżonkami zgody co do wartości składników majątku konieczne jest oszacowanie tej wartości przez biegłego powołanego przez Sąd- koszt biegłego pokrywają strony.

Ustalenie wartości przedmiotów majątku dokonuje się według ich wartości na dzień dokonania podziału, a wartość ta ustalana jest według kryteriów obiektywnych. Zasadniczo istnieją trzy sposoby wyjścia z wspólności:

1. podział fizyczny, gdy stronie dzielą między siebie poszczególne składniki majątku

2. przyznanie całej rzecz jednemu z współuprawnionych i orzeczeniem obowiązku spłaty drugiego z małżonków przez małżonka, któremu została przyznana dana rzecz,

3. sprzedaż majątku i podział uzyskanej sumy pomiędzy współuprawnionych.

Małżonkowie maja równe udziały w majątku wspólnym, jednakże każda ze stron może wnioskować o nierówny podział majątku dorobkowego. Warunkiem ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym jest istnienie ważnych powodów i przyczynienie się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu. Mimo, iż ustawa nie definiuje pojęcia "ważne powody" można domniemywać, iż należy przez to rozumieć takie okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego przemawiają za przyznaniem małżonkom różnych udziałów w majątku wspólnym. O istnieniu ważnych powodów nie przesądza jednak obciążenie jednego z małżonków winą rozkładu pożycia małżeńskiego stwierdzoną w wyroku rozwodowym, nie może być również podstawą do ustalenia stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego czysto rachunkowe wyliczenie nakładów- przy szacowaniu stopnia przyczynienia się małżonków należy również uwzględnić okoliczności niewymierne takie jak np. nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Małżonek rozwiedziony, który nie zastał uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a który znajduje się w niedostatku może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego środków utrzymania w zakresie odpowiadającym jego usprawiedliwionym potrzebom oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Stan niedostatku nie musi istnieć w chwili orzeczenia rozwodu, a może wystąpić po upływie pewnego czasu od orzeczenia rozwodu.

W przypadku, gdy rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego Sąd na jego żądanie może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Obowiązek alimentacyjny wygasa w razie zawarcia przez małżonka uprawionego nowego małżeństwa, nie dotyczy to sytuacji zawarcia przez małżonka uprawnionego jedynie małżeństwa wyznaniowego. Ponadto obowiązek alimentacyjnie małżonka, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia wygasa również po upływie pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że w wyjątkowych, szczególnych okolicznościach sąd, na skutek powództwa małżonka uprawnionego, przedłuży wymieniony termin. Takie czasowe ograniczenie obowiązku alimentacyjnego nie jest jednak możliwe, gdy małżonek zobowiązany do alimentacji ponosi winę rozkładu pożycia i to nie zależnie od tego czy jest zobowiązany wobec małżonka winnego czy wobec małżonka, który winy rozkładu nie ponosi.

Ewa Ługowska

aplikant radcowski Gregorowicz-Ziemba Krakowiak Gąsiorowski Kancelaria Prawna