Polski podbój świata eksportem o niskiej wartości

Rosnąca otwartość gospodarek Europy Środkowej i Wschodniej, mierzona relacją wartości obrotów handlu zagranicznego do PKB, jest skorelowana z napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych do regionu.

Zakumulowana wartość BIZ (w ujęciu netto) jest największa w Czechach i na Słowacji, gdzie przekracza 50% PKB, podczas gdy w pozostałych gospodarkach regionu przekracza 40% PKB.

W 2015 r. nadwyżka handlowa (towarowa) w Europie Środkowej i Wschodniej (EŚiW) wzrosła do 2% PKB (+0,3% r/r). Największą poprawę odnotowano w Polsce i na Węgrzech (odpowiednio o 1,5 i 0,9% PKB więcej w 2015 r. niż w 2014 r.).

Bilans handlowy spadł w 2015 r. (vs. 2014 r.) w Czechach, na Słowacji i w Rumunii (odpowiednio o 0,2%, 2,3% i 1,2% PKB danego państwa). Za dwie trzecie poprawy bilansu obrotów towarowych odpowiadał wzrost udziału eksportu w PKB. Stosunek eksportu do PKB wzrósł we wszystkich analizowanych gospodarkach z wyjątkiem Rumunii (najwyższy wzrost odnotowano w Czechach: o 2,8% PKB).

Równocześnie we wszystkich państwach (z wyjątkiem Polski, pomimo solidnego wzrostu popytu krajowego, patrz: poprzednia strona) wzrósł stosunek importu do PKB. Powyższe stanowi część długotrwałego trendu rozpoczynającego się z momentem włączenia regionu do globalnego łańcucha produkcji po wejściu państw EŚiW do Unii Europejskiej.

Rosnąca otwartość handlowa i szybki wzrost relacji eksportu do PKB w nowych państwach członkowskich jest najlepiej widoczny, gdy porównuje się różnicę między państwami przystępującymi do UE w 2004 r. (POL, CZE, SVK, HUN) i Rumunią która weszła do UE w 2007 r. Największy skumulowany wzrost relacji eksportu do PKB odnotowano w Czechach (+30,1% PKB) i na Węgrzech (+28,3% PKB). Swoją otwartość handlową zwiększyły również Słowacja i Polska (odpowiednio o 22,8% PKB i 12,3% PKB).

Natomiast w Rumunii poziom otwartości pozostał niemalże niezmieniony (wzrost o 3,3% PKB). Przypadek Rumunii sugeruje, że jej otwartość ucierpiała najmocniej w latach 2004-2007, czyli w okresie w którym pozostawała jeszcze poza UE (spadek otwartości z 30,8% do 23,6% PKB).

Wzrost otwartości handlowej zbiegł się ze wzrostem napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Wzrost zasobu BIZ (w ujęciu netto) jest najbardziej widoczny w Czechach i na Słowacji, gdzie przekracza on 50% PKB, podczas gdy w pozostałych gospodarkach regionu przekracza 40% PKB.

Długoterminowy trend wzrostu otwartości handlowej i napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych doprowadził do zmiany struktury eksportu towarów, objawiającej się wzrostem udziału branż maszynowej, elektronicznej i motoryzacyjnej w eksporcie towarów. Udział tych trzech sektorów w eksporcie ogółem przekroczył 40% w Czechach, na Słowacji i Węgrzech vs. ok. 20% w Polsce i Rumunii (patrz: Tabela na marginesie).

Ponadto, w Polsce wzrósł eksport przetworzonej żywności, podczas gdy na Węgrzech - wyrobów chemicznych i farmaceutycznych. Pomimo długotrwałego utrzymywania się trendu wzrostowego dla poziomu otwartości handlowej prawie nie zmienił się udział zaawansowanych technologicznie towarów w eksporcie ogółem.

W regionie jest on najwyższy w Czechach i na Węgrzech (patrz Wykres). Kierunki wymiany handlowej wskazują na rosnącą penetrację eksportową rynków poza strefą euro, co obrazuje rosnący udział rynkowy Chin, Japonii oraz państw Bliskiego Wschodu w porównaniu do Europy. 10 największych kierunków eksportowych wciąż odpowiada za 55-65% eksportu z regionu. Niemcy wciąż pozostają największym partnerem handlowym dla całego regionu, charakteryzując się najwyższym udziałem eksportu ze wszystkich państw EŚiW, od 19,7% w Rumunii do 32,4% w Czechach.

Należy jednak odnotować, że udział państw z pierwszej i drugiej dziesiątki najważniejszych kierunków eksportowych malał w ciągu ostatniej dekady, na korzyść gospodarek klasyfikowanych poniżej dwudziestego miejsca.

Wskazuje to na geograficzną dywersyfikację eksportu poza Europę, w tym do Chin (dla Polski), Japonii (Czechy i Węgry), na Bliski Wschód (Czechy, Rumunia), do Meksyku (Słowacja, Węgry) i Australii (Czechy, Słowacja, Węgry). Zmiany w strukturze geograficznej eksportu w 2015 r. w porównaniu do 2014 r. odzwierciedlają w głównej mierze słabnący popyt ze strony gospodarek wschodzących spoza strefy euro. W rezultacie, w ostatnim roku, udział państw spoza pierwszej dziesiątki kierunków eksportowych malał na korzyść gospodarek z pierwszej dziesiątki.

Zespół Analiz Makroekonomicznych Banku PKO BP

...............................

W II kwartale tempo sprzedaży detalicznej żywności, napojów i wyrobów tytoniowych może być na poziomie zbliżonym do osiągniętego w I kwartale - oceniają w comiesięcznym raporcie eksperci Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.

W I kwartale wzrost sprzedaży detalicznej żywności, napojów i wyrobów tytoniowych wyniósł 5,8 proc. "Przewiduje się, że w II kwartale br. tempo wzrostu sprzedaży żywności będzie zbliżone do notowanego w pierwszych trzech miesiącach br. Sprzyjać temu będą: sezonowy wzrost popytu w okresie maj-czerwiec (popularne imieniny, komunie, grillowanie itp.), uruchomienie wypłat z programu Rodzina 500+ oraz pozytywne nastroje konsumentów" - napisano.

W II kwartale ceny żywności mogą rosnąć w tempie zbliżonym do tego z I kwartału - oceniają eksperci Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w comiesięcznym raporcie. W pierwszym kwartale ceny detaliczne żywności i napojów bezalkoholowych wzrosły o 1,7 proc. "Podobnie może być w najbliższych miesiącach. Jednak dynamika cen żywności będzie hamowana przez sezonowe spadki cen wielu grup żywności" - ocenia IERiGŻ.

PAP