Problemy z rozliczaniem VAT przez zakład budżetowy

W przełomowym dla gmin wyroku z dnia 29 września 2015 r. wydanym w sprawie C-276/14, Trybunał Sprawiedliwości UE potwierdził, iż gminne jednostki budżetowe nie są podatnikami VAT, bowiem nie są one podmiotami samodzielnymi, wykonują natomiast powierzone im zadania w imieniu i na rachunek gminy. Podatnikiem VAT jest zatem gmina, chyba że podejmuje działalność lub dokonuje transakcji jako organ władzy publicznej.

Oznacza to, że samorządowe jednostki budżetowe nie posiadają odrębności podatkowej na gruncie przepisów ustawy o VAT. Wszelkie czynności dokonywane przez te jednostki powinny być rozliczane przez jednostkę samorządu terytorialnego, która je utworzyła.

Warto dodać, że wyrok TSUE dotyczył jednostek budżetowych, natomiast nie zajmowano się w nim podmiotowością zakładów budżetowych gminy, co pozostawiono do rozstrzygnięcia Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu w składzie siedmiu sędziów (w związku z postanowieniem NSA, sygn. akt I FSK 1725/14 z 17 marca 2015 r.).

Poszerzony skład NSA w dniu 26 października 2015 r. podjął stosowną uchwałę w tej sprawie (sygn. akt I FPS 4/15), postanawiając, iż: "W świetle art. 15 ust. 1 oraz art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r., nr 177, poz. 1054 ze zm.) gmina ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur zakupowych związanych z realizacją inwestycji, które zostały następnie przekazane do gminnego zakładu budżetowego, który realizuje powierzone mu zadania własne tej gminy, jeżeli te inwestycje są wykorzystywane do sprzedaży opodatkowanej podatkiem od towarów i usług."

Konsekwencją wyroku TSUE jest obowiązkowe scentralizowanie rozliczeń w zakresie podatku VAT w samorządach.

W związku z tym resort finansów przedstawił projekt z dnia 14 stycznia 2016 r. ustawy o zasadach rozliczeń w podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków europejskich przez jednostki samorządu terytorialnego oraz o zmianie ustawy o finansach publicznych. Wskazano w nim, iż od 1 marca 2016 r. samorządy wstąpią w prawa i obowiązki jednostek budżetowych i zakładów budżetowych, jednak w okresie do 31 grudnia 2016 r. będą nadal mogły utrzymywać odrębne rozliczenia. Jednakże na dzień oddania niniejszej publikacji do druku projekt ten znajduje się jeszcze na etapie prac legislacyjnych w Rządowym Centrum Legislacji.

W sytuacji przedstawionej w pytaniu samorządowy zakład budżetowy, który wykonuje zadania zlecone na rzecz gminy, nie powinien odrębnie od gminy rozliczać podatku VAT z tego tytułu. Jednak - zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów - obecnie nie są kwestionowane dotychczasowe rozliczenia dokonywane przez samorządy. Zatem to od decyzji danego podmiotu zależy, czy już w 2016 r. zdecyduje się na scentralizowanie rozliczeń.

Jeśli przyjmiemy, że w sytuacji przedstawionej w pytaniu mamy do czynienia z centralizacją rozliczeń, to wówczas gmina, a nie jej zakład budżetowy będzie podatnikiem VAT i wykonywane przez ten zakład zadania zlecone przez gminę, nie będą usługami świadczonymi na jej rzecz. Zatem nie będą podlegały rozliczeniu pomiędzy tymi podmiotami. Wszystkie faktury zakupu towarów i usług związane z tymi zadaniami, będą wystawiane nie na zakład budżetowy, ale na gminę, która będzie z tego tytułu rozliczać VAT. Zakład budżetowy wykonujący zadania na rzecz gminy nie będzie działał w charakterze podatnika VAT.

W takim przypadku gmina będzie zobligowana do stosowania prewspółczynnika, według którego będzie odliczała VAT, jeżeli wykonuje zarówno czynności nieopodatkowane VAT, jak i pozostałe (opodatkowane VAT), jak np. rozliczanie mediów.

Warto podkreślić, że od momentu centralizacji czynności dokonywane pomiędzy jednostkami budżetowymi czy zakładami budżetowymi a gminą nie stanowią sprzedaży opodatkowanej i nie powinny być dokumentowane fakturami.

Jeżeli natomiast centralizacja rozliczeń obecnie nie jest stosowana, to zakład budżetowy rozliczać powinien VAT od usług świadczonych na rzecz gminy na dotychczasowych zasadach. W tym przypadku jednak należy przeanalizować, czy zakład wykonuje działalność niepodlegającą opodatkowaniu VAT, czy też nie. Jeżeli zakład budżetowy nie wykonuje czynności niepodlegających opodatkowaniu VAT, nie ma potrzeby stosowania prewspółczynnika, według którego odlicza się VAT naliczony. W przeciwnym razie konieczne jest ustalenie takiego wskaźnika, posiłkując się przy tym zasadami określonymi w rozporządzeniu w sprawie sposobu określania zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w przypadku niektórych podatników. W rozporządzeniu określono bowiem konkretne sposoby ustalania prewspółczynnika przez jednostki samorządu terytorialnego oraz utworzone przez nie samorządowe jednostki budżetowe.

Poradnik VAT Nr 5 z dnia 2016-03-10

GOFIN podpowiada