Felieton: Oferty giełd w zakresie zarządzania ryzykiem stopy proc.

Polski rynek jeszcze nie jest na tyle rozwinięty żeby tego typu instrumenty były wykorzystywane, chociaż potrzeba ich istnienia jest niepodważalna. Na razie można zabezpieczać tylko ryzyko zmiany stóp krótkoterminowych, nie ma instrumentów eliminujących wahania w stopach długoterminowych., a na pewno portfel obligacji w skład którego wchodzą chociażby długoterminowe obligacje emitowane przez skarb państwa ( obligacje 10 i 20 letnie) wymaga takiej ochrony.

Do najpopularniejszych kontraktów na obligacje skarbowe na świecie należą instrumenty notowane na giełdzie Eurex. Są to kontrakty terminowe, których instrumentem bazowym są obligacje emitowane prze Skarb Państwa Niemiec. Zalicza się do nich trzy podstawowe kontrakty: Euro Bund, Euro Bobl oraz Euro Schatz .. Przedmiotem dostawy pierwszego z kontraktów są obligacje długoterminowe, których termin wygaśnięcia w momencie realizacji kontraktu jest nie krótszy niż 8 lat i 6 miesięcy i nie dłuższy niż 10 lat i sześć miesięcy; dla kolejnego kontraktu są to obligacje średnioterminowe o parametrach od 4 lat i 6 miesięcy do 5 lat i 6 miesięcy a ostatni kontrakt może być wykonany poprzez dostawę obligacji krótkoterminowych o terminie wygaśnięcia minimum 1 rok i 9 miesięcy maksimum 2 lata i 3 miesiące. Jak widać kontrakty są tak skonstruowane, żeby inwestorzy mogli zabezpieczać poziom różnych rynkowych stóp procentowych.

Każdy z kontraktów dotyczy 100 000 euro wartości nominalnej i jest wystawiony na hipotetyczną obligację o kuponie 6 % wypłacanym rocznie. Dzienna cena rozliczeniowa może być ustalona na trzy sposoby, pierwszy jako średnia cena ważona wolumenem obrotu z ostatnich pięciu transakcji z dnia handlu, jeżeli nie są "starsze" niż 15 minut. W przypadku, gdy w ciągu ostatniej minuty zostało zawartych więcej niż 5 transakcji, cena rozliczeniowa jest średnią ważoną wolumenem z cen tych transakcji. Dodatkowo, jeżeli z różnych przyczyn dzienna cena rozliczeniowa nie jest możliwa do ustalenia giełda arbitralnie ustala tą cenę. W podobny sposób ustala się ostateczną cenę rozliczeniową z tym, że w pierwszym przypadku tych transakcji musi być co najmniej 10. Dniem dostawy jest dziesiąty kalendarzowy dzień miesiąca dostawy, jeżeli jest dniem handlowym, w przeciwnym razie jest to następny najbliższy dzień handlowy. Minimalna zmiana ceny kontraktu wynosi 0,01 % co przekłada się na wartość równą 10 euro .

Kontrakty terminowe na niemieckie obligacje należą do najpopularniejszy na świecie, natomiast giełdą, która posiada chyba najbogatszą ofertę w zakresie zarządzania ryzykiem zmiany stóp procentowych długoterminowych jest giełda Chicago Board of Trade. (CBOT). Oprócz instrumentów finansowych opiewających na obligacje skarbowe możemy znaleźć tu również kontrakty terminowy na papiery dłużne emitowane prze firmy zajmujące się finansowaniem długoletnich inwestycji mieszkaniowych. Jedną z takich firm jest Fannie Mae, która powstała w 1938 jako agencja rządowa a później przekształcona w spółkę akcyjną. Firma ta udziela długoterminowych kredytów ( hipotecznych ) na zakup mieszkań finansując się poprzez emisje obligacji ( Notes). To właśnie te obligacje są instrumentem bazowym kontraktów na CBOT. Fannie Mae emituje obligacje o następujących terminach wykupu 2, 3, 5 , 10 i 30 lat. Obligacje 2, 5 i 10 letnie są instrumentami bazowymi kontraktów terminowych. Podobnie jak na Eurex- ie wartości nominalna kontraktu wynosi 100 000 ale tym razem dolarów a obligacją hipotetyczną jest obligacja o kuponie 6%. Przykładowo, dla kontraktów na 10 letnie obligacje przedmiotem dostawy są obligacje bez opcji wcześniejszego wykupu, których termin wygaśnięcie w pierwszym dniu miesiąca dostawy jest nie krótszy niż 6 lat i pól roku i nie dłuższy niż 10 lat i 3 miesiące. Ważną rzeczą jest fakt, iż obligacje te muszą wypłacać kupon co pól roku a nie tak jak dla obligacji niemieckich co rok. Kontraktami na CBOT handluje się w dwóch systemach: open outcry oraz elektronicznym. Pierwszy z nich jest wykorzystywany od 7:20 do 14:00 od poniedziałku do piątku natomiast drugi

w godzinach 20:00 do 16:00 od niedzieli do piątku.

Ciekawym instrumentem notowanym na CBOT jest kontrakt na indeks 40 najaktywniejszych obligacji amerykańskich . Cena kontraktu odzwierciedla zmiany, jakie zachodzą na całym rynku ( właściwie jego najaktywniejszej części ) i umożliwia on inwestorom zabezpieczanie portfela obligacji w podobny sposób jak robi się to w przypadku portfela akcji.

Na zakończenie przedstawię jeden z instrumentów notowanych na drugiej giełdzie w Chicago, CME, a jest to kontrakt na indeks bankructw. Publikowany jest on przez giełdę i ma m.in. umożliwić firmą emitujący karty kredytowe zabezpieczanie się przez niewypłacalnością swoich klientów. Zmiany poziomu stóp procentowych wpływają nie tylko na cenę obligacji czy ich kupony, ale także na zdolność kredytową klientów. Występuje tu duża korelacja między ilością nowych bankructw a niewypłacalności klientów posługujących się kartami kredytowymi. Wartość indeksu podawana jest w tysiącach i jest ona liczbą nowych wniosków o bankructwo zgłaszanych do amerykańskich sądów w danym przedziale czasowym. Tym przedziałem czasowym jest okres od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu wygaśnięcia poprzedniego kontraktu i kończący się w o ostatnim dniu miesiąca dostawy danego kontraktu. Rozliczenie kontraktu z wiadomych przyczyn może być tylko pieniężne. Ostateczna cena rozliczeniowa równa jest wartości indeksu, która podawana jest w oparciu o informacje zebrane przez agencję Hogan Data Services z Federalnych Sądów. Wartość ta publikowana jest na 2 dni przed 15-tym dniem miesiąca następującego po okresie, w którym wyliczana była ilość nowych wniosków o bankructwa. Osoba utrzymująca otwarte pozycje w kontrakcie, w zależności od trafności inwestycji otrzymuje/płaci drugiej stronie kontraktu wartość indeksu pomnożoną przez 1000.

Kolejne artykuły publikowane na stronach INTERIA.PL dotyczyć będą wykorzystania instrumentów pochodnych do zarządzania ryzykiem stopy procentowej. Zapraszam!