Wynagrodzenie za szkodę

W dniu 17 listopada 2004 r. Sąd okręgowy oddalił skargę Małgorzaty K. na przewlekłość postępowania w sprawie prowadzonej przez sądem rejonowym. W swoim uzasadnieniu Sąd Okręgowy argumentował, że przepisy ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie znajdują zastosowania do stanów faktycznych mających miejsce przed wejściem w życie ustawy. Stanowisko takie jest sprzeczne z orzecznictwem Sądu Najwyższego, który stwierdził, że ustawa dotyczy również przewlekłości mającej miejsce wcześniej pod warunkiem, że istnieje w chwili składania skargi. Z tego też względu Małgorzata K. złożyła zażalenie na postanowienie o oddaleniu skargi. Sąd okręgowy je odrzucił, bo na takie postanowienie nie przysługuje. Według skarżącej Małgorzaty K. postanowienie sądu okręgowego z 17 listopada 2004 r. było wadliwe i spowodowało w jej majątku powstanie szkody. Zgodnie z Konstytucją każdemu obywatelowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej mu przez władzę publiczną. Zakwestionowany przepis uniemożliwia realizację roszczeń odszkodowawczych znacznej grupie poszkodowanych. Dopuszcza, bowiem skargę wyłącznie na orzeczenia kończące postępowania. Zdaniem skarżącej uniemożliwienie zaskarżenia orzeczenia niekończącego postępowania w sprawie ogranicza prawo obywatela do odszkodowania za szkodę.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 4241 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego w części obejmującej słowa "kończącego postępowanie w sprawie", jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji. Wyrok ten jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Prawomocne orzeczenie, które nie kończy postępowania w sprawie może naruszać prawa strony i prowadzić do powstania szkody niezależnej od treści orzeczenia kończącego postępowanie. W takich sytuacjach wobec braku odpowiedniego postępowania umożliwiającego stwierdzenie niezgodności z prawem takiego orzeczenia, strona nie będzie mogła dochodzić odpowiedniego odszkodowania od Skarbu Państwa. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że takie unormowanie narusza istotę prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej poprzez niezgodne z prawem działania organów władzy publicznej. Ponadto zaskarżony przepis zamyka również drogę dochodzenia prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez prawomocne orzeczenie sądowe niekończące postępowania w sprawie. W opinii Trybunału Konstytucyjnego fakt, że prawomocne orzeczenie nie kończy postępowania w sprawie nie uzasadnia zróżnicowania polegającego na całkowitym wyłączeniu możliwości dochodzenia wynagrodzenia szkód wyrządzonych przez wszelkie prawomocne orzeczenia niekończące postępowania. Takie zróżnicowanie nie pozostaje w racjonalnym związku z celem i treścią regulacji ani nie znajduje oparcia w zasadach konstytucyjnych.