Wyniki banków w 2001

W publikacji zaprezentowane zostały wyniki badania sytuacji finansowej banków w 2001 roku, przeprowadzonego w oparciu o jednostkowe sprawozdania finansowe składane do Głównego Urzędu Statystycznego przez banki komercyjne i spółdzielcze.

Przedmiotem badania był bilans, rachunek zysków i strat, jak również informacje dotyczące wielkości i struktury kredytów i depozytów na koniec 2001 roku. Dodatkowo przedstawiono rachunek zysków i strat w poszczególnych kwartałach 2001r.

W publikacji przedstawiono podstawowe kategorie bilansowe, wyniki finansowe, wartość kredytów i depozytów oraz wybrane wskaźniki ekonomiczne dla banków ogółem i ich podstawowych grupowań według formy prawnej (komercyjne i spółdzielcze) oraz struktury własności (z przeważającym udziałem kapitału polskiego i zagranicznego), a także według specyfiki usług (samochodowe i hipoteczne). Ponadto przedstawiono grupę banków notowanych na WGPW.

Dane prezentowane są w wartościach bezwzględnych, w ujęciu strukturalnym oraz poprzez dynamikę w stosunku do 2000 r. W tablicach dotyczących wartości bilansowych dane zarówno dla 2000 r. jak i 2001 r. podano według stanu zbiorowości banków na dzień 31.12.2001 r. W tablicach, dotyczących rachunku zysków i strat, zbiorowość banków podano natomiast według stanu faktycznego w 2000 i 2001roku.

Wśród obejmowanych badaniem banków, 69 to banki komercyjne, a 644 ? spółdzielcze. Z punktu widzenia formy własności, banki publiczne stanowiły zdecydowaną mniejszość banków komercyjnych. Do 46 banków prywatnych wniesiono kapitał zagraniczny, w tym 17 należało całkowicie do inwestorów zagranicznych. W stosunku do 2000 roku nie zmieniła się liczba banków notowanych na WGPW.

Działające na koniec 2001 r. 644 banki spółdzielcze były zrzeszone (poza jednym) w 11 bankach regionalnych bądź zrzeszających. Zmniejszenie w stosunku do końca 2000r. liczby banków prywatnych, w tym z kapitałem zagranicznym oraz banków spółdzielczych, to efekt dokonanych w 2001 r. fuzji banków, ich upadłości bądź likwidacji. Jednocześnie, w roku tym powstały 2 nowe banki i uchylona została decyzja o likwidacji 1 banku.

Prezentowane w tablicach dane statystyczne nie obejmują 6 upadłych banków komercyjnych, 7 banków w stanie likwidacji oraz Narodowego Banku Polskiego.

W całym sektorze bankowym zatrudnionych było 165512 osób (o 0,9% mniej niż przed rokiem), w tym w oddziałach 121819 osób (o 4,7% mniej niż przed rokiem). Wzrost zatrudnienia wystąpił tylko w bankach ze 100% udziałem kapitału zagranicznego (o 11,1%) i w bankach spółdzielczych (o 4,3%).

Pod koniec 2001 roku było 11318 oddziałów (łącznie z filiami) tj. o 0,1% mniej niż przed rokiem. Nastąpił znaczny przyrost w liczbie zainstalowanych bankomatów (z 4675 w 2000 r do 6465 w 2001 roku).

Rozwój bankowości detalicznej owocował wzrostem otwieranych rachunków bankowych. Pod koniec 2001 roku liczba otwartych ROR wzrosła o 28,4% w stosunku do poprzedniego roku i wyniosła 13553,9 tys. sztuk.

W 2001 roku sektor bankowy odnotował wzrost sumy bilansowej (aktywów netto) o 18,5% w stosunku do poprzedniego roku. Banki komercyjne z przeważającym udziałem kapitału zagranicznego odnotowały wzrost aktywów o 20,6%, a z przeważającym udziałem kapitału polskiego o 13,5%. W bankach spółdzielczych aktywa netto zwiększyły się o 20,6%.

Udział banków kontrolowanych przez kapitał polski w sumie aktywów netto zmniejszył się w porównaniu z 2000 rokiem o 1,2 pkt i wyniósł na koniec 2001 r. 26,5%.

W 2001 roku udział aktywów przychodowych stanowił 85,8% aktywów ogółem, wobec 89,9% przed rokiem. Nadal dominującą pozycję w strukturze aktywów przychodowych zajmują należności od klientów i sektora budżetowego. Ukształtowały się one na poziomie 208843,7 mln zł i wzrosły o 13,4% w stosunku do poprzedniego roku. Należności od sektora finansowego wyniosły 94589,3 mln zł i wzrosły o 26,0%. Wartość dłużnych papierów wartościowych wyniosła 93938,3 mln zł (o 3,7% więcej niż przed rokiem).

Wzrost udziału, jak również i wartości należności od sektora finansowego świadczy

o rosnącym znaczeniu rynku międzybankowego. Na tym samym poziomie utrzymuje się natomiast udział należności od klientów i sektora budżetowego.

Według stanu na 31.12.2001 r. banki udzieliły 18902,0 tys. kredytów i pożyczek dla sektora niefinansowego (dla klientów), o wartości 195024,2 mln zł (o 5,4% więcej niż przed rokiem) i 6,5 tys. kredytów dla sektora budżetowego o wartości 9521,5 mln zł (o 62,7% więcej niż przed rokiem).

W strukturze podmiotowej zadłużenia w sektorze niefinansowym dominują podmioty gospodarcze - 71,8% (o 1,8 pkt mniej niż w 2000 roku). W grupie podmiotów gospodarczych, rolnicy indywidualni zaciągnęli kredyty w wysokości 8633,4 mln zł, z czego kredyty preferencyjne stanowiły 84,5%. Dopłaty Agencji Restrukturyzacyjnej i Modernizacji Rolnictwa do kredytów preferencyjnych dla rolników indywidualnych wyniosły

1265,9 mln zł.

Osoby prywatne zaciągnęły kredyty w wysokości 54150,8 mln zł (o 14,0% więcej niż przed rokiem), w tym kredyty długoterminowe (powyżej 1 roku) w wysokości 34892,7 mln zł. Kredyty te przeznaczone były głównie na cele konsumpcyjne (41699,5 mln zł), w tym na zakup samochodów osobowych 9070,7 mln zł. Na cele mieszkaniowe zaciągnięto kredyty w wysokości 11301,8 mln zł (o 18,7% więcej niż przed rokiem), z czego 96,8% stanowiły kredyty długoterminowe. Kredyty w walutach obcych zaciągnięte przez sektor niefinansowy wyniosły 45121,4 mln zł i stanowiły 23,1% zadłużenia tego sektora (o 2,6 pkt więcej niż przed rokiem). Wzrost udziału kredytów w walutach obcych spowodowany był korzystną relacją wymiany walut do złotego, a także utrzymaniem przez banki wysokich stóp procentowych kredytów złotowych.

Banki wprowadzają do swojej oferty nowe produkty z bankowości inwestycyjnej. Bankowość inwestycyjna są to usługi świadczone przedsiębiorstwom na rynku usług finansowych, takie jak m.in. dłużne papiery wartościowe, które stanowią alternatywne źródło finansowania działalności polskich przedsiębiorstw. Pod koniec 2001 r. zadłużenie z tytułu dłużnych papierów wartościowych w bankach ogółem wyniosło 93938,3 mln zł i wzrosło w stosunku do ubiegłego roku o 3,7%.

Wzrostowi należności od klientów i sektora budżetowego (o 13,4%) towarzyszył także wzrost (o 18,7%) zobowiązań wobec klientów i sektora budżetowego.

Zobowiązania wobec klientów i sektora budżetowego wyniosły na koniec 2001 roku 310604,3 mln zł i stanowiły 66,0 % ogólnej wielkości pasywów (przed rokiem 65,8%). Najwyższy wzrost tych zobowiązań (o 32,3%) wystąpił w bankach ze 100% udziałem kapitału zagranicznego. Podobnie jak i w poprzednich latach, depozyty stanowiły podstawowe źródło finansowania działalności banków. Depozyty sektora niefinansowego wyniosły 289874,2 mln zł i stanowiły 61,6% pasywów. Depozyty sektora finansowego stanowiły 11,4% pasywów, a sektora budżetowego 3,6%.

W sektorze niefinansowym dominującą rolę odgrywają depozyty od osób prywatnych - 215220,0 mln zł. Wartość tych depozytów wzrosła w stosunku do 2000 roku o 18,4%. Zauważalny jest także wzrost (o 33,4%) depozytów podmiotów gospodarczych. W sektorze niefinansowym depozyty długoterminowe stanowiły 8,5% depozytów tego sektora (przed rokiem 2,5%) i wzrosły czterokrotnie w stosunku do roku poprzedniego.

Podstawowym parametrem oceniającym sytuację finansową banku, a zarazem parametrem nadzorczym jest wartość kapitału własnego.

W 2001 roku kapitał własny sektora bankowego wyniósł 46113,5 mln zł i wzrósł w stosunku do poprzedniego roku o 24,7%. Stanowił on 9,8% pasywów (przed rokiem 9,3%). W bankach z przeważającym udziałem kapitału polskiego kapitał własny stanowił 7,1% pasywów, w bankach z przeważającym udziałem kapitału zagranicznego - 10,8%, w tym ze 100% udziałem kapitału zagranicznego - 12,8%. W bankach spółdzielczych kapitał własny stanowił 10,4% pasywów.

W strukturze kapitału własnego banków ogółem najwyższą pozycję stanowił kapitał rezerwowy - 39,2%. Kapitał podstawowy stanowił 21,6% kapitału własnego, w tym zagraniczny 12,7%. W bankach z przeważającym udziałem kapitału polskiego, kapitał rezerwowy stanowił 46,6% kapitału własnego, a podstawowy 24,1%. W grupie banków z przeważającym udziałem kapitału zagranicznego udziały te wyniosły odpowiednio 39,2% i 21,1%. W bankach ze 100% udziałem kapitału zagranicznego struktura udziałów kształtowała się odwrotnie: kapitał rezerwowy stanowił 14,0% kapitału własnego, natomiast kapitał podstawowy - 64,5%.

Kapitał podstawowy w bankach ogółem wyniósł 9973,3 mln zł i wzrósł o 23,6% w stosunku do 2000 roku. W 58,8% należał on do udziałowców zagranicznych, a w 41,2% do polskich. W 2001 roku najwyższy udział w zagranicznym kapitale podstawowym miał kapitał niemiecki 22,4% (przed rokiem 25,2%), na drugim miejscu jest kapitał USA - 19,8% (przed rokiem 20,8%), a następnie niderlandzki - 9,2% (przed rokiem 8,3). Kapitał zagraniczny obecny jest we wszystkich bankach giełdowych. Wartość podstawowego kapitału zagranicznego w tej grupie banków w 2001 r. wyniosła 2959,8 mln zł i stanowiła 50,5% kapitału zagranicznego całego sektora bankowego. Wzrost wartości kapitału podstawowego był spowodowany m.in. przez fuzje 4 banków notowanych na WGPW z bankami niegiełdowymi.

W 2001 r. nastąpił bardzo duży wzrost pozycji pozabilansowych. Suma pozycji pozabilansowych wyniosła 509393,9 mln zł i była 2,5-krotnie wyższa niż przed rokiem. Najwyższą pozycję stanowiły zobowiązania wynikające z tytułu operacji kupna/sprzedaży z klauzulą odkupu (66,1%), najwyższy wzrost nastąpił jednak w zobowiązaniach warunkowych (3,5 razy).

Przychody z działalności operacyjnej w bankach ogółem wyniosły 193709,9 mln zł i były o 86,0% wyższe niż przed rokiem. Banki z przeważającym udziałem kapitału polskiego wypracowały 17,9% tych przychodów, z przeważającym udziałem kapitału zagranicznego - 80,0%, a spółdzielcze - 2,1%. Przychody z działalności bankowej stanowiły 94,0% przychodów z działalności operacyjnej i wzrosły o 90,6%. Zmianie uległa struktura przychodów z działalności bankowej. Głównym źródłem tych przychodów były przychody z tytułu operacji finansowych i wymiany walut, które wyniosły 122372,7 mln zł (67,2% przychodów z działalności bankowej wobec 37,4% przed rokiem) i były prawie 3,5-krotnie wyższe niż przed rokiem. Przychody z tytułu odsetek, które były dotychczas podstawą przychodów banków, stanowiły 28,6% przychodów z działalności bankowej (przed rokiem 55,4%). Przychody z tytułu odsetek kredytowych stanowiły 16,4% przychodów z działalności bankowej (przed rokiem 32,1%). Przychody z tytułu prowizji stanowiły 3,9% przychodów z działalności bankowej i wzrosły o 10,8% w porównaniu z poprzednim rokiem. Znaczny wzrost przychodów z operacji finansowych i wymiany walutowej świadczy o coraz większym udziale walut w operacjach przeprowadzanych przez banki. Wzrost w stosunku do poprzedniego roku (o 48,2%) zanotowano także w wartości przychodów z akcji, udziałów i innych papierów wartościowych.

Koszty działalności operacyjnej w bankach ogółem wyniosły 187687,5 mln zł i wzrosły o 91,7% w stosunku do poprzedniego roku. Kształtowane były one w 81,7% przez koszty działalności bankowej, które wyniosły 153305,1 mln zł i wzrosły ponad dwukrotnie. Na wzrost kosztów działalności bankowej miały wpływ głównie koszty operacji finansowych i wymiany walutowej, które wyniosły 115924,3 mln zł i wzrosły 3,7 razy w stosunku do poprzedniego roku. Koszty odsetkowe utrzymały się na zbliżonym do roku poprzedniego poziomie (wzrost o 1,1%, w tym depozytowe o 6,3%).

Wynik działalności bankowej wyniósł na koniec 2001 r. 28843,2 mln zł i wzrósł o 5,9% w stosunku do poprzedniego roku. Wynik działalności bankowej kształtowany był w 54,1% przez wynik z tytułu odsetek, w 21,4% przez wynik z tytułu prowizji, w 17,5% przez wynik wymiany walut, w 4,9% przez wynik na operacjach finansowych i w 2,1% przez przychody z akcji, udziałów i innych papierów wartościowych.

Zauważalny jest znaczny wzrost wyniku z tytułu wymiany walut (o 65,0%) i na operacjach finansowych (o 17,0%), przy równoczesnym zmniejszeniu wyniku z tytułu odsetek (o 8,0%), a zwłaszcza różnicy między odsetkami kredytowymi, a depozytowymi (o 63,5%). Zmniejszenie tej różnicy to rezultat malejącego znaczenia operacji kredytowych na korzyść innych operacji przeprowadzanych przez banki, wzrostem niżej oprocentowanych kredytów walutowych, a także dużym udziałem kredytów wątpliwych i straconych.

Wynik działalności operacyjnej w sektorze bankowym w 2001 roku zmniejszył się o 3,2% w stosunku do poprzedniego roku i wyniósł 6022,4 mln zł. Stanowił on 24,5% wyniku działalności bankowej wobec 22,8% przed rokiem.

Na wielkość wyniku działalności operacyjnej i jego większego udziału w wyniku działalności bankowej wpłynęły mniejsze koszty nie związane z podstawową działalnością banków. Większy o 1,7 pkt udział wyniku działalności operacyjnej był rezultatem spowolnienia wzrostu dynamiki kosztów działalności banków (z 120,2% w 2000 r. do 103,7%), jak również wolniejszego przyrostu salda tworzonych i rozwiązywanych rezerw celowych (odpowiednio z 46,4% do 21,1%).

Koszty działania banku wyniosły 15867,9 mln zł i stanowiły 55,0% wyniku działalności bankowej (przed rokiem 56,2%). Koszty osobowe stanowiły 30,0% wyniku działalności banku (przed rokiem 30,2%).

Najwyższy udział wyniku działalności operacyjnej w wyniku działalności bankowej odnotowano w bankach ze 100% udziałem kapitału zagranicznego (30,7% wobec 30,4% przed rokiem), w tym w bankach samochodowych odpowiednio 42,2% i 19,0%, a najniższy - w bankach regionalnych i zrzeszających (11,5% wobec 14,5% przed rokiem).

Wynik finansowy brutto w sektorze bankowym wyniósł 6022,5 mln zł (o 3,2% mniej niż przed rokiem). Obciążenie wyniku finansowego brutto (głównie podatkiem dochodowym) wyniosło 1627,3 mln zł. Wynik finansowy netto wyniósł 4395,2 mln zł i był o 2,8% wyższy niż pod koniec 2000 r. Wskaźniki rentowności obrotu brutto i netto były niższe niż przed rokiem (odpowiednio o 2,9 pkt i 1,8 pkt). Przyczyną pogorszenia się tych wskaźników była, podobnie jak i w poprzednich latach, wyższa (o 5,7 pkt) dynamika kosztów niż przychodów działalności operacyjnej.

Wynik finansowy brutto w bankach spółdzielczych w 2001 r. wyniósł 495,6 mln zł i stanowił 23,5% wyniku działalności bankowej (w bankach komercyjnych - 20,7%). Wskaźniki rentowności obrotu brutto i netto wyniosły odpowiednio: 12,0% i 7,8% (w bankach komercyjnych: 2,9% i 2,1%).

Banki spółdzielcze osiągnięte dobre wyniki finansowe zawdzięczają zarówno zwolnieniu z rezerwy obowiązkowej, jak i cieszącym się dużą popularnością kredytom preferencyjnym, stanowiącym 53,4% aktywów tej grupy banków (w bankach komercyjnych 43,0%).