Zatrudnianie studentów podczas wakacji - obowiązki płatnika

1.1. Opodatkowanie przychodów z działalności wykonywanej osobiście

Sposób opodatkowania należności z tytułu umowy zlecenia i umowy o dzieło uzależniony jest od wysokości tych należności oraz od tego, czy zleceniobiorca (wykonawca dzieła) jest pracownikiem płatnika.

Zaliczkę na podatek od przychodu uzyskanego z tytułu umowy zlecenia i o dzieło pobiera się, gdy zleceniobiorca (wykonawca dzieła) jest pracownikiem płatnika (w tym przypadku bez znaczenia jest wysokość należności określonej w umowie) oraz gdy zleceniobiorca (wykonawca dzieła) nie jest pracownikiem płatnika, a miesięczna suma należności określona w umowie lub umowach od tego samego płatnika przekracza 200 zł. Wówczas płatnik ma obowiązek obliczyć i pobrać zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 41 ust. 1 updof. W tym celu przychód z tytułu umowy zlecenia (o dzieło) płatnik pomniejsza o:

• koszty uzyskania przychodów w wysokości 20% uzyskanego przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne lub 50%, jeżeli przedmiotem zawartej umowy jest czynność stanowiąca przedmiot prawa autorskiego oraz o
   

• potrącone w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne (o ile zleceniobiorca lub wykonawca dzieła takim ubezpieczeniom podlega).

Następnie od ustalonej w ten sposób kwoty płatnik oblicza zaliczkę na podatek, stosując najniższą stawkę podatkową określoną w obowiązującej skali podatkowej, tj. w wysokości 18%. Na wniosek podatnika płatnik może zastosować wyższą stawkę, tj. 32%.

Tak obliczoną zaliczkę płatnik zmniejsza o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne (o ile zleceniobiorca lub wykonawca dzieła takiemu ubezpieczeniu podlega) pobranej ze środków podatnika. Z tym że wysokość odliczanej składki na ubezpieczenie zdrowotne nie może przekroczyć 7,75% podstawy jej wymiaru.

Opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym ma zastosowanie, gdy zleceniobiorca (wykonawca dzieła) nie jest pracownikiem płatnika oraz miesięczna suma należności określona w umowie lub umowach zlecenia (o dzieło) od tego samego płatnika nie przekracza 200 zł.

Stawka zryczałtowanego podatku wynosi 18%. Podatek ten pobiera się od przychodu bez pomniejszania go o koszty uzyskania przychodu i o składki na ubezpieczenia społeczne. Ponadto, podatku obliczonego w formie ryczałtu nie zmniejsza się o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne.
 

Przychodów opodatkowanych w sposób ryczałtowy nie łączy się z innymi przychodami oraz nie wykazuje się w zeznaniu rocznym.

1.2. Opodatkowanie przychodów z umowy o pracę

Opodatkowanie przychodów z umowy o pracę uzyskanych przez studentów zatrudnionych podczas wakacji przebiega na takich samych zasadach jak u pozostałych pracowników. Zatem, aby obliczyć zaliczkę na podatek dochodowy od przychodów z umowy o pracę, płatnik w pierwszej kolejności powinien pomniejszyć uzyskane w danym miesiącu przychody ze stosunku pracy o:

• koszty uzyskania przychodów odpowiednio w kwocie 111,25 zł lub 139,06 zł oraz
   

• o potrącone w danym miesiącu ze środków pracownika składki na ubezpieczenia społeczne, tj. składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe.

Zaliczkę na podatek oblicza się według stawek podatkowych określonych w obowiązującej w danym roku skali podatkowej. W zależności od wysokości dochodu stawki te w 2010 r. wynoszą 18% i 32%.

Obliczoną zaliczkę zmniejsza się o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej, tj. 46,33 zł. Zmniejszenia tego dokonuje się tylko wtedy, gdy pracownik przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w roku podatkowym złożył płatnikowi oświadczenie PIT-2.

Następnie zaliczkę na podatek zmniejsza się o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, pobraną w tym miesiącu przez zakład pracy. Z tym że odliczana składka na ubezpieczenie zdrowotne nie może przekroczyć 7,75% podstawy jej wymiaru.

1.3. Obowiązki wobec urzędu skarbowego

Pobraną zaliczkę na podatek lub zryczałtowany podatek dochodowy płatnik przekazuje w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczkę lub podatek na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania płatnika, a jeżeli płatnik nie jest osobą fizyczną, według siedziby bądź miejsca prowadzenia działalności, gdy płatnik nie posiada siedziby (art. 38 ust. 1 i art. 42 ust. 1 updof).

Do tego samego urzędu skarbowego w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnik przesyła roczną deklarację PIT-4R - w przypadku poboru zaliczek na podatek albo PIT-8AR - w przypadku poboru zryczałtowanego podatku (art. 38 ust. 1a i art. 42 ust. 1a updof). W razie zaprzestania prowadzenia działalności przed tą datą, płatnik obowiązany jest przekazać te deklaracje w terminie do dnia zaprzestania działalności.

Do końca lutego roku następującego po roku podatkowym, płatnik (w przypadku pracowników - o ile nie dokonuje rocznego obliczenia podatku) ma także obowiązek przekazać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika imienną informację o uzyskanych dochodach sporządzoną na druku PIT-11 (art. 39 ust. 1 i art. 42 ust. 2 pkt 1 updof). Informację tę wystawiają tylko płatnicy zobowiązani do poboru zaliczek na podatek. W PIT-11 nie wykazuje się dochodów opodatkowanych zryczałtowanym podatkiem dochodowym.

1.4. Składki ZUS

Obowiązek podlegania składkom ZUS przez zarabiającego studenta rozpatrzymy w aspekcie, gdy zawarta przez niego umowa o pracę, umowa zlecenia albo umowa o dzieło stanowi jego jedyne źródło dochodów.

Umowa zlecenia

W przypadku studentów podstawowym warunkiem branym pod uwagę przy ustalaniu obowiązku podlegania składkom ZUS z tytułu umowy zlecenia jest wiek studenta.

Z art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.) wynika, że osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia (zleceniobiorcy) nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, jeżeli są studentami do ukończenia 26 lat. Studenci do 26 roku życia wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia nie podlegają też ubezpieczeniu zdrowotnemu (art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - Dz. U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).

W sytuacji gdy umowę zlecenia wykonuje student, który ukończył 26 lat, to podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ubezpieczeniu wypadkowemu, oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla takiego studenta dobrowolne. Oprócz składek na wymienione ubezpieczenia zleceniodawca nalicza za zleceniobiorcę składkę na Fundusz Pracy - jeżeli oskładkowany przychód zleceniobiorcy w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Przy czym nie dokonuje się przeliczenia, jeżeli w umowie zlecenia określono wynagrodzenie w inny sposób niż w stawce miesięcznej (np. w stawce prowizyjnej, akordowej) - o tym czy składka na Fundusz Pracy jest należna, decyduje wysokość uzyskanego przychodu. Ponadto nalicza składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - jeżeli do zleceniodawcy mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. nr 158, poz. 1121 ze zm.).

Umowa o dzieło

Samodzielna umowa o dzieło nie rodzi obowiązku podlegania ubezpieczeniom. Zatem student wykonujący pracę na podstawie umowy o dzieło nie podlega ani ubezpieczeniom społecznym, ani ubezpieczeniu zdrowotnemu. Bez znaczenia jest w tym przypadku wiek studenta.

Umowa o pracę

Obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają pracownicy (także gdy są studentami). Przychód ze stosunku pracy stanowi podstawę wymiaru składek ZUS. Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączone jest m.in. wynagrodzenie za czas choroby oraz zasiłek chorobowy (art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Wynagrodzenie za czas choroby należy uwzględnić w podstawie wymiaru składki zdrowotnej (art. 81 ust. 1 i 5 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych).

Jeżeli kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania rocznego ograniczenia) wynosi w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, a w przypadku pracownika w pierwszym roku pracy co najmniej 80% minimalnego wynagrodzenia, to pracodawca opłaca również składkę na Fundusz Pracy.

Pracodawca objęty przepisami ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, opłaca za pracownika także składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
 

Porównanie obciążeń podatkowo-składkowych u zatrudnionych studentów przedstawia tabela.