Benefity i bonusy pod lupą fiskusa

BIZNES INTERIA na Facebooku i jesteś na bieżąco z najnowszymi wydarzeniami

Współpraca pomiędzy kontrahentami w sektorze B2B, zwłaszcza gdy jeden z partnerów wykonuje działalność gospodarczą jako tzw. samozatrudniony, obfituje w rozmaite formy zachęt do jej pogłębiania. Do typowych benefitów należą: rabaty, premie pieniężne, bonusy w postaci kart medycznych lub umożliwiających wstęp do obiektów sportowych.

Poniżej omawiamy jednak skutki podatkowe dwóch innych świadczeń z kategorii zachęt, które sprawiają problemy w rozliczeniu: opłatę motywacyjną oraz nagrodę konkursową.

Panująca w niektórych branżach konkurencja sprawia, że pozyskanie lub utrzymanie kontrahenta wymaga od przedsiębiorców wyjątkowych starań. Wprowadzają oni zatem do umów handlowych dodatkowe świadczenia w postaci opłat z tytułu zawarcia lub przedłużenia umów. Ich podstawowym celem jest skłonienie drugiej strony do nawiązania/utrzymania więzi gospodarczych. Świadczenia te noszą zazwyczaj nazwę opłat motywacyjnych. W zależności od konkretnej sytuacji są one wypłacane jednorazowo przy zawarciu (przedłużeniu) umowy albo dzielone na transze i uiszczane w trakcie trwania kontraktu.

Całokształt uwarunkowań związanych z wypłatą omawianego świadczenia nie budzi w zasadzie wątpliwości co do jego kosztowego charakteru. Powstaje jednak pytanie: czy jest to koszt bezpośrednio czy pośrednio związany z przychodami? Odpowiedź ma zasadnicze znaczenie dla sposobu jego podatkowego rozliczenia.

Prawidłowe ustalenie momentu zaliczenia danego wydatku do kosztów wymaga od podatnika uprzedniego rozpoznania rodzaju powiązania pomiędzy tym wydatkiem a przychodem. Przepisy ustaw o podatkach dochodowych posługują się kategoriami: kosztów bezpośrednio i pośrednio związanych z przychodami, nie precyzując jednak tych pojęć.

W praktyce przyjęło się, że koszty pośrednio związane z przychodami to takie, które - choć poniesione racjonalnie w celu uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła - pozostają w trudno uchwytnym związku z określonym przychodem. Natomiast kosztami bezpośrednimi są wydatki, których poniesienie przekłada się wprost na osiągnięcie konkretnego przychodu w ten sposób, że możliwe jest ustalenie, w jakim okresie i w jakiej wysokości przychód ten powstał.

Zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy o pdop oraz art. 22 ust. 5 ustawy o pdof, koszty podatkowe bezpośrednio związane z przychodami poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy oraz w roku podatkowym są potrącalne w roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody. Koszty inne niż bezpośrednie są potrącalne w dacie ich poniesienia, chyba że dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy. Wówczas, jeśli nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, przyporządkowywane są proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą (art. 15 ust. 4d ustawy o pdop i art. 22 ust. 5c ustawy o pdof).

Opłatę motywacyjną należy uznać za koszt pośrednio związany z przychodami, nie sposób bowiem powiązać tego wydatku z konkretnym przychodem. Jest ona jednak ściśle związana z okresem trwania danej umowy z kontrahentem. Jeśli więc kontrakt przewiduje wieloletnią współpracę, to opłata stanie się kosztem podatkowym proporcjonalnie do długości okresu jego trwania. Tak orzekł Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 24 listopada 2021 r., nr 0111-KDIB1-1.4010.388.2021.3.AW.

Również w interpretacji z dnia 21 lutego 2020 r., nr 0111-KDIB2-1.4010.605.2019.1.AP, Dyrektor KIS zgodził się ze stanowiskiem podatnika dotyczącym rozliczania omawianego świadczenia jako kosztu pośredniego.

Innym sposobem motywowania kontrahentów do efektywnej współpracy jest ogłaszanie konkursów i przyznawanie w ich ramach nagród dla przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, osiągających określony poziom obrotów ze sprzedaży dóbr lub usług, których wytwórcą jest organizator konkursu. Co do zasady, w myśl art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy o pdof, wartość wygranych w konkursach podlega opodatkowaniu 10% zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Obowiązek pobrania i odprowadzenia podatku od nagród spoczywa na organizatorze konkursu. Jeżeli przedmiotem nagrody nie są pieniądze, uczestnik konkursu jest zobligowany wpłacić organizatorowi kwotę należnego podatku przed udostępnieniem wygranej. Na samym zwycięzcy konkursu nie ciążą żadne obowiązki względem fiskusa.

Zgodnie ze stanowiskiem Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyrażonym m.in. w wyrokach z dnia 20 stycznia 2015 r., sygn. akt II FSK 202/13, oraz z dnia 3 marca 2020 r., sygn. akt II FSK 773/18, podatek zryczałtowany powinni płacić wszyscy zdobywcy nagród konkursowych - zarówno osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, jak i przedsiębiorcy.

Wprawdzie wśród orzeczeń NSA możemy znaleźć również takie, które odmawiają przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną prawa do opodatkowania wygranej ryczałtem, ale nie z powodu jego statusu, lecz wątpliwości co do charakteru akcji, w ramach której uzyskał nagrodę. W wyroku z dnia 28 maja 2019 r., sygn. akt II FSK 1584/17, NSA uznał, że nagrody w konkursie dla pośredników sprzedażowych, w związku z brakiem elementu rywalizacji, nie mogą zostać opodatkowane podatkiem zryczałtowanym, co w konsekwencji czyni je przychodem z działalności gospodarczej.

W praktyce organów skarbowych każda nagroda w konkursie, którego uczestnikami są osoby wykonujące dla organizatora usługi w ramach własnej firmy, ma przede wszystkim charakter motywacyjny, a to oznacza, że wygrana jest w istocie ukrytym wynagrodzeniem.

Wobec tego należy ją klasyfikować jako przychód z działalności gospodarczej (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 12 września 2018 r., nr 0115-KDIT3.4011.325.2018.1.JŁ). To rygorystyczne stanowisko fiskus zmienia dopiero przymuszony wyrokiem sądu (por. pismo Dyrektora KIS z dnia 16 listopada 2020 r., nr IPPB1/4511-590/16/20-3/S/EC).

Ta niepewność sytuacji podatkowej jest bardzo groźna dla przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, zwłaszcza wobec zmian wprowadzonych z początkiem bieżącego roku.

autor: Małgorzata Rymarz
Gazeta Podatkowa nr 10 (1885)