Odzyskaj podatek zapłacony za dochody nieujawnione. Czas na wznowienie tylko do 27 września!

W powyższym wyroku Trybunał uznał za niekonstytucyjne przepisy obowiązujące w latach 1998 - 2006 r. służące organom podatkowym za podstawę prawną do wydawania decyzji określających 75 proc. podatek do zapłaty od tzw. dochodów ze źródeł nieujawnionych. W pisemnym uzasadnieniu liczącym ponad 80 stron do powyższego wyroku Trybunału Konstytucyjnego sędziowie nie pozostawili suchej nitki zarówno na ustawodawcy, który uchwalił kwestionowane przepisy jak i na organach podatkowych ganiąc ich za niewłaściwą praktykę i stosowanie przepisów.

W uzasadnieniu Trybunał podkreślił, że mechanizm opodatkowania dochodów z nieujawnionych źródeł przychodu lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach jest obarczony bardzo poważnymi wadami legislacyjnymi dotyczącymi jego konstrukcji. Wprowadzając szczególnie restrykcyjną instytucję podatku od dochodów nieujawnionych, ustawodawca unormował ją jedynie w trzech lakonicznych przepisach prawnych, z których dwa okazały się wyjątkowo nieprecyzyjne i niejednoznaczne, podczas gdy instytucjom zdecydowanie mniej skomplikowanym, a przede wszystkim mniej ingerującym w konstytucyjne prawa jednostek, poświęca całe akty normatywne. Zdaniem składu orzekającego można zaryzykować stwierdzenie, że w rzeczywistości omawiane przepisy prawne tworzą jedynie szkielet instytucji, gdyż jej treść została ukształtowana dopiero w praktyce, co w oczywisty sposób musi budzić poważne zastrzeżenia z punktu widzenia zasady demokratycznego państwa prawnego. Należy zauważyć, że w takim wypadku nie jest wystarczające, by podatnik znał obowiązujące regulacje prawne; w celu ustalenia przysługujących mu praw i ciążących na nim obowiązków powinien równolegle zapoznać się ze stanowiskiem organów podatkowych oraz orzecznictwem sądowym.

Zdaniem Trybunału przepisy prawne kształtujące instytucję podatku od dochodów nieujawnionych zostały skonstruowane wadliwie, umożliwiając organom podatkowym podejmowanie w istotnym stopniu arbitralnych decyzji wobec podatników oraz uniemożliwiając stabilizację sytuacji prawnej tych ostatnich.

Skala postępowań prowadzonych przez organy podatkowe w sprawie dochodów ze źródeł nieujawnionych była i jest bardzo duża - od lat kontrolowanie podatników pod tym kątem stanowi stały element corocznych planów kontroli.

W latach 1997-2012 na 928 decyzji ostatecznych wydanych przez organy kontroli skarbowej (Trybunałowi nie dostarczono analogicznego zestawienia dotyczącego decyzji wydanych przez organy podatkowe): 1) w 111 decyzjach ustalono podatek od dochodów nieujawnionych w kwocie do 1 000 zł, 2) w 120 decyzjach ustalono podatek od dochodów nieujawnionych w kwocie od 1 000 zł do 5 000 zł, 3) w 87 decyzjach ustalono podatek od dochodów nieujawnionych w kwocie od 5 000 zł do 10 000 zł. Pozostałe decyzje dotyczyły kwot podatku ponad 10 000 zł świadczy to najlepiej o skali problemu.

Kontrolowani są nie tylko podatnicy nieprowadzący działalności gospodarczej ale i przedsiębiorcy. W przypadku tych pierwszych przyczynkiem do kontroli najczęściej stają się zakupy nieruchomości przez podatników których oficjalnie wykazane dochody nie pozwalałyby na taki zakup.

Wielu podatników już podjęło działania przygotowujące do złożenia wniosku o wznowienie, również organy podatkowe przygotowują się organizacyjnie do rozpatrywania wniosków których z pewnością będzie dużo.

Samo skonstruowanie wniosku o wznowienie nie powinno nastręczać zbyt dużych problemów (nie ma urzędowego formularza). Mogą one się pojawić dopiero w toku jego rozpatrywania przez organy podatkowe. Wysokość pobranych danin powoduje bowiem, iż organy podatkowe z pewnością będą próbowały na wszelkie sposoby uniemożliwić zwrot podatku, dlatego warto rozważyć skorzystanie z pomocy fachowego pełnomocnika.

Powyższy wyrok oddziałuje również na aktualnie toczące się postępowania czego dowodem są zapadające w ciągu ostatniego miesiąca wyroki sądów administracyjnych. Sądy powołując się na powyższe orzeczenie Trybunału uchylają decyzję organów podatkowych i nakazują umorzyć postępowania, które po orzeczeniu o niekonstytucyjności przepisów stają się bezprzedmiotowe. Przykładem takich wyroków mogą być wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 5 września 2013 r. sygn. akt I SA/Rz 762/13, oraz WSA w Białymstoku z dnia 13 sierpnia 2013 r. sygn. akt sprawy I SA/Bk 373/12.

Sam Trybunał w uzasadnieniu wskazał, że powołane przepisy prawne stanowią podstawę rekonstrukcji normy prawnej, upoważniającej organy podatkowe do ustalania podatku od dochodów nieujawnionych. Stwierdzenie niekonstytucyjności któregokolwiek z nich, powodując eliminację takiej normy kompetencyjnej z systemu prawnego, wyklucza kontynuowanie dotychczasowych lub wszczynanie nowych postępowań.

Warto zatem zaryzykować spór z organem podatkowym i podjąć próbę odzyskania zapłaconego podatku.

Jakkolwiek wszystkie powyższe uwagi Trybunału odnoszą się do przepisów w brzmieniu obowiązującym tylko w latach 1998-2006 to Trybunał odniósł się również do aktualnego stanu prawnego. Poprzestał jednak na bardzo krótkim stwierdzeniu: jakkolwiek zapadłe orzeczenie nie odnosi się do art. 20 ust. 3 u.p.d.o.f. w jego aktualnym brzmieniu, to rozważany przepis jest obarczony - w zbliżonym, jeśli nie identycznym, stopniu - tymi samymi mankamentami, które były powodem stwierdzenia niekonstytucyjności jego poprzedniej wersji. Ta jakże krótka konstatacji Trybunału niesie z sobą bardzo istotne konsekwencje dla obecnie obowiązujących przepisów w tym zakresie i toczonych na ich podstawie postępowań. Oczywiście nie powoduje ich uchylenia - nie były bowiem one bezpośrednio przedmiotem skargi konstytucyjnej - ale stanowi przede wszystkim zapowiedz uznania ich za niekonstytucyjne jak tylko Trybunał będzie miał okazję się o nich wypowiedzieć (taka skarga z pewnością wpłynie do Trybunału o ile już wcześniej do niego nie wpłynęła). Stawia to pod znakiem zapytania sens prowadzenia takich postępowań przez organy podatkowe. Z drugiej strony nie ma oficjalnej przesłanki żeby je umorzyć. Powyższy wyrok powinien również wpłynąć na sam sposób procedowania przez organy podatkowe - Trybunał uznał za niekonstytucyjne praktyki organów polegające na przerzucaniu ciężaru dowodu na podatników oraz interpretowaniu wątpliwości nie na korzyść podatników.

Zapraszamy do udziału w bezpłatnym dyżurze mailowym ekspertów z Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych, którzy przygotowują wnioski o wznowienie i będą odpowiadać na pytania związane z tym tematem. Pytania można przesyłać na adres mailowy poradypodatkowe@misp-modzelewski.pl w dniach 23-24 września. Eksperci postarają się pomóc w ustaleniu czy w konkretnych przypadkach jest szansa na odzyskanie podatku i umorzenie postępowania w sprawie dochodów nieujawnionych. Po dyżurze opublikujemy najciekawsze pytania i odpowiedzi.

Jarosław Włoch, radca prawny w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie

_{Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.}