Czy za udział w imprezie pracownik zapłaci podatek?

Orzeczenie to przecina wszelkie wcześniejsze spory, dotyczące komplikacji związanych z prawidłową interpretacją przepisów art. art. 12 ust. 1 oraz 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 3 w związku z art. 11 ust. 2-2b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Konfederacja Lewiatan powzięła wątpliwość co do konstytucyjności opodatkowania zbiorczej kategorii "innych nieodpłatnych świadczeń" dla pracownika, wymienionych w tychże przepisach. Zdaniem Lewiatana tak szeroka przesłanka ustalania dochodu pracowniczego narusza zasadę wyłączności ustawowej w sprawach podatkowych oraz zasadę pewności prawa. Takie sformułowanie przepisu prowadzi bowiem, zdaniem Konfederacji, do opodatkowania każdego z potencjalnych świadczeń, jakie otrzymać ma ze stosunku pracy pracownik. Brak jest jednocześnie w przepisach, zdaniem Wnioskodawcy, wskazówki jak określić kwotę takiego przychodu.

To na gruncie tychże przepisów wynikały w przeszłości spory z fiskusem, dotyczące chociażby nieodpłatnego dowozu pracownika do miejsca pracy czy też wykupywanych przez pracowników bezpłatnych abonamentów medycznych. Wątpliwości podatników budził fakt powstawania w takim przypadku dochodu po stronie pracownika. Spory dotyczyły tak samego powstania przychodu pracowniczego, jak i ustalenia jego wartości.

Po analizie sprawy Trybunał doszedł do wniosku, iż przepisy te są zgodne z ustawą zasadniczą. Trybunał zajął się analizą samego pojęcia dochodu (przysporzenia), przez które jego zdaniem, rozumieć należy nie tylko powiększenie aktywów podatnika, lecz także zaoszczędzenie przez niego kosztów. Jeżeli pewne zdarzenia rzeczywiście spowodowały zaoszczędzenie przez pracowników wydatków, należy uznać, iż powstał dla pracownika dochód. Ważna jest w tym wypadku również dobrowolność korzystania z udogodnienia przez pracownika. Jak podkreślił bowiem Trybunał, zgoda na skorzystanie ze świadczenia wyraża przekonanie pracownika o przydatności i celowości świadczenia, oraz że leży ono w jego interesie. Gdyby świadczenie nie nastąpiło, pracownik musiałby ponieść wydatek.

Jak podkreślił jednak Trybunał, jeżeli świadczenie jest obligatoryjne dla pracownika i nie podejmuje on decyzji o jego przyjęciu bądź odrzuceniu, brak jest korzyści dla niego. Trybunał podkreślił przy tym, iż koniecznym dla powstania przychodu jest realne otrzymanie korzyści, nie zaś potencjalna możliwość skorzystania z pewnego świadczenia, faktycznie jednak nie zrealizowana.

Zdaniem Trybunału więc, określenie cech istotnych "innych nieodpłatnych świadczeń" jako przychodu sprowadza się do kwalifikacji przez pryzmat trzech kryteriów:

1) świadczenie zostało spełnione za zgodą pracownika (dobrowolność)

2) spełnione zostało w interesie pracownika, nie zaś pracodawcy, przynosząc mu korzyść ( zwiększając jego aktywa, bądź nie prowadząc do powiększenia zobowiązań - obowiązku ponoszenia wydatku)

3) wymierność korzyści (przypisanie korzyści konkretnemu, zindywidualizowanemu pracownikowi).

Nieodpłatne świadczenia nie spełniające tychże kryteriów nie mogą być uznane, zdaniem Trybunału, za przychód pracownika na podstawie kwestionowanych przepisów. Trybunał zgodził się z poglądem zawartym w uchwale pełnego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 października 2011 r. (sygn. akt II FPS 7/10), iż wartości tychże nieodpłatnych świadczeń nie stanowi cena zakupu, lecz podlega ona ustaleniu w oparciu o tą cenę zakupu, to jest: odpowiednio, stosownie do cen zakupu, zależnie od cen zakupu, kierując się cenami zakupu. W uzasadnieniu wyroku wskazano również, że najczęściej występujące formy korzyści oferowane dla pracowników takie jak dokształcanie pracowników, ubezpieczanie ich, organizowanie spotkań, wyjazdów integracyjnych, czy dowozu ich do pracy leżą przede wszystkim w interesie pracodawców. Z ich punktu widzenia tego rodzaju działania zwiększają atrakcyjność zatrudnienia i tym samym służą przyciągnięciu i rekrutacji najlepszych kandydatów, podnoszą kwalifikacje zawodowe osób zatrudnionych, zmniejszają absencję, a także tworzą dobrą atmosferę w zespole. Z punktu widzenia pracownika korzystanie z tych świadczeń może się jawić jako uciążliwy obowiązek, który trzeba podjąć w godzinach nadliczbowych.

Powyższe wskazówki Trybunału są bardzo cenne dla podatników, którzy mogą je wykorzystać z sporze z organami podatkowymi. Kierując się wykładnią Trybunału należy dojść do wniosku, że co prawda pakiety medyczne będą podlegały opodatkowaniu u pracowników, ale już udział w imprezie integracyjnej nie zawsze będzie generował korzyść po stronie pracownika.

Jarosław Włoch, radca prawny, Wicedyrektor w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie