Jak zabezpieczyć się przed decyzją klauzulową?

Cel klauzuli

Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania ma przeciwdziałać agresywnej optymalizacji podatkowej. Rozwiązanie to funkcjonuje w polskim systemie podatkowym od 15 lipca 2016 r. Regulują je art. 119a-119zf Ordynacji podatkowej.

Klauzula znajduje zastosowanie, jeżeli czynność (lub zespół powiązanych ze sobą czynności) - chociaż formalnie zgodna z prawem, np. cywilnym czy handlowym - cechuje sztuczność. Dokonano jej przede wszystkim dla uzyskania korzyści podatkowej sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem ustaw podatkowych. Korzyścią podatkową osiągniętą dzięki takim posunięciom może być: niepowstanie, odsunięcie w czasie powstania lub obniżenie wysokości zobowiązania podatkowego, powstanie lub zawyżenie straty podatkowej, powstanie albo podwyższenie nadpłaty lub zwrotu podatku. Korzyść podatkowa lub ich suma musi przy tym przekraczać w okresie rozliczeniowym 100.000 zł, a w przypadku podatków nierozliczanych okresowo - korzyść podatkowa z tytułu czynności musi być wyższa niż 100.000 zł.

Klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania nie stosuje się do VAT.

Efektem zastosowania klauzuli jest wydanie decyzji niwelującej skutki podatkowe czynności służącej unikaniu opodatkowaniu. Skutki określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej. Odpowiednią czynnością - swoistym wzorcem - jest czynność, której podatnik mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem oraz istotą przepisu ustawy podatkowej. Takiej procedury nie stosuje się, jeżeli okoliczności wskazują, że jedyną intencją dokonania czynności było osiągnięcie korzyści podatkowej. W takiej sytuacji skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby czynności nie dokonano.

Wniosek o opinię

Podatnicy, aby zminimalizować ryzyko użycia wobec nich klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, mogą wystąpić o wydanie tzw. opinii zabezpieczającej. Klauzuli nie wolno stosować w zakresie objętym opinią (do dnia doręczenia jej uchylenia lub zmiany).

Opinie zabezpieczające wydaje Minister Rozwoju i Finansów (od 1 marca 2017 r.: Szef Krajowej Administracji Skarbowej). Wniosek może dotyczyć czynności planowanej, rozpoczętej lub dokonanej. Należy w nim m.in. szczegółowo opisać tę czynność, wskazać jej ekonomiczne lub gospodarcze uzasadnienie, określić skutki podatkowe, przedstawić własne stanowisko w sprawie (więcej w ramce). Można załączyć dokumentację dotyczącą spornego przedsięwzięcia, w szczególności oryginały lub kopie umów albo ich projektów. Minister Rozwoju i Finansów może zwrócić się o wyjaśnienie wątpliwości co do danych zawartych we wniosku lub zorganizować w tym celu spotkanie uzgodnieniowe. Wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej podlega opłacie w wysokości 20.000 zł. Należy ją uregulować w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku.

Minister Rozwoju i Finansów ma na rozpatrzenie wniosku 6 miesięcy od jego otrzymania. Do tego terminu nie wlicza się: okresów zawieszenia postępowania, terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego dla dokonania określonych czynności oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy wnioskodawcy lub z przyczyn niezależnych od organu. Rozpatrzenie wniosku nie ogranicza się do interpretacji przepisów prawa podatkowego. Możliwość zastosowania lub niezastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania powinna być analizowana z uwzględnieniem gospodarczych aspektów planowanych działań oraz relacji korzyści ekonomicznych i podatkowych.

Opinia zabezpieczająca jest wydawana, jeżeli przedstawione przez wnioskodawcę okoliczności wskazują, że do czynności nie ma zastosowania klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. W przeciwnym wypadku nie uzyska się opinii zabezpieczającej. Odmowę można zaskarżyć do sądu administracyjnego. Niezałatwienie sprawy w terminie skutkuje natomiast ukonstytuowaniem się tzw. "milczącej" opinii zabezpieczającej, czyli stwierdzającej prawidłowość stanowiska wnioskodawcy w pełnym zakresie.

Opinia i interpretacja

Opinie zabezpieczające to jedyny sposób na zyskanie ochrony przed zastosowaniem przepisów klauzulowych. Takiej funkcji nie pełnią indywidualne interpretacje podatkowe. Stanowi o tym art. 14na Ordynacji podatkowej.

Moc ochronna została pierwotnie wyłączona w stosunku do indywidualnych interpretacji podatkowych wydanych od 15 lipca 2016 r. (od dnia wejścia w życie przepisów klauzulowych). Zakres stosowania tego wyłączenia rozszerzono jednak z początkiem bieżącego roku. Indywidualne interpretacje podatkowe wydane przed 15 lipca 2016 r. także nie chronią podatników, jeżeli korzyść podatkowa wynikająca ze stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego będącego przedmiotem interpretacji zostanie uzyskana od 1 stycznia 2017 r.