Nieobecność w pracy spowodowana klęską żywiołową - projekt nowej ustawy

Nieobecność spowodowana skutkami powodzi powinna być traktowana jako usprawiedliwiona. Według rozporządzenia MPiPS z 15.5.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie (np. choroba, odbywanie służby wojskowej), a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy. W okresie powodzi znacząca część pracowników z przyczyn obiektywnych i od siebie niezależnych nie mogła świadczyć pracy. A zatem okres, w którym z powodu żywiołu pracownicy nie stawili się w pracy, ponieważ nie mogli się do niej dostać lub walczyli ze skutkami powodzi, powinien więc zostać uznany przez pracodawcę za nieobecność usprawiedliwioną.

Obecnie obowiązujące przepisy prawa pracy gwarantują wynagrodzenie za czas wykonywania pracy, a za czas niewykonywania pracy - jedynie w przypadkach określonych w ustawowych regulacjach. Oznacza to, że pracownicy otrzymują wynagrodzenie tylko wówczas, gdy przepisy im je gwarantują. Tak jest np. w okresie urlopu wypoczynkowego, okolicznościowego czy choroby. Niestety przepisy te nie przewidują gwarancji wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy z powodu powodzi lub innej klęski żywiołowej. Oznacza to, że pracownicy nie otrzymają wynagrodzenia za czas, w którym byli nieobecni w pracy z powodu powodzi, chyba że zakładowe regulacje (np. regulamin wynagradzania lub układ zbiorowy pracy) przewidują korzystniejsze warunki.

Inaczej wygląda sytuacja pracowników będących członkami ochotniczej straży pożarnej, którzy biorą udział w działaniach ratowniczych. Takiego pracownika pracodawca musi zwolnić od pracy (a zatem usprawiedliwić jego nieobecność w pracy) na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu. Zwolnienie pracownika od pracy w razie konieczności udziału w akcji ratowniczej następuje w trybie przyjętym przez służbę ratowniczą odpowiednią do organizowania takich akcji, natomiast czas koniecznego wypoczynku pracownika po zakończeniu akcji ratowniczej ustala osoba, która kierowała taką akcją. Strażak za czas tego zwolnienia od pracy nie zachowuje prawa do wynagrodzenia wypłacanego ze środków pracodawcy. Zamiast tego zakład pracy powinien wystawić mu zaświadczenie o utraconych w związku z działaniami ratunkowymi zarobkach. Na podstawie tego zaświadczenia pracownik może ubiegać się o pieniężną rekompensatę od właściwego organu, chyba, że przepisy zakładowe przewidują prawo do wynagrodzenia za ten czas. Wówczas powinno ono zostać wypłacone na podstawie tych przepisów ze środków pracodawcy.

Niekorzystna sytuacja pracowników poszkodowanych w wyniku powodzi może się zmienić. Obecnie trwają prace nad projektem ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z maja 2010 r. Projekt zawiera m.in. definicję powodzi oraz poszkodowanego. W sposób wyraźny zakłada, że nieobecność w pracy spowodowana powodzią jest nieobecnością usprawiedliwioną, za którą przysługuje pracownikowi prawo do odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za pracę przez okres nie dłuższy niż 5 dni roboczych, chyba, że za ten czas pracownikowi przysługuje wynagrodzenie lub pieniężna rekompensata na podstawie innych przepisów (np. członkowie ochotniczej straży pożarnej, pracownicy otrzymujący wynagrodzenie chorobowe). Wynagrodzenie to będzie wypłacane przez pracodawcę. Ponadto projekt zakłada, że w takich sytuacjach pracodawca będzie mógł powierzyć pracownikom pracę innego rodzaju niż określona w umowie o pracę, jeśli jest to konieczne w związku z usuwaniem skutków powodzi u tego pracodawcy. Za taką pracę pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia obliczonego według zasad przyjętych dla ustalania wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

Ponadto ustawa przewiduje rozwiązania w zakresie świadczeń socjalnych. Dopuszcza bowiem wykorzystanie środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych na cele związane z powodzią i likwidacją skutków powodzi na rzecz pracowników innego pracodawcy. Podobne rozwiązanie ma funkcjonować w zakresie środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Zakład pracy chronionej może je przekazać na rzecz innego zakładu pracy chronionej, który poniósł straty w wyniku powodzi. Warunkiem takiego przekazania jest przeznaczenie środków na indywidualną pomoc dla osób niepełnosprawnych zatrudnionych w tym zakładzie.

Projekt jest na etapie uzgodnień międzyresortowych.

Podstawa prawna:

• art. 80 KP
• § 1, § 11 ust. 1 pkt. 1, § 16 ust. 2 rozp. MPiPS z 15.5.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281 ze zm.)
• projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z maja 2010 r.

Katarzyna Wrońska-Zblewska