Rekompensowanie pozarozkładowej pracy w sobotę i w niedzielę
Pracowników, bez względu na system czasu pracy, obowiązuje zasada przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Oznacza ona, że praca może być wykonywana średnio przez 5 dni w tygodniu. Zatem pracownik powinien też mieć średnio 2 dni wolne od pracy w tygodniu. W wielu zakładach dniem wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy są soboty. Pozarozkładową pracę w takim dniu, a także w niedziele wolne od pracy, należy pracownikowi odpowiednio zrekompensować.
Zasady rekompensowania pracy w dniu wolnym wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy uregulowano w art. 1513 K.p. Stanowi on, że pracownikowi, który ze względu na okoliczności przewidziane w art. 151 § 1 K.p. wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym. Zatem niezależnie od tego, przez ile godzin pracownik wykonywał pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, i tak przysługuje mu cały dzień wolny od pracy.
Przykładowo pracownik pełnoetatowy przepracował w wolną dla niego sobotę 6 godzin. W zamian za pracę w sobotę pracodawca jest obowiązany udzielić mu innego dnia wolnego, obejmującego 8 godzin pracy. Zrekompensowanie pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy całym dniem wolnym powoduje, że za udzielony dzień wolny wynagrodzenie nie przysługuje.
Należy wyjaśnić, że w przypadku gdy praca w wolną sobotę przekroczyłaby normę dobową (zasadniczo 8 godzin), wówczas godziny pracy przekraczające ósmą godzinę należałoby zrekompensować oddzielnie. Możliwa jest wtedy wypłata wynagrodzenia wraz z dodatkiem lub udzielenie czasu wolnego na wniosek lub też bez wniosku pracownika.
Jak wynika z powołanych przepisów, za pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy możliwe jest udzielenie tylko innego dnia wolnego od pracy. Ustawodawca nie przewidział wypłaty z tego tytułu wynagrodzenia wraz z dodatkiem. Jednak czasami nie można uzgodnić z pracownikiem terminu udzielenia dnia wolnego, czy to ze względu na chorobę pracownika, czy z powodu upływu okresu rozliczeniowego. W takich sytuacjach pracodawcy wypłacają pracownikom 100-proc. dodatki do wynagrodzenia. Muszą się jednak liczyć z tym, że mogą zostać ukarani karą grzywny. Jak bowiem stanowi art. 281 pkt 5 K.p., kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu narusza przepisy o czasie pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Zasadniczo niedziela jest dniem wolnym od pracy, a wykonywanie w tym dniu pracy jest dozwolone w przypadkach wskazanych w art. 15110 pkt 1-9 i 11 K.p. oraz w przepisach ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz. U. z 2018 r. poz. 305 ze zm.). Sposób rekompensaty niedzielnej pracy wynika natomiast z art. 15111 K.p. Pracownikowi wykonującemu pracę w niedzielę, w przypadkach dozwolonej pracy w takim dniu, pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli.
Jeżeli jednak nie jest możliwe wykorzystanie we wskazanym terminie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę, pracownikowi przysługuje dzień wolny do końca okresu rozliczeniowego. Niemożność udzielenia dnia wolnego także do końca okresu rozliczeniowego powoduje konieczność wypłaty dodatku do wynagrodzenia w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę.
W kwestii wypłaty dodatku do wynagrodzenia za pozaplanową pracę w niedzielę wypowiedział się Sąd Najwyższy. W uchwale z dnia 15 lutego 2006 r., sygn. akt II PZP 11/05 SN, uznał, że: "W razie nieudzielenia przez pracodawcę w okresie rozliczeniowym innego dnia wolnego od pracy w zamian za dozwoloną pracę świadczoną w niedzielę lub święto, pracownikowi przysługuje za każdą godzinę takiej pracy tylko jeden dodatek przewidziany w art. 15111 § 2 in fine lub § 3 K.p.". Inne stanowisko zaprezentowała Państwowa Inspekcja Pracy w piśmie z dnia 18 października 2012 r., która uznała, iż w takim przypadku pracownikowi przysługują 2 niezależne dodatki.
Jeżeli chodzi o udzielenie w ustawowym terminie innego dnia wolnego od pracy za pozarozkładową pracę w niedzielę, to rekompensuje on pracę w zakresie normy dobowej wynoszącej zasadniczo 8 godzin, lub mniej, gdy pracownik objęty jest niższymi normami. Natomiast godziny pracy w niedzielę ponad wskazaną normę podlegają rozliczeniu jako godziny nadliczbowe z przekroczenia dobowego. Można je zrekompensować poprzez wypłatę wynagrodzenia wraz z dodatkami albo poprzez udzielenie czasu wolnego.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.)
autor: Ewa Madejek
Gazeta Podatkowa nr 16 (1578) z dnia 2019-02-25
