Struktura wynagrodzeń nauczycieli

Z okazji Dnia Edukacji Narodowej, zwanego potocznie Dniem Nauczyciela, w niniejszym artykule postanowiliśmy opisać strukturę wynagrodzeń nauczycieli.

Regulacje prawne

Wynagrodzenia nauczycieli regulowane są głównie przez Kartę Nauczyciela oraz szereg rozporządzeń różnych ministerstw (szczegółowy wykaz w bibliografii). Zgodnie z Kartą (art. 30) wynagrodzenie nauczycieli składa się z czterech głównych składników:

1.      wynagrodzenia zasadniczego,

2.      dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego, za warunki pracy,

3.      wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, wynagrodzenia za zastępstwa,

4.      nagród i innych świadczeń.

Ustawa reguluje również poziom średniego wynagrodzenia nauczycieli (tabela 1). Jego wysokość ustalana jest, jako procent kwoty bazowej określanej corocznie w ustawie budżetowej.

Struktura wynagrodzenia nauczycieli według GUS

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2010 roku, wynagrodzenie nauczycieli składało się w większości z wynagrodzenia zasadniczego. W pensjach nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego) ta część stanowiła 66 proc. całości. Kolejne 10 proc. stanowiło wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, a premie i nagrody to zaledwie 2 proc. Tak zwana "trzynastka", czyli dodatkowe roczne wynagrodzenie w jednostkach sfery budżetowej, stanowiła przeciętnie 7 proc. płacy całkowitej. Nieopisane przez GUS, inne składniki płacy, stanowiły 15 proc. W pozostałych grupach specjalistów nauczania i wychowania (poza nauczycielami akademickimi) struktura wynagrodzeń całkowitych była podobna.

Wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli na przestrzeni ostatnich lat

Wysokość wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli uwarunkowana jest osiągniętym stopniem awansu zawodowego. Im wyższy stopień awansu, tym wyższa płaca podstawowa.  W 2013 roku stawki minimalnych wynagrodzeń podstawowych nauczycieli nie zmieniły się
w stosunku do roku poprzedniego. Zasadnicza płaca minimalna dla nauczycieli dyplomowanych wynosi więc 3109 zł. Nauczyciel mianowany otrzymuje podstawę w wysokości 2647 zł, kontraktowy - 2331 zł, a stażysta - 2265 zł miesięcznie.

Od 2010 roku wynagrodzenie nauczycieli zmieniało się w jednakowym tempie, niezależnie od poziomu awansu zawodowego. W 2010 i 2011 wzrosło o 7 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. W 2012 wzrost ten wyhamował i wyniósł 4 proc. W bieżącym roku wynagrodzenia nauczycieli pozostały niezmienione w stosunku do ich poziomu z roku 2012.

Ciekawa jest dynamika płac nauczycieli na przełomie lat 2007-2009. W 2007 roku płace wszystkich grup nauczycieli wzrosły o 5 proc. W roku kolejnym jednak najbardziej wzrosły wynagrodzenia stażystów (16 proc.) oraz nauczycieli kontraktowych (14 proc.). Nauczyciele mianowani i dyplomowani otrzymywali pensje większe o odpowiednio: 10 proc. i 8 proc. 

Na przełomie lat 2008-2009 ponownie gwałtownie wzrosły wynagrodzenia nauczycieli stażystów (34 proc.) oraz nauczycieli mianowanych (19 proc.). Płace osób z największym doświadczeniem rosły bardziej stabilnie, bez tak spektakularnych skoków.

Różnice w wynagrodzeniach zasadniczych na poszczególnych stopniach awansu zawodowego

Opisany powyżej gwałtowny wzrost poziomu wynagrodzeń nauczycieli pracujących na niższych poziomach awansu zawodowego w latach 2008-2009 oraz w mniejszym stopniu 2007-2008, wpłynął na wyrównanie się różnic płac podstawowych. W 2005 roku wynagrodzenie nauczyciela kontraktowego stanowiło 119 proc. płacy minimalnej stażysty. Wysokość tego wskaźnika wyniosła 150 proc. dla nauczycieli mianowanych, zaś dla dyplomowanych: 180 proc. W 2013 roku płace zasadnicze nauczycieli kontraktowych stanowiły zaledwie 103 proc. wynagrodzeń stażystów. Na wyższych stopniach było to odpowiednio 117 proc. dla kontraktowych i 137 proc. dla dyplomowanych.

Dodatki do wynagrodzeń

Wysokość poszczególnych dodatków ustalana jest jako wartość procentowa wynagrodzenia zasadniczego otrzymywanego przez nauczyciela. Dodatki, które może otrzymywać nauczyciel opisane zostały w poniższej tabeli.

Poza przedstawionymi w powyższej tabeli dodatkami, które nauczyciele mogą otrzymywać regularnie, przepisy przewidują jeszcze inne, potencjalne korzyści. Opisano je w tabeli 4.

Poza wymienionymi w powyższych tabelach dodatkami i bonusami, nauczycielom przysługują jeszcze między innymi coroczne świadczenie urlopowe o zmiennej wysokości, dodatek mieszkaniowy (dotyczy on tylko niewielkiej części nauczycieli) oraz urlop dla poratowania zdrowia. Ten ostatni benefit uprawnia do rocznej przerwy w pracy z prawem do zachowania wynagrodzenia i dodatku za wysługę lat i innych świadczeń. Jednorazowo może trwać maksymalnie rok, a w ciągu całej kariery zawodowej czas trwania urlopów dla poratowania zdrowia nie może przekroczyć łącznie trzech lat.

Wynagrodzenie nauczycieli w Polsce i w innych krajach

Porównując pracę nauczycieli w różnych krajach, należy brać pod uwagę wiele czynników poza poziomem wynagrodzenia całkowitego. Do czynników tych należy między innymi czas pracy spędzony na uczeniu. Według raportu "Education at a Glance 2013", wydanego przez OECD (dane dotyczące wynagrodzeń i czasu pracy pochodzą z 2011 roku), w Polsce liczba godzin spędzanych przez nauczycieli "przy tablicy",  była jedną z najniższych. Podobnie kształtował się poziom przeciętnych rocznych wynagrodzeń całkowitych - również były one jednymi z najniższych. Na wykresie 4 całkowite wynagrodzenia roczne (w parytecie siły nabywczej, PPP, wyrażonym w USD) nauczycieli szkół podstawowych w Polsce zestawiono z wybranymi europejskimi krajami. Podobnie została przedstawiona roczna liczba godzin spędzana przez nauczycieli "przy tablicy".

Adam Wrona, Sedlak & Sedlak

Sprawdź, ile powinieneś zarabiać! Weź udział w Ogólnopolskim Badaniu Wynagrodzeń i porównaj swoje zarobki z innymi. Wypełnij ankietę!

wynagrodzenia.pl
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »