Zginęły 24 osoby, będzie więcej kontroli

W wyniku tych wypadków, poszkodowanych zostało 127 osób, w tym 47 doznało ciężkich obrażeń. Liczba wypadków zbadanych w OIP Kraków w 2013r. w stosunku do 2012 r. nieznacznie wzrosła. O 30 proc. wzrosła liczba wypadków ze skutkiem śmiertelnym. Różnice w danych dotyczących wypadków zbadanych i zaistniałych w danym roku kalendarzowym, wynikają z faktu przypisania wypadków, dla których postępowanie nie zostało zakończone do 31 grudnia, do następnego okresu rozliczeniowego.

Wypadki są zgłaszane do OIP Kraków najczęściej przez pracodawców, aczkolwiek w sprawach związanych z wypadkami śmiertelnymi i bardzo ciężkimi informacje o wypadku w pierwszej kolejności przekazywane są przez policję. W przypadku poinformowania przez policję o wypadku i podjęciu niezwłocznie kontroli przez inspektora pracy, pracodawca zajmujący się przede wszystkim organizacją udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanemu, często nie zdąży powiadomić osobiście lub przez swoje służby Państwowej Inspekcji Pracy przed przybyciem na miejsce zdarzenia inspektora badającego wypadek. Poniżej przedstawiono liczby wypadków i podmiot powiadamiający (dla zdarzeń zaistniałych i zbadanych w 2013 r.).

- pracodawca :                          67 wypadków,

- Policja :                                  75 wypadków,

- Inny OIP:                                 1 wypadek,

- Inny organ (np. skarga) :          1 wypadek,

- IP w trakcie kontroli :                 2 wypadki,

- poszkodowany :                       1 wypadek,

- pogotowie :                              1 wypadek.

Liczba poszkodowanych śmiertelnie, dla wypadków zaistniałych w 2013 r. wzrosła porównując z latami ubiegłymi (24 śmiertelne w 2013r, 18 śmiertelnych w 2012r., 23 śmiertelne w 2011r., 36 w 2010 r., 38 w 2009 r.), natomiast ciężkich zmalała (47 w 2013r., 54 w 2012r., 51 w 2011r., 51 w 2010 r., 60 w 2009 r.). Zbadane wypadki śmiertelne i ciężkie w większości przypadków dotyczą tych samych sekcji, co w 2012 r. tj.,  budownictwa i działalności produkcyjnej.

Liczba zbadanych wypadków (także poszkodowanych) w budownictwie ponownie zmalała w stosunku do ubiegłego roku (wzrost odnotowano w 2010r.). Udział procentowy tej branży w liczbie wszystkich zbadanych wypadków w danym roku jest jednak nadal wysoki (2013 - 35%, 2012 - 33%, 2011 - 37%,  2010 - 40%, ogółu). Jest to najbardziej znacząca branża w zakresie zagrożeń skutkujących wypadkami śmiertelnymi oraz druga w kolejności jeśli chodzi o wypadki ciężkie. Inspektorzy pracy zbadali wypadki, w których poszkodowanych zostało 45 osób w tym 14 śmiertelnie, a 14 doznało ciężkich obrażeń ciała (w roku 2012 - 40 osób, w tym 6 śmiertelnie, a 15 osób doznało ciężkich obrażeń ciała, byli to głównie pracownicy (82%) zatrudnieni w ramach stosunku pracy.

Z analizy wypadków zaistniałych na placach budów wynika, że udział poszkodowanych o stażu pracy w zakładzie krótszym niż jeden rok wynosił 67 proc. ogółu poszkodowanych na placach budów. Spośród 14 ofiar śmiertelnych - 9 osób (64 proc.) poniosło śmierć w pierwszym roku pracy u danego pracodawcy.

Najczęstszymi przyczynami wypadków zaistniałych przy robotach budowlanych były :

-          brak właściwego nadzoru - 30 proc.

-          brak instrukcji posługiwania się czynnikiem - 16 proc.

-          tolerowanie przez nadzór odstępstw od przepisów i zasad bhp - 23 proc.

-          brak lub niewłaściwe przeszkolenie w zakresie bhp - 14 proc.

-          brak środków ochrony indywidualnej - 16 proc.

-          brak lub niewłaściwe środki ochrony zbiorowej - 14 proc.

-          brak lub niewłaściwe urządzenia zabezpieczające - 23 proc.

-          niedotrzymanie wymaganych parametrów technicznych - 2 proc.

-          lekceważenie zagrożenia - 12 proc.

-          zaskoczenie niespodziewanym zdarzeniem - 9 proc.

-          nieużywanie przez pracownika środków ochrony indywidualnej - 23 proc.

-          oraz niedostateczna koncentracja uwagi na wykonywanej czynności - 9 proc.

Do najczęściej występujących wydarzeń będących odchyleniem od stanu normalnego (w budownictwie) należy zaliczyć:

-          upadek osoby z wysokości - 49 proc.

-          ześlizgnięcie się, upadek, załamanie się czynnika materialnego - upadek czynnika z góry (uderzenie poszkodowanego przez spadający z góry czynnik materialny)  - 16 proc.

-          odchylenie związane z elektrycznością - 7 proc.

Do najczęściej występujących wydarzeń będących odchyleniem od stanu normalnego (dla wypadków wszystkich branż) należy zaliczyć:

- upadek z wysokości (34 poszkodowanych, w tym 12 śmiertelnie),

- ześlizgnięcie się, załamanie, upadek czynnika z góry (17 poszkodowanych, w tym 4 śmiertelnie),

- uszkodzenie, rozerwanie - tworzące odłamki drewna, szkła, metalu, kamienia, plastiku, inne (10 poszkodowanych),

- utrata kontroli nad środkami transportu lub obsługiwanym sprzętem ruchomym (10 poszkodowanych).

Udział procentowy wypadków spowodowanych upadkiem z wysokości, w stosunku do ogółu wypadków w 2013 roku znacznie wzrósł i wynosił  29,7 proc.

Dominującymi przyczynami wypadków (technicznymi, organizacyjnymi i ludzkimi) bez względu na ich skutki - są: zła lub nieprawidłowa organizacja pracy, nieprawidłowe zachowanie się pracownika, brak nadzoru, brak lub niewłaściwe urządzenia zabezpieczające.

Znaczna liczba przyczyn wynika ze złej organizacji pracy - (44 proc. ogółu wskazanych przyczyn). Wśród tych przyczyn wskazać należy na: tolerowanie odstępstw od zasad bezpiecznej pracy i brak nadzoru - 40,9 proc. wypadków.

W związku ze stwierdzeniem 99 wykroczeń przeciw prawom pracowniczym w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy, inspektorzy nałożyli 73 mandaty karne na łączną kwotę 112 100 zł.

Mandaty karne nałożone zostały na 43 pracodawców, 7 osób działających w imieniu pracodawcy, oraz 22 osoby kierujące pracą innych osób u pracodawcy.

Inspektorzy skierowali 7 wniosków do sądów o ukaranie osób winnych popełnienia 12 wykroczeń. Sądy rozstrzygnęły dotychczas 5 wniosków i nałożyły kary w łącznej kwocie 8000 zł - w pozostałych przypadkach trwa postępowanie I lub II instancj.

W 2013 r. inspektorzy pracy w 7 sprawach dotyczących wypadków zawiadomili prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

Z uwagi na czas trwania postępowania przygotowawczego prowadzonego przez prokuraturę i na z reguły dość długi czas trwania procesu w Sądzie Karnym, nie można podać końcowych rozstrzygnięć dotyczących powiadomień prokuratury dla toczących się postępowań.

Poradnictwo w zakresie problematyki wypadkowej realizowane jest w trakcie kontroli przez inspektorów dokonujących badania wypadku i ustalania okoliczności i przyczyn, jak również podczas kontroli związanych ze sprawdzeniem prawidłowości postępowania pracodawcy przy badaniu wypadków. Oprócz powyższego inspektorzy pracy oraz pracownicy merytoryczni OIP Kraków udzielają porad bezpośrednich i telefonicznych w siedzibie okręgu i w oddziałach.

Z danych statystycznych dotyczących kontroli wynika, że w trakcie kontroli związanych z badaniem wypadków (T001A, T001B oraz T001X) inspektorzy pracy przeprowadzający te kontrole udzielili 644 porad prawnych i 1328 porad technicznych. Są to porady udzielone w trakcie kontroli i dotyczące wszystkich kontrolowanych problemów. Z uwagi na nieprowadzenie szczegółowej statystyki co do zakresu przedmiotowego tych porad, jedynie na podstawie oceny inspektorów badających wypadki można powiedzieć, że ok. połowa tych porad związana jest ze zdarzeniem wypadkowym. Porady te głównie dotyczą bezpieczeństwa maszyn i urządzeń technicznych, spraw związanych z oceną ryzyka zawodowego, wymagań stosowania środków ochrony indywidualnej, dostosowywania maszyn i urządzeń do minimalnych wymagań, prawidłowej organizacji pracy i stanowisk pracy, a w zakresie porad prawnych : prawidłowości zatrudnienia pracowników i innych osób świadczących pracę, prawidłowości postępowania powypadkowego, zagadnień związanych ze świadczeniami z ustawy.

W związku z prowadzeniem poradnictwa bezpośredniego w OIP, w 2013r. zostało udzielone ok. 2711 porad dotyczących wypadków i postępowania powypadkowego. W ramach tej tematyki najwięcej pytań dotyczy procedur i formalności, które powinny zostać zachowane w razie zaistnienia wypadku przy pracy, jak również wypadku w drodze do pracy, terminów i formy dokumentowania, osób odpowiedzialnych za nieprzestrzeganie obowiązujących procedur, a także działań jakie należy podjąć aby zmienić niekorzystną treść protokołu lub uznać zdarzenie za wypadek przy pracy.

 Sprawozdanie roczne dotyczące zbadanych przez PIP wypadków powinno być opracowywane w późniejszym okresie (np. do końca marca) aby można było dokończyć badanie wypadków zaistniałych pod koniec roku, bądź wymagających dłuższego okresu na dokonanie niezbędnych ustaleń - analiza byłaby prowadzona na wypadkach zaistniałych w danym roku kalendarzowym.

Jak wynika z doświadczeń lat ubiegłych, na dane dotyczące tematu T001A B znacząco wpływa liczba i rodzaj wypadków, dla których kontrole zostały zakończone w roku następnym.

W styczniu mogłaby być podawana statystyka wynikająca ze zgłoszeń zarejestrowanych przez PIP, a w późniejszym okresie pełna analiza po zbadaniu przez inspektorów wypadków.

Proponowany system spowodowałoby wyeliminowanie różnic pomiędzy liczbą wypadków zaistniałych w danym roku, a liczbą wypadków zbadanych (wynikających z kontroli zakończonych w danym roku).

Najwięcej nieprawidłowości odnotowano w zakresie nieprzystąpienia do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków 33,2 proc. kontrolowanych wypadków. Spowodowane jest to jak w roku 2012 podjęciem działań przez inspektora pracy w zakresie nakazania ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków w szpitalach, dotyczących zranienia ostrymi narzędziami (naruszeniem ciągłości tkanek poprzez zakłucie, zadrapanie lub skaleczenie) w wyniku których nastąpiła ekspozycja na krew i inny potencjalnie infekcyjny materiał. Tylko w dwóch szpitalach stwierdzono brak przeprowadzenia postępowania powypadkowego dla 76 oraz 65 pracowników. W obu szpitalach prowadzone były tzw. "Rejestry ekspozycji na krew i inny potencjalnie infekcyjny materiał", jednakże zdarzeń tych nie traktowano jako wypadków przy pracy lecz jako zdarzenia potencjalnie wypadkowe.

W 2013 roku dla pozostałych zagadnień, podobnie jak w poprzednich okresach sprawozdawczych, inspektorzy pracy ujawnili nieprawidłowości zarówno w prowadzeniu samego postępowania powypadkowego, jak i wynikach jego ustaleń. W strukturze tej grupy uchybień największy udział miały: nieustalenie wszystkich przyczyn (w 47 zakładach na 178 skontrolowanych tj. 26,4%), ustalenie wniosków profilaktycznych nieadekwatnych do przyczyn (24,4% zakładów), bądź też nieustalenie wniosków profilaktycznych w ogóle (24,5% zakładów) oraz niezamieszczenie w protokole powypadkowym naruszonych prze pracodawcę przepisów (26,4% zakładów). Można zaobserwować tendencję spadkową odsetka tych nieprawidłowości w ostatnich latach.

Zespoły najczęściej nie wykazują zainteresowania ujawnianiem przyczyn technicznych i organizacyjnych, tj. wynikłych z zaniechania obowiązków przez osoby zlecające lub polecające im sporządzenie dokumentacji powypadkowej, bądź też wywierana jest na nich presja aby pracodawca był przedstawiony w jak najlepszym świetle. Zespoły powypadkowe nie proponują przyjęcia realizacji wniosków wymagających znacznych nakładów finansowych, sugerując rozwiązania doraźne, głównie formalne - nie mające istotnego wpływu na stan bezpieczeństwa pracy - często wnioski profilaktyczne dotyczą tylko poinformowania o wypadku pracowników zakładu.

W ocenie kontrolujących, przyczyną wielu nieprawidłowości jest aktualny stan prawny, w którym sporządzanie i zatwierdzanie dokumentacji powypadkowej znajduje się w gestii osób odpowiedzialnych za warunki pracy. Gdyby postępowanie ustalające okoliczności i przyczyny wypadku prowadził podmiot niezależny np. ubezpieczyciel wypłacający ewentualne odszkodowanie, to można by się spodziewać ujawnienia większej liczby zaniedbań leżących po stronie pracodawcy.

Poradnictwo w zakresie problematyki postępowania powypadkowego realizowane jest przez inspektorów w trakcie kontroli związanych ze sprawdzeniem prawidłowości postępowania pracodawcy przy badaniu wypadków. Oprócz powyższego inspektorzy pracy oraz pracownicy merytoryczni OIP Kraków udzielają porad bezpośrednich i telefonicznych w siedzibie okręgu i w oddziałach.

Z danych statystycznych dotyczących kontroli wynika, że w trakcie kontroli związanych z oceną prawidłowości postępowania pracodawców w zakresie  ustalania okoliczności i przyczyn wypadków oraz dokumentowania ich (T001E), inspektorzy pracy przeprowadzający te kontrole udzielili 559 porad prawnych i 1091 technicznych. Są to porady udzielone w trakcie kontroli i dotyczące wszystkich kontrolowanych problemów. Z uwagi na nieprowadzenie szczegółowej statystyki co do zakresu przedmiotowego tych porad, jedynie na podstawie oceny inspektorów badających wypadki można powiedzieć, że ok. 20 proc. tych porad związanych jest z postępowaniem powypadkowym i dokumentowaniem wypadków przez pracodawców. Porady te głównie dotyczą kwalifikacji wypadków, dokumentowania postępowań powypadkowych, przysługujących świadczeń z ustawy.

W związku z prowadzeniem poradnictwa bezpośredniego w OIP, w 2013 r. zostały udzielone 2711 porady dotyczące wypadków i postępowania powypadkowego. W ramach tej tematyki najwięcej pytań dotyczy procedur i formalności, które powinny zostać zachowane w razie zaistnienia wypadku przy pracy, jak również wypadku w drodze do pracy, terminów i formy dokumentowania, osób odpowiedzialnych za nieprzestrzeganie obowiązujących procedur, możliwości dochodzenia przed sądem uznania zdarzenia za wypadek oraz zmiany treści protokołu.

Wojciech Dyląg, rzecznik prasowy Państwowa Inspekcja Pracy OIP w Krakowie