Własna firma za pieniądze z Unii
Środki, jakie otrzymuje Polska w ramach funduszy strukturalnych, pozwalają rozwinąć wiele sfer gospodarki i codziennego życia. Najbardziej spektakularne, kilkunastomilionowe dotacje przeznaczane są na duże infrastrukturalne przedsięwzięcia, takie jak autostrady, drogi, mosty czy lotniska. Kolejna duża pula środków wykorzystywana była w projektach innowacyjnych opartych na wdrażaniu nowych rozwiązań i technologii w przedsiębiorstwach. Wiele środków zostało przeznaczony na szeroko pojętą ochronę środowiska, rolnictwo i cyfryzację. Jednak najpowszechniejsze jest wsparcie realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Program ten jest finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego, a jego celem głównym jest wzrost zatrudnienia i spójności społecznej. Do osiągnięcia tego celu przyczynia się realizacja sześciu celów strategicznych, do których należą:
- podniesienie poziomu aktywności zawodowej i zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo,
- zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego,
- poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce,
- upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia, przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy,
- zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa,
- wzrost spójności terytorialnej.
Na projekt przeznaczono 11 420 207 059 euro, a największa jego część - to jest 19,76 proc. - powędrowała do priorytetu VI, w ramach którego można było m.in. pozyskać jedną z najbardziej pożądanego wsparcia w ramach budżetu 2007-2013, a mianowicie dotacji inwestycyjnej na rozpoczęcie działalności gospodarczej.
Bezzwrotna, niezwykle atrakcyjna dotacja do 40 tys. zł okazała się rewelacyjnym narzędziem do walki z rosnącym bezrobociem, przekładając się na osiągnięcie celów programowych.
Z jednej strony była świetną okazją do aktywizacji na rynku pracy osób, które nie mogły w inny sposób zrealizować swoich marzeń o posiadaniu własnej firmy i uniezależnieniu finansowym. Z drugiej zaś jej przeciwnicy twierdzili, że jest idealną szansą na wyłudzenie pieniędzy unijnych dla osób, które i tak świetnie sobie radzą na rynku pracy, a sam program traktują jako sposób sfinansowania wcześniej zaplanowanych zakupów.
Prawda zapewne leży gdzieś pośrodku. Dotychczas nie spotkaliśmy się z informacjami o aferach związanych z wyłudzaniem środków unijnych z działania 6.2. Wiele firm, które rozpoczęły działalność dzięki tej dotacji nadal funkcjonuje i dzięki sprawnemu zarządzaniu oraz dobremu pomysłowi stały się miejscem zatrudnienia dla kolejnych osób i mogą być stawiane za wzór prawidłowo wykorzystanych środków unijnych.
Istnieje też przykład pośredni, obejmujący osoby działające dotychczas w tzw. szarej strefie, które mogły poprzez legalizację swojej dotychczasowej działalności nadal realizować swoje zaplanowane działania, w oparciu o zdobytych klientów, jednak już oficjalnie odprowadzając do skarbu Państwa stosowne podatki.
Z projektów realizowanych w ramach działania 6.2 mogły skorzystać osoby pozostające bez zatrudnienia, które nie prowadziły w ostatnich dwunastu miesiącach działalności gospodarczej. Dodatkowe kryteria weryfikowane były w zależności od założeń projektu, w ramach których te dotacje były przyznawane. Projektów ponieważ nie powstał spójny system nadzoru i dysponowania tymi środkami.
Środki przewidziane na dofinansowanie osób rozpoczynających działalność gospodarczą zostały zdecentralizowane i podzielone na 16 województw. Wojewódzkie Urzędy Pracy w ramach konkursów wybierały firmy/instytucje, które w ramach określonych procedur wybierały ostatecznych odbiorców dofinansowania. Pojawiają się kontrowersje dotyczące osób, które ostatecznie wybierają pomysły do dofinansowania. Nie są to urzędnicy państwowi, ale najczęściej pracownicy prywatnych przedsiębiorstw. Chociaż narzucone wymogi formalne uniemożliwiają start w wyścigu o dotację rodzin pracowników zaangażowanych w projekty, jak również same osoby oceniające pomysły podpisują oświadczenia o bezstronności.
Jak już wcześniej wspomniałem, istnieją odgórnie narzucone procedury, które w pewnym stopniu standaryzują proces ubiegania się o dotację. Po spełnieniu kryteriów rekrutacyjnych beneficjent powinien wypełnić formularz zgłoszeniowy wraz ze wszystkimi wymaganymi załącznikami. Już na tym etapie trzeba określić, czym chcemy się zajmować w ramach naszej przyszłej działalności - krótko scharakteryzować nasze planowane usługi czy towary i określić, na co zostanie przeznaczona dotacja inwestycyjna. Następnie takie formularze są oceniane i kandydaci do projektu są klasyfikowani zgodnie z liczbą zdobytych punktów. Osoby, które zakwalifikują się do projektu następnie są obejmowane programem szkoleniowym, w ramach którego przekazywane są im informacje dotyczące ABC przedsiębiorczości i tego, jak napisać biznesplan.
Na tym etapie odbywa się najbardziej stresujący moment ubiegania się o dotacje, czyli złożenie biznesplanu i oczekiwanie na decyzję Komisji Oceny Wniosków. Najczęściej projekty, w ramach których można pozyskać dofinansowanie, są tak skonstruowane, że około 60 proc. uczestników otrzymuje dotację i następnie sześcio- lub dwunastomiesięczne wsparcie pomostowe. Wsparcie to pomaga pokrywać najistotniejsze koszty prowadzenia działalności w początkowej fazie istnienia firmy. Można pokrywać m.in. składki na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, koszty wynajmu pomieszczeń, opłaty telekomunikacyjne, pocztowe i inne związane bezpośrednio z prowadzoną działalnością.
Katalog kosztów, jaki może być sfinansowany z dotacji inwestycyjnej, jest bardzo szeroki. Widać także różnice mięzdy poszczególnymi projektami. Zakup środków transportu nie zawsze może być sfinansowany z dotacji, jednak w większości przypadków można je zakupić. Na takie wydatki nie pozwalają m.in. projekty realizowane przez Powiatowe Urzędy Pracy. Najważniejszym zakupem w ramach tych inwestycji są najczęściej różnego rodzaju maszyny, które generować będą większość przychodów w ramach działalności. Wśród przedsiębiorstw nieprodukcyjnych najczęściej środki przeznaczane są na remonty pomieszczeń, zakup mebli, sprzętu RTV/AGD.
Wiele osób poddaje w wątpliwość celowość tego typu dotacji, twierdząc, że najliczniejszymi beneficjentami są osoby, które doskonale sobie radzą na rynku pracy, a własna firma jest sposobem na pozyskanie 40 tys. zł. Z doświadczenia mogę powiedzieć, że jest to krzywdzący stereotyp, szczególnie dla osób, dla których dotacja była jedyną możliwością na aktywizację na rynku pracy. Dla niektórych był również sposób na realizację marzeń o posiadaniu firmy, w której realizują swoje pasje, a zarazem mogę w ten sposób zdobyć środki na utrzymanie.
Wszystkie osoby, które otrzymują dotację na rozpoczęcie działalności gospodarczej zobowiązane są do prowadzenia działalności przez minimum dwanaście miesięcy. W chwili obecnej można stwierdzić, że ok. 80 proc. tych firm dalej funkcjonuje i co ważniejsze - dobrze sobie radzi na konkurencyjnym rynku.
Nowy okres programowania środków unijnych 2014-2020 pozostawia jako jedno z możliwości aktywizacyjnych pozyskanie dotacji na rozpoczęcie działalności. Dodatkowo zostaną podtrzymane również pożyczki na ten cel. Pierwsze środki będą dostępne w 2015 roku. Urzędy Marszałkowskie będą upubliczniać informacje o instytucjach/firmach, które będą udzielać tego typu dotacji.
Piotr Korzepski
Koordynator projektów UE
Europejska Grupa Doradcza Sp. z o.o.
