Słabsza ochrona w czasie wychowawczego
W okresie korzystania z uprawnień rodzicielskich pracownik ma zagwarantowaną szczególną ochronę zatrudnienia. Dotyczy ona m.in. urlopu wychowawczego. Pracodawca nie może w czasie tego urlopu rozwiązać umowy o pracę, z nielicznymi wyjątkami przewidzianymi w przepisach prawa pracy. Ta wzmożona ochrona przed zwolnieniem przez pracodawcę zostanie utrzymana po zmianie przepisów dotyczących uprawnień rodzicielskich, jednak nowe regulacje w pewnym zakresie zmodyfikują zakres tej ochrony.
W aktualnym stanie prawnym pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego aż do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę w tym okresie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Tak szeroki zakres ochrony przewiduje art. 1861 § 1 K.p. obowiązujący do 1 stycznia 2016 r.
Ochrona na urlopie wychowawczym doznaje też ograniczenia w razie dokonywania zwolnień na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2015 r. poz. 192), tzw. ustawy o zwolnieniach grupowych. Jak wynika z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2006 r. (sygn. akt II PZP 13/05), przepisy art. 10 ust. 1 i 2 tej ustawy mogą stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem w okresie urlopu wychowawczego także w sytuacjach, gdy nie zachodzą przesłanki przewidziane w art. 1861 § 1 K.p. Z uchwały SN wynika, że możliwe jest wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi korzystającemu z urlopu wychowawczego z przyczyn dotyczących pracodawcy, zarówno w trybie zwolnień grupowych, jak i indywidualnych, dokonywanych na podstawie ustawy o zwolnieniach grupowych.
Ochrona zatrudnienia w czasie korzystania z urlopu wychowawczego rozpoczyna się od dnia złożenia wniosku o udzielenie tego urlopu. W myśl rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz. U. z 2013 r. poz. 1139) powinno to nastąpić nie później niż na dwa tygodnie przed rozpoczęciem okresu, w którym pracownik zamierza korzystać z urlopu. Jeśli wniosek zostanie złożony bez zachowania dwutygodniowego terminu, to pracodawca udziela tego urlopu nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku o urlop.
Prawo pracy nie określa z jakim wyprzedzeniem czasowym może nastąpić złożenie wniosku o urlop wychowawczy. Mowa jest tylko o terminie minimalnym. Nic więc nie stoi na przeszkodzie, aby pracownica złożyła wniosek o udzielenie omawianego urlopu np. na 2 miesiące przed jego planowanym rozpoczęciem. Jeżeli takie wczesne złożenie wniosku będzie miało miejsce, ochrona zatrudnienia uaktywni się już w momencie wniesienia wniosku o urlop, mimo iż jego rozpoczęcie nastąpi dużo później. Takie uregulowanie warunków ochrony zatrudnienia na urlopie wychowawczym, umiejętnie wykorzystywane przez pracownika, może poważnie ograniczyć swobodę pracodawcy w zakresie ewentualnej decyzji o rozwiązaniu umowy. Dlatego też nowe przepisy redukują czasowy zasięg tej ochrony, zawężając ją do pewnego odcinka czasowego przed rozpoczęciem urlopu.
Złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy pracownikowi przed rozpoczęciem urlopu wychowawczego jest skuteczne i powoduje rozwiązanie umowy.
Od 2 stycznia 2016 r. wejdzie w życie rozległa nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie uprawnień rodzicielskich. W większości zmienia ona zasady udzielania i korzystania z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, nie omija jednak urlopu wychowawczego. Przepisy nowelizujące dotyczą m.in. warunków, na jakich pracownik w trakcie urlopu rodzicielskiego podlega ochronie zatrudnienia.
Ustawa nowelizująca uchyla obowiązujący na dzień dzisiejszy art. 1861 K.p. Nie oznacza to jednak, że ustawodawca odchodzi od zapewnienia pracownikowi przebywającemu na omawianym urlopie wzmocnionej trwałości zatrudnienia. Od 2 stycznia 2016 r. regulacje dotyczące tej ochrony znajdą się w innym przepisie, a mianowicie w art. 1868 K.p., który od tej daty będzie stanowił, iż pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie m.in. od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy aż do dnia zakończenia tego urlopu. Jednak jeżeli wniosek ten zostanie złożony wcześniej niż na 21 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu, szczególna ochrona zatrudnienia będzie pracownikowi przysługiwała dopiero na 21 dni przed pójściem na urlop (art. 1868 § 3 K.p.).
Wspomniany termin - na 21 dni przed rozpoczęciem urlopu wychowawczego - trzeba rozumieć w kontekście innej zmiany wprowadzanej od 2 stycznia 2016 r., dotyczącej wnioskowania o urlop wychowawczy. Nowe przepisy wydłużają czas na dokonanie tej czynności. Pracownik będzie zobowiązany złożyć wniosek o urlop wychowawczy nie później niż na 21 dni przed rozpoczęciem urlopu (a nie na 14 dni, tak jak obecnie).
Nowy termin wnioskowania o urlop wychowawczy będzie rzutował na czasowy zakres ochrony w trakcie tego urlopu. Niezależnie bowiem od tego, z jak dużym wyprzedzeniem czasowym pracownik złoży wniosek o omawiany urlop, będzie chroniony przed rozwiązaniem umowy przez pracodawcę począwszy od 21. dnia przed jego rozpoczęciem. Celowe "pospieszenie się" z wnioskiem o urlop wychowawczy nie przyniesie więc spodziewanych przez pracownika efektów. Szczególna ochrona zatrudnienia rozpocznie się i tak w dniu nadejścia terminu określonego w art. 1868 § 3 K.p. Należy nadmienić, że analogiczne ograniczenie czasowego zakresu ochrony będzie obowiązywało w przypadku złożenia wniosku o obniżenie wymiaru etatu w okresie, w którym pracownik mógłby korzystać z urlopu wychowawczego.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)
Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1268 ze zm.)
autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 99 (1244) z dnia 2015-12-10