Litwa goni Europę

Większość respondentów jako negatywne skutki wprowadzenia europejskiej waluty wskazywała wzrost cen towarów i usług (57 proc.), spadek ogólnego poziomu życia (31 proc.), oszustwa przy przeliczaniu cen z litów na euro (30 proc.).

Około 22 proc. respondentów stwierdziło, że Litwa utraci ważną część tożsamości narodowej, 16 proc. że wprowadzenie euro może wywołać osobisty dyskomfort i tylko 12 proc. badanych było zdania, że wprowadzenie wspólnej waluty nie wywoła żadnych negatywnych skutków. Ważne jest spojrzenie na gospodarkę Litwy u progu wprowadzenia euro.

Analitycy największego na Litwie banku SEB Bankas prognozują, że PKB Litwy w bieżącym roku powinien zwiększyć się o 2,7 proc., natomiast w przyszłym roku o 3,8 proc. Z kolei średnie wynagrodzenia według prognozy analityków banku w bieżącym roku zwiększą się o 4,5 proc., a w 2015 r. o 6,5 proc. W opinii ekspertów na szybszy wzrost gospodarczy wpłynie nie tyle wprowadzenie euro z początkiem 2015 r., ile ożywienie gospodarcze w strefie euro oraz konsekwentny rozwój rynku wewnętrznego.

Według danych Eurostatu wartość PKB per capita, obliczana na podstawie parytetu siły nabywczej, w poprzednim roku zwiększyła się na Litwie o 2 pkt. proc. i wyniosła 74 proc. średniej unijnej. W innych krajach bałtyckich ten wskaźnik także się zwiększył: na Łotwie do 67 proc. (w 2012 r. - 64 proc.), w Estonii - do 72 proc. (w 2012 r. - 71 proc.) średniej unijnej wartości. Pod tym względem najbogatszym unijnym krajem był Luksemburg, który tę pozycję zajmuje od 1998 r. - 264 proc. średniej unijnej. Za nim uplasowały się Austria (129 proc.) oraz Szwecja (127 proc.). Najniższy wskaźnik odnotowano w Bułgarii i Rumunii - odpowiednio 47 proc. oraz 54 proc. Wśród krajów nienależących do UE w przypadku Norwegii wskaźnik ten wyniósł 191 proc., w Szwajcarii 158 proc., w Islandii 116 proc. Natomiast najniższą wartość wskaźnika odnotowano w Bośni i Hercegowinie oraz Albanii - odpowiednio 29 proc. i 30 proc.

Litwa liczy zwłaszcza na kwestie dotyczące wdrożonych zasad upadłości konsumenckich, niskie ceny produktów na rynku oraz wsparcie unijne.

Według danych spółki Creditreform Lietuva na Litwie na 10 tys. mieszkańców przypada 0,4 upadłości osób fizycznych. Jest to jeden z najniższych wskaźników wśród krajów Europy. Jednak jest tak nie tyle z powodu silnej gospodarki kraju, ile z powodu skomplikowanej procedury upadłości.

Od 1 marca 2013 r., gdy weszła w życie Ustawa o upadłości konsumenckiej, do końca poprzedniego roku upadłość ogłosiło 116 osób, do czerwca bieżącego roku - 227 osób.

Dla przykładu na 10 tys. mieszkańców w Wielkiej Brytanii przypada 18,8 upadłości konsumenckich, w Niemczech ten wskaźnik wynosi 11,3, w Austrii - 12,3, Szwecji - 10,1, Szwajcarii - 8,6. Dla porównania w innych państwach bałtyckich wskaźnik ten jest wyższy: w Estonii na 10 tys. mieszkańców przypada 3,8 upadłości konsumenckich, na Łotwie - ponad 7.

Według danych Eurostatu średni poziom cen artykułów żywnościowych oraz napojów bezalkoholowych na Litwie w poprzednim roku stanowił 78 proc. średniego poziomu cen w Unii Europejskiej, natomiast średni poziom cen wyrobów tytoniowych i napojów alkoholowych 73 proc. średniej unijnej. Średnia cena ogólnego koszyka towarów i usług stanowiła na Litwie 65 proc. średniej unijnej.

W przypadku Estonii średni poziom cen wynosił 80 proc., a na Łotwie - 71 proc. średniej unijnej. W Estonii i na Łotwie średni poziom cen żywności i napojów bezalkoholowych stanowił odpowiednio 88 proc. i 87 proc. średniej unijnej, a poziom cen wyrobów tytoniowych i napojów alkoholowych - odpowiednio 83 proc. i 84 proc. Najdrożej za żywność i napoje bezalkoholowe płacą mieszkańcy Danii (140 proc. średniej unijnej), a najmniej Polacy (62 proc.).

Ogólny koszyk towarów i usług także najdroższy był w Danii (140 proc. średniej unijnej), a najniższy poziom cen odnotowano w Bułgarii - 48 proc. Mieszkańcy Litwy należą do kategorii najmniej płacących za usługi restauracji i hoteli - 64 proc. średniej unijnej (w Estonii - 77 proc., na Łotwie - 75 proc.).

Ceny odzieży w państwach bałtyckich nieznacznie przekraczają średni poziom w UE: na Litwie - 101 proc., na Łotwie - 103 proc., w Estonii - 106 proc. średniej unijnej. Ceny sprzętu elektronicznego na Litwie były mniej więcej na poziomie średniej unijnej, na Łotwie stanowiły 97 proc., w Estonii - 104 proc. średniego poziomu cen w UE. Pod względem wysokości cen benzyny Litwa znalazła się na 31. miejscu wśród 61 państw świata.

W ciągu roku cena benzyny zwiększyła się o 5,8 proc. Jeden galon (3,78 l) na Litwie kosztuje 6,82 USD. Według agencji Bloomberg średni dzienny dochód na Litwie wynosi 46 USD, a na nabycie galonu benzyny trzeba przeznaczyć 15 proc. tej kwoty. Pod tym względem Litwa zajęła 19. miejsce w rankingu Bloomberga. Najdroższa benzyna jest w Norwegii, gdzie cena galonu wynosi 9,79 USD, jednak dzienny dochód wynosi tam 273 USD i na zakup galonu benzyny trzeba tam przeznaczyć zaledwie 3,6 proc. tej kwoty. Pod względem ceny benzyny za Norwegią uplasowały się Holandia (9,46 USD za galon benzyny) oraz Włochy (9,34 USD). Łotwa zajęła 29. miejsce (6,95 USD), a Estonia 33. miejsce (6,73 USD). Najtańsza benzyna była w Wenezueli, gdzie cena galonu wyniosła zaledwie 0,04 USD.

Litwa rozdysponowała prawie wszystkie środki z funduszy strukturalnych UE, przeznaczone w ramach wsparcia w okresie 2007-2013. Według danych resortu finansów liczba projektów dofinansowanych ze środków UE wyniosła 8,15 tys., a ich ogólna wartość 30,7 mld LTL. Na realizację tych projektów wykorzystano 99,8 proc. przyznanego Litwie unijnego wsparcia w ramach perspektywy finansowej 2007-2013. Środków jeszcze nie wykorzystały do końca Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (29,7 mln LTL), Ministerstwo Opieki Społecznej i Pracy (7,9 mln LTL) oraz Ministerstwo Gospodarki (4,7 mln LTL).

Według danych Eurostatu - przytoczonych za "Lietuvos rytas" - wzrost produkcji przemysłowej na Litwie w kwietniu br. był jednym z największych wśród 28 państw członkowskich UE. W kwietniu, w porównaniu z marcem br., wzrost produkcji przemysłowej wyniósł 4,9 proc. Większy wzrost odnotowano tylko w Polsce - o 6,7 proc. Na Łotwie wzrost wyniósł 2,1 proc., a w Estonii - 2,2 proc.

W całej UE wzrost produkcji przemysłowej wyniósł 0,7 proc. W ujęciu rocznym, w porównaniu z kwietniem 2013 r., na Litwie odnotowano spadek produkcji przemysłowej o 0,1 proc., na Łotwie - wzrost o 1,3 proc., a w Estonii - wzrost o 3,9 proc.

Sejm znowelizował przepisy, zgodnie z którymi z początkiem 2015 r. większa liczba rolników będzie mogła nabywać olej napędowy nieobciążony podatkiem akcyzowym. Dotychczas ilość takiego oleju, którą mógł nabyć rolnik, była ustalana na podstawie wielkości zadeklarowanych zasiewów. Zgodnie z nowelizacją prawo do zakupu takiego oleju ma każdy podmiot zajmujący się produkcją rolną. Obecnie prawo do kupna takiego oleju otrzymają hodowcy trzody chlewnej, drobiu, pszczół, grzybów, także spółki hodujące ryby oraz poławiające ryby w wodach śródlądowych. Postanowiono jeszcze bardziej ograniczyć handel gruntami rolnymi.

Rząd w zasadzie poparł propozycję, by bez ograniczeń można było nabyć tylko pięć hektarów gruntów rolnych, a nie 10 jak teraz. Zarówno inwestorzy, jak i rolnicy narzekają, że obowiązująca obecnie tzw. ustawa o bezpiecznikach w handlu gruntami rolnymi jest zbyt rygorystyczna i ogranicza rozwój gospodarstw rolnych. Jednak rząd postanowił, że obowiązujące bezpieczniki będą stosowane przy sprzedaży powyżej pięciu hektarów gruntów.

W sumie Litwa jest sklasyfikowana na 48. pozycji pod względem konkurencyjności w rankingu Światowego Forum Ekonomicznego 2013-2014 (Polska na miejscu 42.). W rankingu Banku Światowego krajów, w których najłatwiej prowadzić działalność gospodarczą Doing Business 2014 Litwa zajmuje wysokie 17. miejsce (Polska została uplasowana na pozycji 45.). Powolny okres stabilizacji gospodarczej z początku 2010 r. przerodził się na Litwie w okres odrabiania strat.

To właśnie w 2011 r. Litwa osiągnęła najwyższy w UE wzrost gospodarczy. W kolejnych latach znalazła się w grupie państw Unii o największym tempie wzrostu gospodarczego. Prognozowany w najbliższych latach wzrost gospodarczy Litwy należy do najwyższych w Europie. Czy statystyka będzie dla Litwy łaskawa z chwilą przyjęcia od stycznia 2015 r. wspólnej europejskiej waluty?

dr Henryk Borko

Autor jest rektorem Warszawskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej. W latach 2000-2006 ekspert ds. rynków wschodnich UNIDO ONZ