Historia monety polskiej - dukat Zygmunta Starego
Panowanie Zygmunta Starego (1506-1548) rozpoczyna nowy okres w historii pieniądza polskiego. Po epoce monety późnośredniowiecznej, opartej na półgroszu, nastąpił czas pieniądza nowożytnego. Mamy wówczas do czynienia już z całym systemem pieniężnym. Jego podstawą był złoty obrachunkowy, na który składało się 30 realnych groszy. Istniały również krotności grosza w postaci trojaków i szóstaków a także nominały drobniejsze - półgroszki, denary i trzeciaki.
Zmienił się też wygląd monet. W napisach litery gotyckie zostały zastąpione przez litery zwane łacińskimi. Pojawiły się prawdziwie renesansowe, realistyczne portrety króla, a w legendach zaczęto umieszczać daty emisji.
Przełomowe znaczenie miało wprowadzenie w 1528 roku waluty złotej - złotego polskiego zwanego dukatem. Do naszej serii został wybrany dukat z 1529 roku. Na jego awersie widać zwrócone w prawo popiersie króla w zbroi i koronie na głowie. Uwagę zwraca założony pod koronę królewską czepiec, który przypomina fryzurę. W otoku czytamy: SIGIS[mundus] * I - REX * POL[onie] *, czyli Zygmunt I król Polski. U dołu, poziomo, data 1529 i ornament roślinny.
Na rewersie umieszczono pod koroną pięciopolową tarczę herbową. U góry nosi ona Orła polskiego i Pogoń litewską, na dole Lwa ruskiego i Orła pruskiego, w środku natomiast herb Habsburgów. Ten ostatni upamiętniał matkę króla - Elżbietę Rakuszankę. Po bokach tarczy widzimy litery C - N, które oznaczają miejsce wybicia (Cracovia) i imię podskarbiego koronnego Mikołaja Szydłowieckiego (Nicolaus). W otoku sentencja: IVSTVS VT PALMA FLOREBIT (Sprawiedliwy jako palma zakwitnie).
Na nowej monecie główny motyw stanowi oczywiście odwzorowanie dukata. Na awersie elementem dodatkowym jest okrągła metryka z Orłem, nominałem 20 złotych i datą 2016. Całość została ujęta w bardzo efektowne obramowanie nawiązujące do wnętrza kopuły Kaplicy Zygmuntowskiej. Na stronie odwrotnej rewersowi dukata towarzyszy (w postaci poddruku laserowego) Orzeł pod koroną z XVI-wiecznego drzeworytu.
Stanisław Suchodolski
