Ceny usług w szarej strefie

Z przeprowadzonych w ramach badania wywiadów z korepetytorami wynika, że z własnej inicjatywy proponują oni usługi bez rachunku. Na nalegania ankietera, by sformalizować transakcję korepetytorzy odpowiadali, że nie prowadzą działalności gospodarczej i nie są skłonni w żaden sposób sformalizować umowy. Zaproponowane przez korepetytorów ceny bez rachunku wahały się od 25 do 50 zł za godzinę.

Kontaktując się z nianiami poszukiwaliśmy opiekunki do dziecka, podkreślając, że sami pokryjemy koszty jej dojazdu. Pytaliśmy o cenę za godzinę usługi. Tylko jedna niania nie zgodziła się na usługę bez rachunku. Cena, jaką zaproponowała, wynosiła 10 zł za godzinę. Wiele niań, które zgodziły się pracować w szarej strefie, podawało cenę zbliżoną do ceny, którą zaproponowała niania pracująca legalnie. W 60 proc. przypadków cena usługi świadczonej przez nianie "na czarno" nie przekraczała 12 zł.

Różnice w cenie usługi świadczonej w szarej strefie bądź legalnie były bardziej widoczne w przypadku fizjoterapeutów. Dzwoniąc do nich poprosiliśmy o wykonanie usługi masażu klasycznego. Tylko jeden fizjoterapeuta, z którym się kontaktowaliśmy, nie zgodził się na wykonanie usługi w szarej strefie. Cena za masaż jaką nam podał wynosiła 90 zł. Pozostali fizjoterapeuci chcieli wykonać masaż bez rachunku. W niemal 80 proc. przypadkach ceny usług w szarej strefie były niższe niż 90 zł i wahały się w przedziale 50 - 80 zł. Pozostali fizjoterapeuci, którzy zgodzili się wykonać usługę bez rachunku podali cenę taką samą jak z rachunkiem, czyli 90 zł.

W rozmowach z mechanikami samochodowymi prosiliśmy o wymianę oleju w samochodzie. Połowa mechaników, z którymi rozmawialiśmy, godziła się wykonywać pracę w szarej strefie. W tej grupie zawodowej różnice w wysokości usługi z rachunkiem lub bez rachunku były widoczne. Średnia cena usługi mechaników, którzy nie zgodzili się pracować "na czarno" wynosiła 42 zł. W przypadku osób, które nie miały nic przeciwko temu, by wykonać usługę bez rachunku, średnia cena wynosiła tylko 28 zł.

Hydraulików prosiliśmy o pomoc przy zatkanym zlewie. Początkowo zdecydowana większość z nich proponowała usługę z fakturą. Jednak po naszych namowach udało się przekonać prawie połowę hydraulików, aby wykonali pracę na czarno. Wśród tych, których udało się namówić na pracę niezalegalizowaną, proponowana cena usługi była niższa średnio o ok. 18 proc., więc o tyle, ile wynosi podatek dochodowy.

Dzwoniąc do osób wykonujących prace domowe, prosiliśmy o posprzątanie mieszkania. W tej grupie zawodowej także występowały różnice pomiędzy ceną usługi wykonywanej legalnie, a ceną usługi świadczonej w szarej strefie. Średnia cena pierwszej wynosiła 340 zł, a drugiej już tylko 230 zł.

Malarzy poprosiliśmy o odnowienie pokoju. Chcieliśmy zagruntować ściany i położyć dwie warstwy białej farby. Podkreśliliśmy również, że dysponujemy potrzebnymi materiałami do wykonania usługi. Zapytaliśmy się o cenę za m2. Czterech malarzy nie zgodziło się wykonać usługi w szarej strefie. Ceny ich usług wahały się od 4 do 17 zł za m2. Spośród pozostałych malarzy, którzy zgodzili się na pracę bez rachunku, żaden nie zaproponował ceny wyższej niż 17 zł za m2. Średnia cena, jaką podawały te osoby, wynosiła 9 zł.

W rozmowie z krawcami prosiliśmy o skrócenie rękawów w garniturze. Pięciu krawców chciało wykonać usługę z rachunkiem, z czego jeden po naszych namowach zgodził się na pracę w szarej strefie. Krawiec, który zgodził się na pracę bez rachunku obniżył cenę z 31 do 25 zł. Zasadniczo między cenami usługi świadczonej "na czarno" a wyceną z rachunkiem nie było większych różnic. Może to wynikać z faktu, że małe pracownie krawieckie, a do takich dzwoniliśmy w ramach badania, nie są płatnikami VAT, a podatek dochodowy rozliczają zazwyczaj ryczałtowo. Rozliczenie podatku na tzw. karcie podatkowej polega na płaceniu stałych comiesięcznych stawek, bez względu na liczbę i wartość wykonanych usług.

Fryzjerów prosiliśmy o strzyżenie męskie. Sześciu fryzjerów chciało wykonać strzyżenie z rachunkiem, z czego jeden po namowach zgodził się pracować bez rachunku. Obniżył on cenę z 20 do 15 zł. Jednak średnia cena usługi fryzjerów pracujących legalnie oraz pracujących w szarej strefie nie różniła się i wynosiła 13 zł. Prawdopodobnie, tak jak w przypadku krawców, wynika to z faktu, że fryzjerzy często rozliczają się z fiskusem na podstawie karty podatkowej.

Z naszych obserwacji wynika, że w niektórych przypadkach zleceniobiorcy, decydując się na wykonanie usługi w szarej strefie, obniżali cenę usługi, którą świadczyli. Nie jest to jednak regułą. W przypadku usług niematerialnych, z wyjątkiem fizjoterapeutów, ceny usług świadczonych przez wykonawców w szarej strefie właściwie nie różniły się od świadczonych legalnie. Większe różnice w cenie widoczne były w przypadku usług materialnych. Jednak i w tym przypadku pojawiały się wyjątki - np. wśród przedstawicieli zawodów, w których można rozliczać podatek dochodowy na podstawie karty podatkowej.

Marta Kowalówka

Sedlak & Sedlak