Wymiana uprawnień rodzicielskich między pracownikami-rodzicami

Regulacje dotyczące pracowniczych uprawnień rodzicielskich należą do jednych z bardziej rozbudowanych w prawie pracy. Niektóre przepisy dotyczące poszczególnych uprawnień zawierają wiele wariantów skorzystania z nich przez pracownika-rodzica lub przez obu rodziców posiadających status pracownika. Przy podziale urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego trzeba jednak dochować wymogów formalnych, w pewnym stopniu zależnych od trybu udzielenia urlopu.

Część macierzyńskiego poza podziałem

Do grupy urlopów pracowniczych związanych z wykonywaniem funkcji rodzicielskich w pierwszym okresie życia dziecka należy urlop macierzyński, rodzicielski i ojcowski. Pierwsze dwa urlopy mogą być dzielone między rodzicami-pracownikami, a nawet między rodzicami, z których tylko jedno ma status pracowniczy. W niniejszym opracowaniu omówione zostaną zasady podziału uprawnień między rodzicami, którzy są pracownikami zatrudnionymi w ramach stosunku pracy. Taki podział czy też wymiana uprawnień między rodzicami - etatowymi pracownikami może nastąpić już na wczesnym etapie wykorzystywania urlopu macierzyńskiego. Pewna pula tego urlopu, z uwagi na konieczność zapewnienia opieki matki w pierwszych tygodniach życia dziecka, pozostaje przy tym poza możliwością jego przekazania drugiemu rodzicowi.

Reklama

Rezygnacja z urlopu macierzyńskiego przez matkę dziecka na rzecz pracownika - ojca wychowującego dziecko, co do zasady, może nastąpić po wykorzystaniu przez matkę po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 4 K.p.). Po zmianie przepisów dotyczących uprawnień rodzicielskich, co zasadniczo nastąpiło 2 stycznia 2016 r., podział ten może nastąpić nie tylko między etatowymi pracownikami - rodzicami, ale również między rodzicami, którzy posiadają różne tytuły ubezpieczenia.

Przekazanie urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu nie mniej niż 14 tygodni tego urlopu po porodzie przez matkę dziecka to podstawowy wariant skorzystania z uprawnienia do podziału urlopu macierzyńskiego między rodzicami dziecka. W celu skorzystania z tego uprawnienia pracownica po wykorzystaniu wspomnianych 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie może zrezygnować z pozostałej części tego urlopu, pod warunkiem, że pozostałą część urlopu wykorzysta pracownik - ociec wychowujący dziecko.

Od 2 stycznia br. matka dziecka może to uczynić również po krótszym okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego po porodzie. W myśl art. 180 § 6 pkt 1 K.p., jeżeli pracownica - matka dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego może zrezygnować z dalszej części tego urlopu, pod warunkiem, że pozostałą część urlopu wykorzysta pracownik - ojciec wychowujący dziecko albo pracownik - inny członek najbliższej rodziny.

Kto należy do kręgu najbliższej rodziny?

Przepis art. 1751 K.p. w zakresie zdefiniowania innego niż ojciec dziecka najbliższego członka rodziny odsyła do art. 29 ust. 5 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372). Nie określa on jednak pojęcia najbliższego członka rodziny innego niż ojciec dziecka. Wobec braku jednoznacznej regulacji w tym zakresie wydaje się dopuszczalne odpowiednie posiłkowanie się przepisami ubezpieczeniowymi dotyczącymi przyznawania zasiłku opiekuńczego.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, za członka rodziny (obok dziecka do lat 14) uważa się też małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Do przejęcia urlopu potrzebny jest wniosek

Pracownica, która po wykorzystaniu obligatoryjnej części urlopu macierzyńskiego zamierza zrezygnować z tego urlopu, musi złożyć wniosek w sprawie rezygnacji w terminie nie późniejszym niż na 7 dni przed przystąpieniem do pracy (art. 180 § 8 K.p.).

W takiej sytuacji pracownik - ojciec dziecka lub pracownik - inny członek najbliższej rodziny, który ma przejąć urlop macierzyński po rezygnacji z niego przez matkę dziecka, składa wniosek w sprawie udzielenia mu tego urlopu na co najmniej 14 dni przed jego planowanym rozpoczęciem. Do wniosków w sprawie rezygnacji i w sprawie udzielenia urlopu należy dołączyć dokumenty wskazane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2015 r. poz. 2243).


Terminowo złożony wniosek w sprawie rezygnacji i udzielenia części urlopu macierzyńskiego jest wiążący dla pracodawcy.


Czasowe przejęcie urlopu macierzyńskiego przez drugiego rodzica lub opiekuna może też nastąpić w razie pobytu matki w szpitalu. Zgodnie z art. 180 § 10 K.p., w przypadku pobytu pracownicy - matki dziecka w szpitalu lub innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującym całodobową i stacjonarną działalność leczniczą, urlop macierzyński ulega przerwaniu na czas, w którym matka z powodu swojej hospitalizacji nie może osobiście opiekować się dzieckiem. Przerwanie urlopu w tej sytuacji jest jednak dopuszczalne, jeżeli m.in.: pracownica po porodzie wykorzystała co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego oraz na czas pobytu pracownicy - matki dziecka w szpitalu urlop macierzyński przejmie pracownik - ojciec wychowujący dziecko lub pracownik - inny członek najbliższej rodziny. Do udzielenia urlopu macierzyńskiego w takiej sytuacji pracownikowi - ojcu dziecka lub innemu niż ojciec pracownikowi - członkowi najbliższej rodziny wymagany jest wniosek tych osób składany do swojego macierzystego pracodawcy.

Podział urlopu rodzicielskiego

Zgodnie z art. 1821a K.p. urlop rodzicielski w wymiarze 32 lub 34 tygodni przysługuje łącznie obojgu rodzicom, którzy mogą z niego korzystać jednocześnie. W takiej sytuacji łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekroczyć ustawowych wymiarów. W praktyce oboje rodzice mogą więc przebywać na urlopie rodzicielskim jednocześnie przez 16 lub 17 tygodni - w zależności od przysługującego im wymiaru urlopu. Ponieważ urlop rodzicielski może być podzielony na części (maksymalnie cztery), poszczególne części mogą być wykorzystane przez matkę lub ojca (opiekuna) dziecka, w zależności od wzajemnych ustaleń.

Trzeba w tym miejscu nadmienić, że podział urlopu rodzicielskiego jest bardziej sformalizowany, gdy jest on udzielany z góry, w trybie art. 1791 K.p. W takim przypadku nie następuje podział urlopu rodzicielskiego na części, przekazanie urlopu pracownikowi - ojcu dziecka może więc nastąpić tylko poprzez rezygnację z tego urlopu przez pracownicę - matkę dziecka na rzecz ojca dziecka.

Stosownie do art. 1791 § 2 K.p., nawet w przypadku złożenia wniosku o urlop rodzicielski z góry, pracownica może dzielić się z pracownikiem - ojcem wychowującym dziecko korzystaniem z urlopu rodzicielskiego, zgodnie z zasadami określonymi w art. 1821c § 2 i 4 K.p. Pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do pracy należy złożyć pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy, a dotyczący podziału urlopu rodzicielskiego w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić powyższe wnioski.

Zasadniczo w razie podziału urlopu rodzicielskiego na części, każda z nich powinna przypadać bezpośrednio po poprzedniej, z wyjątkiem tzw. luźnej części urlopu rodzicielskiego. Jest to część urlopu w wymiarze do 16 tygodni, która nie musi następować w bezpośredniej ciągłości z poprzednią częścią urlopu rodzicielskiego. Jednak w przypadku urlopu rodzicielskiego udzielanego z góry nie można podzielić go na części - jest on udzielany w pełnym wymiarze. Stąd w przypadku rezygnacji z tego urlopu i nieprzejęciu go przez pracownika - ojca dziecka lub pracownika - innego członka najbliższej rodziny, urlop ten definitywnie przepada. Nie ma bowiem możliwości powrotu na urlop rodzicielski po rezygnacji z niego.


W razie rezygnacji przez matkę dziecka z urlopu rodzicielskiego udzielonego z góry pracownik - ojciec dziecka nie może wykorzystać tzw. luźnej części urlopu rodzicielskiego.


Potwierdza to opinia Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, z której wynika, że pracownik, któremu udzielono urlopu rodzicielskiego z góry i który z niego zrezygnował, nie może następnie wykorzystać tzw. luźnej części tego urlopu. Niewykorzystana część urlopu rodzicielskiego definitywnie przepada, chyba że przejmie ją drugi rodzic dziecka. Jak wskazał resort pracy: "(...) W tym trybie wnioskowania (na podstawie art. 1791 K.p. - przypis redakcji) o urlop rodzicielski nie ma więc możliwości wnioskowania o urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni nieprzypadający bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu (...)".

Przykład wniosku w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę, po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu po porodzie
Marzena Rylska
ul. Wylotowa 6/1, Gdańsk
Gdańsk, 11 lipca 2016 r.
Zakład Aranżacji Wnętrz
DECOR sp. z o.o.
ul. Marcjańska 6, Gdańsk


Wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania
z części urlopu macierzyńskiego

Zgłaszam rezygnację z korzystania z części urlopu macierzyńskiego na córkę Annę Rylską urodzoną 12 kwietnia 2016 r. Jednocześnie zgłaszam zamiar powrotu do pracy od 19 lipca 2016 r.

Marzena Rylska
Załącznik: kopia wniosku pracownika - ojca wychowującego dziecko o udzielenie pozostałej części urlopu.

Przykład wniosku pracownika o udzielenie części urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu przez matkę co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego
Marcin Rylski
ul. Wylotowa 6/1, Gdańsk
Gdańsk, 4 lipca 2016 r.
Zakład Komunikacji Miejskiej
ul. Piaseczna 12, Gdańsk


Wniosek o udzielenie części urlopu macierzyńskiego

Proszę o udzielenie mi części urlopu macierzyńskiego na córkę Annę Rylską, urodzoną 12 kwietnia 2016 r., w okresie od 19 lipca do 29 sierpnia 2016 r.

Oświadczam, że matka dziecka, Marzena Rylska, nie korzystała z urlopu macierzyńskiego przed porodem.

Marcin Rylski

Załączniki:

  • skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
  • oświadczenie matki dziecka o zamiarze rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego.

Rezygnacja z urlopu macierzyńskiego na rzecz pracownika - ojca dziecka
Po wykorzystaniu
14 tygodni urlopu
Po wykorzystaniu
8 tygodni urlopu

Pracownica po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie może zrezygnować z pozostałej części tego urlopu, pod warunkiem, że pozostałą część urlopu wykorzysta pracownik - ojciec wychowujący dziecko.

Pracownica - matka dziecka legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego może zrezygnować z dalszej części tego urlopu, pod warunkiem, że pozostałą część urlopu wykorzysta pracownik - ojciec wychowujący dziecko albo pracownik - inny członek najbliższej rodziny.

Ważne! Warunkiem niezbędnym rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez matkę dziecka jest jego przejęcie przez ojca dziecka lub innego niż ojciec dziecka najbliższego członka rodziny.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)


autor: Agata Barczewska
Gazeta Podatkowa nr 51 (1301) z dnia 2016-06-27

GOFIN podpowiada

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy
Finanse / Giełda / Podatki
Bądź na bieżąco!
Odblokuj reklamy i zyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści w naszym serwisie.
Dzięki wyświetlanym reklamom korzystasz z naszego serwisu całkowicie bezpłatnie, a my możemy spełniać Twoje oczekiwania rozwijając się i poprawiając jakość naszych usług.
Odblokuj biznes.interia.pl lub zobacz instrukcję »
Nie, dziękuję. Wchodzę na Interię »