Teraz ekspansja? Odważni przecierają szlaki na obcych rynkach

Dziewięciu na dziesięciu polskich przedsiębiorców obecnych na rynkach międzynarodowych prowadzi tam jedynie działalność stricte handlową. Nieliczni decydują się na bardziej zaawansowane formy współpracy międzynarodowej, jak podwykonawstwo, współpraca w B+R czy joint venture. Tylko 0,6 proc. polskich przedsiębiorstw inwestuje za granicą! Zmiana tej sytuacji jest żywotnym interesem państwa.

Nie tylko Europa

Na ponad tysiąc inwestorów zagranicznych w Polsce przypada aż 60-procentowy udział w naszym eksporcie; wybór rynków eksportu to element strategii tych grup. Aż 80 proc. towarów z Polski trafia do krajów Unii. Nadmiernie uzależnia to nas od koniunktury w tym rejonie świata i pozbawia beneficjów z prosperity w krajach rozwijających się.

Czy to dla Polaków ziemie nieznane? Niezupełnie. Przedsiębiorcy z polskim kapitałem znajdują nowe i dalekie rynki zbytu - postępuje proces ich ekspansji rozumianej dużo szerzej niż "prosty eksport". Chodzi o korzystanie z lokalnych zasobów pracy, materiałów i surowców, przejmowanie technologii i lokalnych, utrwalonych marek, a na końcu - budowę grupy międzynarodowej.

Już z badań A.T. Kearney sprzed czterech lat wynikało, że wśród wielu MŚP rysowała się wyraźnie tego typu zmiana jakościowa. Eksportowały lub chciały eksportować i działać za granicą, bo dzięki temu można jeszcze szybciej rosnąć.

Sygnał do internacjonalizacji dały firmy rodzinne i duże spółki Skarbu Państwa, także firmy notowane na GPW. Istotne, by dołączyła do nich jak największa grupa średnich przedsiębiorstw.

Dla niektórych zaczyna robić się zbyt ciasno w kraju, a nawet na bliskich rynkach (albo popyt jest ograniczony, albo konkurencja zbyt silna). Potwierdza to choćby historia polskich firm meblarskich, w tym Grupy Vox, ekspansji firmy Fakro, w dużej mierze także Ursusa.

W analizie spółek giełdowych inwestujących za granicą Mariusz-Jan Radło i Dorota Ciesielska-Maciągowska z SGH stwierdzają, że najpopularniejszą strategią wejścia na nowy rynek są inwestycje od podstaw (m.in. LPP, Projprzem czy Aplisens). To głównie budowa sieci dystrybucji i sprzedaży, jak również inwestycje produkcyjne. Dla niemałej grupy impulsem do internacjonalizacji pozostaje wiadomość, że "jesteśmy dobrzy" i możemy konkurować jeżeli nie z największymi na świecie, to ze średniakami na pewno.

Firmy takie jak Asseco (obecna poprzez spółki w 50 krajach) czy np. Seco/Warwick (tworzy ją 10 spółek na trzech kontynentach) opierają działalność i ofertę na wiedzy, innowacyjnych technologiach i inwestowaniu w B+R.

Coraz powszechniej krajowe spółki realizują strategie przejęć firm i marek, traktując to jako trampoliny wzrostu. Zrobił to m.in. Suempol, Amica, Wielton czy Nowy Styl. Czasami, jak w przypadku Track Tecku, to niemal warunek zdobywania kontraktów na hermetycznych rynkach (Niemcy).

Nowym impulsem do ekspansji stała się chęć pozyskania lokalnych zasobów siły roboczej (np. Erbud, Bioton, Relpol) i źródeł zaopatrzenia. Ten drugi motyw stał za decyzjami inwestycji KGHM (kupując złoże Sierra Gorda w Chile, spółka zapewniła sobie IV miejsce na świecie w możliwościach wydobywczych miedzi), PGNiG (złoża gazu w Norwegii i Pakistanie), Orlenu (ropa i gaz w Kanadzie), GA Police z Grupy Azoty (fosforyty w Senegalu) czy Lotosu (inwestycje w złoża na Litwie i w Norwegii).

Państwo was wesprze

W poszukiwaniu rynków zbytu na towary i w ekspansji zagranicznej z pomocą przychodzą agendy rządowe. Z wcześniejszych wypowiedzi przedstawicieli firm wynikało m.in., że wsparcie dla nich za granicą jest ograniczone lub wręcz nie mogą na nie liczyć. I nie chodziło bynajmniej o sytuację z Chin, gdzie interesy niemieckich przedsiębiorców reprezentuje na co dzień ok. 500 dyplomatów ekonomicznych, przedstawicieli izb przemysłowych i handlowych - w przeciwieństwie do... tuzina z Polski.

Utworzone w końcu minionej dekady Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji nie do końca okazały się efektywne. Co gorsza, jeden z byłych szefów MSZ zaczął oszczędzać: zamykać ambasady i WPHI także w krajach wschodzących.

Dziś zmianom we wsparciu eksportu i ekspansji zagranicznej ma posłużyć powstanie Polskiego Funduszu Rozwoju, czyli grupy instytucji finansowych i doradczych dla przedsiębiorstw i samorządów (m.in. BGK, KUKE i Polska Agencja Inwestycji i Handlu).

Cel? Skupienie rozproszonego między różne agencje i instytucje systemu wsparcia. Fundusz ma zarządzać instrumentami finansowymi (dłużnymi i kapitałowymi) na działania proeksportowe i inwestycyjne. Zintegrowana oferta pakietów finansowania eksportu tej grupy powinna sięgnąć 60 mld zł.

Od 1 stycznia zmieniono też formułę i rolę Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, przekształcając ją we wspomnianą PAIiH. Odpowiada ona (nie tracąc z oczu pozyskiwania bezpośrednich inwestycji dla Polski) za przyrost eksportu polskich firm i ich aktywność inwestycyjną za granicą; w miejsce 43 WPHI powstanie 70 Zagranicznych Biur Handlowych (Trade Office) z większymi kompetencjami i pieniędzmi. Budżet PAIiIZ na 2016 r. wynosił 12 mln zł, a tegoroczny PAIiH - ok. 100 mln zł (z planami podwojenia).

Czy te zmiany przyniosą pożądane rezultaty? Opinie po kilku miesiącach działania nowego systemu są rozbieżne. Nie brakuje sceptyków, ale na ogół reakcje są pozytywne; biznesmeni dają temu projektowi czas i kredyt zaufania.

Pewne zastrzeżenia budzą za to wolno wprowadzane reformy systemu wsparcia. Do ostatniej dekady kwietnia nie nastąpił jeszcze koniec prac nad formalnym scaleniem PFR. W końcu tego miesiąca działało zaledwie sześć ZBH, a do końca półrocza ma być otwartych jeszcze pięć.

Obawy - słuszne czy nie - budzi też to, czy oferta uwzględni autentyczne potrzeby średnich przedsiębiorstw, a nie tylko czempionów powiązanych ze Skarbem Państwa. Ano zobaczymy...

Piotr Stefaniak

Więcej informacji w portalu "Wirtualny Nowy Przemysł"