Nowa moneta kolekcjonerska: "125-lecie działalności Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie"
6 września 2018 roku Narodowy Bank Polski wprowadza do obiegu srebrną monetę o nominale 10 zł "125-lecie działalności Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie".
Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, otwarty 21 października 1893 r., jest jedną z najbardziej zasłużonych polskich scen dramatycznych. Początkowo, do 1909 r., nosił nazwę Teatr Miejski. Piękny, eklektyczny gmach zaprojektował Jan Zawiejski. Na fasadzie widnieje motto: "Kraków narodowej sztuce". Widownię zdobi słynna kurtyna Henryka Siemiradzkiego, obok sceny mieści się zabytkowa garderoba Ludwika Solskiego. Teatr dysponuje kilkoma budynkami, w tym nowoczesnym Małopolskim Ogrodem Sztuki.
Na przełomie XIX i XX w. teatr pełnił funkcję sceny narodowej, zapoczątkował w Polsce nowoczesną inscenizację. W czasach świetnych dyrekcji Tadeusza Pawlikowskiego i jego następców debiutowało w nim pokolenie Młodej Polski, po raz pierwszy wystawiono arcydzieła romantyzmu: "Kordiana",
"Dziady", "Nie-Boską komedię". Najlepszy na ziemiach polskich aktorski zespół tworzyli m.in. Stanisława Wysocka, Wanda Siemaszkowa, Irena Solska, Ludwik Solski, Kazimierz Kamiński, gościnnie występowała Helena Modrzejewska. O europejskiej randze tej sceny zdecydowały inscenizacje dzieł Stanisława Wyspiańskiego. Mimo że teatr nosi imię romantycznego poety, jego duchowym patronem pozostaje właśnie Wyspiański. Artysta był ściśle związany z tą sceną od debiutu dramaturgicznego w 1898 r. do śmierci w 1907 r. W tym czasie ten genialny dramaturg, poeta, malarz, wizjoner i reformator polskiego teatru sprawował opiekę artystyczną nad prapremierami swoich dzieł: "Warszawianki" (1898), "Lelewela" (1899), "Wesela" (1901), "Wyzwolenia", "Bolesława Śmiałego", "Protesilasa" i "Laodamii" (1903); w 1901 r. jako pierwszy inscenizował "Dziady" Mickiewicza. Po śmierci Wyspiańskiego teatr oddał hołd swojemu najwybitniejszemu artyście, organizując w 1907 r. przegląd przedstawień jego utworów. Odbyły się też prapremiery jego sześciu dramatów, w tym "Nocy listopadowej" (1908), "Akropolis" (1916) i "Powrotu Odysa" (1917).
Także dziś twórczość Wyspiańskiego stanowi ideowy fundament działalności artystycznej teatru.
W dwudziestoleciu międzywojennym teatr sprzyjał nie tylko klasyce, lecz również awangardzie - prowokacyjne performanse organizowali futuryści, a w 1921 r. "Tumorem Mózgowiczem" zadebiutował Witkacy. Gwiazdorskie role kreowali m.in. Zofia Jaroszewska i Juliusz Osterwa.
Powojenną historię tworzyli wielcy aktorzy, m.in. Halina Mikołajska, Aleksandra Śląska, Halina Gryglaszewska, Gustaw Holoubek, Tadeusz Łomnicki, Marian Cebulski, Marek Walczewski, Stanisław Zaczyk. Z teatrem współpracowali wybitni reżyserzy, w tym Bohdan Korzeniewski, Kazimierz Dejmek, Lidia Zamkow, oraz scenografowie, m.in. Tadeusz Kantor, Andrzej Stopka, Andrzej Pronaszko, Andrzej Majewski, Lidia i Jerzy Skarżyńscy. W 1976 r. "Rzeźnią" Sławomira Mrożka zadebiutował Krystian Lupa. Dyrektorzy, w tym najdłużej kierujący teatrem Bronisław Dąbrowski, zachowywali równowagę pomiędzy tradycją a eksperymentem. Od 2016 r. nową energię kreuje zespół pod dyrekcją Krzysztofa Głuchowskiego przy współpracy Bartosza Szydłowskiego.
Spektakle realizuje czołówka polskich reżyserów: Anna Augustynowicz, Michał Borczuch, Remigiusz Brzyk, Agata Duda-Gracz, Agnieszka Glińska, Wojtek Klemm, Agnieszka Olsten, Radosław Rychcik, Małgorzata Warsicka, Grzegorz Wiśniewski i inni.
Na rewersie umieszczono fragment wizerunku fasady Teatru im. Juliusza Słowackiego, zbudowanego według projektu Jana Zawiejskiego.
Na awersie, po prawej stronie, widoczne są postaci z kurtyny Henryka Siemiradzkiego: Natchnienie kojarzące Piękno z Prawdą. Z lewej strony znajduje się autoportret Stanisława Wyspiańskiego, którego twórczość zdecydowała o całej historii Teatru im. Juliusza Słowackiego.
Dr hab. prof. nadzw. Diana Poskuta-Włodek