Jak odzyskać niesłusznie odebrane przez ZUS prawo do emerytury lub renty?
Pozbawienie uprawnień do przyznanej wcześniej przez organ rentowy emerytury lub renty, w sytuacji gdy przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do tego świadczenia, zostało uznane za niezgodne z Konstytucją. Osoby, którym w wyniku takiej weryfikacji ZUS wydał decyzję o braku prawa do świadczenia lub o ustaleniu go w niższej wysokości, mogą odzyskać utracone uprawnienia. Aby jednak tak się stało, muszą w określonym terminie wystąpić o wznowienie postępowania w tej sprawie.
Weryfikacja przyznanych świadczeń
Prawo do świadczeń emerytalno-rentowych lub ich wysokość może ulec ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, mające wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Jeszcze do niedawna zasada ta miała zastosowanie także wówczas, gdy po uprawomocnieniu się decyzji okazało się, że przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości. W wyniku takiej weryfikacji niejeden emeryt i rencista utracił prawo do przyzwanego wcześniej przez ZUS świadczenia, albo jego wysokość uległa zmniejszeniu. Przewidujący taką możliwość przepis art. 114 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną, obowiązujący od 1 lipca 2004 r., został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 oraz z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP. Zgodnie z ogłoszonym w tej sprawie wyrokiem z dnia 28 lutego 2012 r. (sygn. akt K 5/11, Dz. U. nr 251), zakwestionowany przepis stracił swą moc z dniem 8 marca 2012 r.
Wznowienie postępowania
Osoby, które zostały poszkodowane w wyniku zastosowania uchylonego art. 114 ust. 1a ustawy emerytalnej, mają możliwość odzyskania prawa do przyznanego (a następie odebranego) świadczenia emerytalno-rentowego lub jego wysokości sprzed "niekonstytucyjnego" zmniejszenia. Przy czym zasady i termin ubiegania się o wznowienie postępowania jest zróżnicowany w zależności od tego, czy świadczeniobiorca odwołał się od wydanej w tej sprawie decyzji organu rentowego. Szczegółowe wyjaśnienia w tej sprawie opublikował ZUS na swojej stronie internetowej (www.zus.pl).
Otóż w przypadku, gdy decyzja organu rentowego nie była przedmiotem postępowania odwoławczego przed sądem powszechnym, a od jej doręczenia nie minęło 5 lat, zainteresowany może wnieść do organu rentowego skargę o wznowienie postępowania, w oparciu o art. 145a Kodeksu postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.). Możliwe to jest jednak tylko w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Przedmiotowy wyrok wszedł w życie z dniem 8 marca 2012 r., termin na złożenie stosownej skargi powinien więc upłynąć 8 kwietnia br. Z uwagi jednak na fakt, iż termin ten przypada na niedzielę, a następnym dniem jest Poniedziałek Wielkanocny (9 kwietnia 2012 r.), w świetle art. 57 § 4 K.p.a. ostatecznym terminem na złożenie skargi jest 10 kwietnia 2012 r.
Jeżeli natomiast decyzja organu rentowego była przedmiotem postępowania odwoławczego przed sądem powszechnym, które zakończyło się wydaniem prawomocnego wyroku, mogą oni żądać wznowienia postępowania administracyjnego, adresując skargę o wznowienie postępowania do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, albo do sądu wyższej instancji, jeżeli zaskarżono wyroki sądów różnych instancji. Jest to możliwe w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku TK, a więc do 8 czerwca 2012 r. Kwestię tę reguluje art. 4011, 405 i 407 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 ze zm.).
Wyłącznie w określonych przypadkach
Wznowienie postępowania, jak podkreśla organ rentowy, dotyczy jednak wyłącznie tych osób, w przypadku których na skutek błędu organu rentowego niezasadnie zostało przyznane świadczenie lub jego wysokość została zawyżona, a następnie - po wznowieniu postępowania na podstawie art. 114 ust. 1a ustawy emerytalnej - Oddział ZUS wydał decyzję o braku prawa do świadczenia lub o ustaleniu go w niższej wysokości. Pozostali świadczeniobiorcy pozbawieni prawa do emerytury lub renty lub otrzymujący świadczenie w zmniejszonej wysokości, z powodu innych okoliczności (patrz tabela), nie mogą powoływać się na przedstawione zasady wznowienia postępowania.
Wznowienie postępowania w sprawie pozbawienia prawa do świadczenia lub zmniejszenia jego wysokości, w oparciu o uchylony przepis art. 114 ust. 1a ustawy emerytalnej, nie dotyczy przypadków, w których: |
||
|
||
|
||
|
||
|
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)
autor: Bożena Dziuba
Gazeta Podatkowa nr 28 (860) z dnia 2012-04-05