Ustalenie dochodu przedsiębiorcy na koniec roku
Na koniec roku przedsiębiorcy opodatkowani na zasadach ogólnych obowiązani są ustalić dochód osiągnięty z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Na sposób jego ustalenia ma wpływ m.in. prowadzona ewidencja księgowa, czy okoliczności występujące w trakcie roku podatkowego.
U podatników prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów dochód roczny ustala się jako różnicę pomiędzy przychodem z tej działalności a kosztami uzyskania:
1) powiększoną o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadków - jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego, lub
2) pomniejszoną o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego - jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa.
Wynika to z art. 24 ust. 2 ustawy o pdof.
Szczegółowy sposób ustalania dochodu rocznego określony został w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. z 2014 r. poz. 1037) - przykład. Co prawda, z objaśnień do tego rozporządzenia wynika, że o różnice remanentowe koryguje się koszty uzyskania przychodów, a nie różnicę między przychodami a kosztami, niemniej jednak ostatecznie kwota dochodu jest taka sama bez względu na sposób jego ustalania.
|
Przykład U podatnika prowadzącego podatkową księgę przychodów i rozchodów za 2015 r. przychód wyniósł 100.000 zł, koszty uzyskania przychodów 60.000 zł (na które składają się wydatki na zakup towarów handlowych 50.000 zł i pozostałe wydatki 10.000 zł), remanent początkowy 30.000 zł, remanent końcowy 40.000 zł. Ustalenie dochodu według art. 24 ust. 2 ustawy o pdof: (100.000 zł - 60.000 zł) + (40.000 zł - 30.000 zł) = 50.000 zł. Ustalenie dochodu zgodnie z objaśnieniami do rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi: 100.000 zł - (30.000 zł + 50.000 zł - 40.000 zł + 10.000 zł) = 50.000 zł. |
Księgi rachunkowe prowadzone przez przedsiębiorcę zgodnie z przepisami o rachunkowości stanowią podstawę do ustalenia dochodu, co wynika z art. 24 ust. 1 ustawy o pdof. W myśl tego przepisu, za dochód z działalności gospodarczej uważa się dochód wykazany na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg, zmniejszony o dochody wolne od podatku i zwiększony o wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów, zaliczone uprzednio w ciężar kosztów uzyskania przychodów. Taki sposób obliczania dochodu stosuje się zarówno przy ustalaniu dochodu za poszczególne miesiące roku podatkowego, jak i dochodu za dany rok podatkowy. Przepis art. 24 ust. 1 ustawy o pdof, w przeciwieństwie do art. 24 ust. 2 tej ustawy mającego zastosowanie do prowadzących podatkowe księgi, nie wprowadza obowiązku korygowania dochodu ustalanego w oparciu o księgi rachunkowe o wartość różnic remanentowych (ani w trakcie roku, ani na jego koniec).
Zarówno ryczałtowcy, jak i kartowicze, którzy utracili w trakcie roku prawo do wybranej przez siebie formy opodatkowania, za ten rok opodatkowani są według dwóch form: obowiązującej przed i po utracie prawa do ryczałtu lub karty.
U podatników stosujących opodatkowanie ryczałtem ewidencjonowanym utrata w trakcie roku prawa do tej formy opodatkowania może być konsekwencją osiągnięcia w tym roku przychodów określonych w art. 8 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Poczynając od dnia, w którym osiągnięto wymieniony w tym przepisie przychód, do końca roku podatkowego podatnik ma obowiązek opłacać podatek dochodowy według skali podatkowej (art. 8 ust. 2 i 3 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym). Oznacza to, że dochód za rok, w którym utracono prawo do ryczałtu, ustala się za okres po utracie warunków do opodatkowania w tej formie. Dochód ten należy ustalić na zasadach przewidzianych dla ewidencji księgowej zaprowadzonej po utracie prawa do ryczałtu.
Natomiast podatnicy opłacający kartę podatkową obowiązani są zmienić formę opodatkowania w trakcie roku podatkowego, jeżeli przestaną spełniać warunki określone w art. 25 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Gdy po utracie warunków do stosowania karty podatkowej podatnik będzie opłacać podatek dochodowy według skali podatkowej, wówczas dochód ustala on od dnia utraty warunków do opodatkowania kartą podatkową, zgodnie z zasadami przewidzianymi dla ewidencji księgowej zaprowadzonej przez podatnika po utracie prawa do karty.
Zmiana w trakcie roku składu osobowego w spółce niebędącej osobą prawną oznacza zmianę proporcji praw do udziału w zysku tej spółki przysługujących poszczególnym wspólnikom. W takiej sytuacji poszczególni wspólnicy powinni ustalić swoje przychody i koszty uzyskania przychodów za dany rok podatkowy, a co za tym idzie - także dochody dwuetapowo, tj. odpowiednio za okres:
- od 1 stycznia do dnia poprzedzającego przystąpienie nowego wspólnika lub do dnia wystąpienia ze spółki dotychczasowego wspólnika, proporcjonalnie do prawa do udziału w zysku przysługującego każdemu ze wspólników - zgodnie z dotychczasową umową spółki,
- od dnia przystąpienia nowego wspólnika lub od następnego dnia po wystąpieniu wspólnika do 31 grudnia, z uwzględnieniem zmienionej proporcji praw do udziału w zysku przysługujących każdemu ze wspólników - zgodnie ze zmienioną umową spółki po rozszerzeniu jej składu osobowego.
U osób będących wspólnikami spółki przez cały rok dochodem rocznym będzie tu suma tych dochodów.
Jeżeli spółka prowadziła podatkową księgę, to w związku ze zmianą proporcji udziałów powinna sporządzić remanent, a dochody za oba te okresy ustalić z uwzględnieniem różnicy remanentów.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)
Ustawa z dnia 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym... (Dz. U. nr 144, poz. 930 ze zm.)
autor: Renata Kościuszko
Gazeta Podatkowa nr 102 (1247) z dnia 2015-12-21