UOKiK: ma już 24 lat

W wielu opracowaniach dotyczących transformacji ustrojowej w Polsce można przeczytać, że tzw. plan Balcerowicza składał się z 10 ustaw przyjętych w grudniu 1989 roku. Nie wszystkie źródła podają, że w rzeczywistości było 11 aktów prawnych, ale jeden z nich nie został przyjęty wraz z innymi, lecz skierowany do dalszych prac. Była to ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, która ostatecznie weszła w życie 24 lutego 1990 r. Na jej mocy utworzony został Urząd Antymonopolowy, który sześć lat później zmienił nazwę na Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Do zadań nowej instytucji należała kontrola przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych i koncentracji, a także walka z antykonkurencyjnymi porozumieniami oraz nadużywaniem pozycji rynkowej. Zakres uprawnień zwiększał się w ciągu kolejnych lat. W 1996 roku, wraz ze zmianą nazwy, rozszerzono kompetencje Urzędu o ochronę konsumentów. Obecnie do zadań UOKiK należy również monitorowanie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom, kontrola jakości paliw i nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów.

Tylko w latach 2008-2014 Urząd Ochrony konkurencji i Konsumentów wydał 4617 decyzji. Dotyczyły one anytkonkurencyjnych porozumień, nadużywania pozycji dominującej, kontroli koncentracji, naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, ogólnego bezpieczeństwa produktów oraz zasadniczych wymagań wobec wyrobów.

W ostatnich sześciu latach Urząd wydał 565 decyzji w sprawach niedozwolonych porozumień przedsiębiorców oraz nadużywania pozycji dominującej. W toku jest około 400 kolejnych spraw. - Jednym z największych sukcesów Urzędu w ostatnich latach było rozbicie długoletniego kartelu producentów cementu. Siedmiu przedsiębiorców przez co najmniej 11 lat ustalało ceny i dzieliło rynek cementu. Niezgodność z prawem tych praktyk została potwierdzona przez sąd - mówi prezes UOKiK Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel.

Ważną rolę w działaniu Urzędu pełni kontrola koncentracji, której celem jest niedopuszczenie do transakcji, które doprowadziłyby do ograniczenia konkurencji. W latach 2008-2014 wydanych zostało 898 decyzji, z czego w pięciu przypadkach UOKiK nie zgodził się na koncentrację, a 13 razy wydana została zgoda warunkowa.

Na uwagę zasługuje decyzja zakazująca koncentracji pomiędzy Polską Grupą Energetyczną a spółką Energa. Przejęcie przez posiadającą silną pozycję na rynku grupę PGE skutkowałoby utworzeniem podmiotu, który niezależnie od konkurentów i kontrahentów dyktowałby warunki sprzedaży i ustalał ceny energii. W wydanej decyzji UOKiK wskazywał, że zapłaciliby za to wszyscy odbiorcy, także konsumenci. Rozstrzygnięcie jest prawomocne, w maju 2012 r. zostało potwierdzone przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

W ostatnich sześciu latach Urząd działał również na rzecz słabszych uczestników rynku. Świadczy o tym ponad 1800 decyzji w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. UOKiK jest także autorem 24 raportów z kontroli wzorców umownych stosowanych przez przedsiębiorców w wielu branżach. Najnowszy z nich dotyczył deweloperów, informuje jak przestrzegane są prawa osób kupujących mieszkania na rynku pierwotnym.

Od 2008 r. Urząd opiniował 14,4 tysiące aktów prawnych, analizując ich wpływ na konkurencję oraz pozycję konsumentów. Jest również inicjatorem wielu zmian legislacyjnych. Najważniejszym projektem przygotowanym przez Urząd jest nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która obecnie jest przedmiotem prac Parlamentu.

- Potrzeba zmian była wynikiem długoletniej obserwacji polskiego rynku oraz doświadczeń innych krajów. Ich celem jest skuteczniejsza walka ze szkodliwymi dla gospodarki kartelami, m.in. poprzez usprawnienie programu leniency, czy wprowadzenie instytucji dobrowolnego poddania się karze. Drugim zadaniem jest efektywniejsze rozpatrywanie spraw z zakresu kontroli koncentracji - mówi Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel, prezes UOKiK.

Lata 2008-2013 to aktywna działalność UOKiK na forum międzynarodowym, w szczególności wymiana doświadczeń różnych krajów i wypracowanie najskuteczniejszych metod ochrony konkurencji. W ubiegłym roku polski urząd antymonopolowy był gospodarzem konferencji w ramach Międzynarodowej Sieci Konkurencji (International Competition Network), która odbyła się w kwietniu 2013 r. w Warszawie. Zaproszenie prezydenta RP Bronisław Komorowskiego oraz prezes Urzędu Małgorzaty Krasnodębskiej-Tomkiel przyjęli szefowie i eksperci organów antymonopolowych z całego świata, którzy omawiali najważniejsze wyzwania stojące przed instytucjami chroniącymi konkurencję.

Prowadzona przez Urząd ochrona konkurencji na polskim rynku zyskała uznanie międzynarodowego magazynu Global Competion Review. Jest to specjalistyczny serwis informacyjny poświęcony prawu konkurencji, który jest również organizatorem dorocznego konkursu, w którym wybierane są m.in. sprawa roku dotycząca ochrony konkurencji i kontroli koncentracji, ekonomista i prawnik roku, organ antymonopolowy roku na poszczególnych kontynentach.

Po raz pierwszy w swojej historii nominację otrzymał Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. O miano najlepszego europejskiego organu antymonopolowego w 2013 r. UOKiK rywalizuje z Dyrekcją Generalną ds. Konkurencji Komisji Europejskiej oraz urzędami z Niemiec, Francji i Norwegii. Ogłoszenie wyników nastąpi 25 marca.