Czy fundusze emerytalne mogą uratować rynek

- Przyjęliśmy zasadę, że nie będziemy w żaden sposób komentować ani tym bardziej ujawniać, naszych bieżących posunięć, ani oceny sytuacji - mówi Piotr Szczepiórkowski, wiceprezes PTE Commercial Union, największego polskiego funduszu emerytalnego. Podkreśla, że CU zdaje sobie sprawę z konsekwencji, jakie mogłoby to mieć dla giełdy lub wyceny poszczególnych spółek.

Wartość środków zainwestowanych na giełdzie przez fundusze emerytalne na koniec sierpnia przekroczyła 2 mld zł. Ponieważ ZUS przekazuje miesięcznie wszystkim OFE ok. 600 mln zł, można szacować, że ok. 200 mln zł wpływa miesięcznie na rynek akcji. Średnio fundusze emerytalne inwestują bowiem w akcje ok. 30% aktywów. Nie oznacza to jednak, że udział akcji w portfelach OFE jest zbliżony. W takich funduszach jak Ego, Dom czy Bankowy na koniec sierpnia łącznie z papierami NFI w akcjach zainwestowanych było ponad 40% aktywów, natomiast w Norwich Union, PBK Orzeł czy Pioneer - niewiele ponad 20%.

Struktura portfeli OFE na koniec września znana będzie za kilka dni. Wiadomo jednak, że już w sierpniu procentowe zaangażowanie części OFE w akcje spadło. P. Szczepiórkowski przyznaje, że PTE CU zapatrywał się nieco gorzej na perspektywy wzrostu cen akcji na giełdzie jeszcze w lipcu. - Po analizie sytuacji doszliśmy do wniosku, że sytuacja gospodarcza Polski nie jest jednoznaczna, co zwiększa poziom niepewności inwestycji w akcje - twierdzi wiceprezes PTE CU.

W sierpniu zarządzający nie byli jednak zgodni co do przewidywanego rozwoju sytuacji na rynku. OFE CU, który na giełdzie zainwestował ponad 560 mln zł, zredukował zaangażowanie w akcje o ponad 10%, co zmniejszyło wartość jego inwestycji o 2,3%. Natomiast zarządzający OFE Nationale-Nederlanden zwiększył w tym czasie udział akcji w portfelu o blisko 3%, co spowodowało zwiększenie wartości jego inwestycji o 12,9%.

W sumie na giełdzie fundusz ten ulokował więc ponad 450 mln zł.

Środki lokowane w akcjach przez OFE CU i NN stanowią aż połowę środków inwestowanych na giełdzie przez wszystkie fundusze emerytalne. W akcje (łącznie z walorami NFI) OFE mogą zainwestować 50% wartości aktywów. Jednak w papiery jednej spółki nie może być zaangażowanych więcej niż 5% aktywów funduszu, przy czym udział jednego OFE w głosach na WZA nie może przekroczyć 10%.

Spadek udziału akcji w portfelach nie musi oznaczać, iż fundusze zaczęły wyprzedawać swoje papiery. Wystarczyło jednak, że powstrzymały się przed kolejnymi zakupami. Procentowy spadek udziału akcji w portfelach OFE wynika także z samego spadku wartości akcji.

- Przy obecnej niewielkiej płynności na GPW decyzja o skróceniu pozycji na akcjach przez największe fundusze, takie jak Commercial Union czy Nationale-Nederlanden, miałaby nieobliczalne konsekwencje - mówi Waldemar Gębuś, dyrektor Departamentu Zarządzania Aktywami PTE Dom. Jego zdaniem, wyprzedaż akcji przez CU czy NN mogłaby doprowadzić do kilkudziesięcioprocentowej przeceny walorów nawet dużych spółek. - Nawet w przypadku mniejszych funduszy, takich jak PTE Dom, wyprzedaż walorów mniejszych spółek oznacza drastyczny spadek notowań akcji tych firm - dodaje.

Według W. Gębusia, źródłem podaży akcji, co doprowadziło do spadku cen w Warszawie, była zagranica. - Według mnie, gdyby fundusze nie kupowały akcji w ostatnich miesiącach, akcje i indeksy na warszawskiej giełdzie znajdowałyby się obecnie znacznie niżej niż na początku roku. Odegrały więc stabilizującą rolę - dodaje. Jego zdaniem, fakt, że ostatnio doszło do przyśpieszenia trendu spadkowego, wynika z tego, iż nie ma kto "podbierać" akcji.

- Wróciliśmy do schematów, którymi kierowała się warszawska giełda w latach 1997 i 1998 - twierdzi W. Gębuś. Podkreśla jednak, iż brak silnych rąk (czyli wstrzymanie zakupów przez fundusze) trzeba traktować jako zjawisko przejściowe. - Fundusze podchodzą do inwestycji zupełnie inaczej niż inwestorzy indywidualni - mówi.

- Nikt dokładnie nie wie, co robią fundusze emerytalne - twierdzi Andrzej Kosiński, doradca inwestycyjny ABN Amro Asset Management. Zwraca przy tym uwagę, że tak naprawdę liczą się posunięcia największych funduszy. - CU był pierwszym funduszem, który w ub.r. informował o zwiększeniu zaangażowania w akcje. Wskazał tym samym kierunek innym instytucjom. Tym razem mogło być podobnie - twierdzi A. Kosiński, dodając, iż działania największego gracza wśród OFE mogą być traktowane jako swoisty barometr nastrojów panujących na rynku i wskazówka dla innych.

Analitycy podkreślają, że obecny poziom cen na giełdzie jest w wielu przypadkach na tyle atrakcyjny, iż może to skłaniać instytucje, w tym także fundusze, do zwiększenia zakupów. - Wrzesień i październik nie były w ostatnich latach dobrymi miesiącami dla inwestorów - przypomina Klaudiusz Wolny, doradca inwestycyjny z PTE Pocztylion. Według niego, powrót funduszy na szerszą skalę na giełdę wpłynie niewątpliwie na poprawę notowań, ale oczywiście w różnej skali, gdyż fundusze inwestują w wybrane papiery z GPW.

Zdaniem Andrzeja Kosińskiego, choć ceny wielu akcji są bardzo atrakcyjne, bardzo wiele zależy od opinii, jaką cieszy się Polska za granicą. Obecnie przeważa tymczasem "negatywny sentyment". - Na dłuższą metę fundusze zwiększą zaangażowanie w akcje - mówi Waldemar Gębuś. Jego zdaniem, może się to stać szybko. - Jeśli nie stanie się nic złego na światowych giełdach - dodaje.