GP: ZUS ściga przedsiębiorców
Prowadziłam działalność gospodarczą od marca 1992 roku do końca 1999 roku. Miałam trudności z wyegzekwowaniem zapłaty za wykonane usługi. Dlatego nie płaciłam składek na ubezpieczenia społeczne od grudnia 1998 roku. W lutym tego roku ZUS skierował do mnie upomnienie wzywające do zapłaty zaległych składek. Czy te należności uległy już przedawnieniu?
Iwona Wielgopolanin ekspert z zakresu ubezpieczeń społecznych
TAK. Jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych wcześniej nie podejmował żadnych działań mających na celu wyegzekwowanie zaległych składek i dopiero w lutym 2006 roku skierował do pani upomnienie, zaległe składki uległy przedawnieniu.
Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.), należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat od dat ich wymagalności.
Przepis ten, oraz większość regulacji dotyczących przedawnienia należności z tytułu składek, został wprowadzony ustawą z 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 241, poz. 2074 z późn. zm.). Ta nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych weszła w życie 1 stycznia 2003 r. Przed tą datą należności z tytułu składek ulegały przedawnieniu po upływie 5 lat, a w przypadku przerwania biegu przedawnienia, po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.
W przypadku zmiany przepisów zawsze powstają wątpliwości, który przepis należy zastosować - w brzmieniu sprzed nowelizacji czy zmieniony. Wątpliwości takie pojawiają się, gdy w ustawie nowelizującej nie uregulowano kwestii związanych ze stosowaniem zmienionych przepisów.
Z pytania wynika, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie podjął działań zmierzających do ściągnięcia zaległych należności z tytułu składek. W konsekwencji uległy one przedawnieniu. Jedną z podstawowych zasad państwa prawa jest zasada niedziałania prawa wstecz. Jednak nie wyłącza ona możliwości nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie.
Natomiast w razie braku wyraźnych ustawowych uregulowań o zakresie stosowania znowelizowanych przepisów należy przyjąć, że nowe przepisy mają zastosowanie tylko do zobowiązań powstałych w okresie ich obowiązywania. Oznacza to, że 10-letni termin przedawnienia należności z tytułu składek dotyczy zobowiązań powstałych od 1 stycznia 2003 roku, a do zobowiązań powstałych przed 1 stycznia 2003 roku należy stosować przepisy obowiązujące w dacie ich powstania.
Stanowisko to potwierdziło orzecznictwo sądowe. W wyroku SN z 21 września 2004 r. (II UK 448/03; OSNP z 2005 r. nr 9, poz. 129) SN, rozpatrując sprawę z zakresu ubezpieczenia wypadkowego, stwierdził, że stosowanie do określonych zdarzeń przepisów, które nie obowiązywały w momencie zajścia tych zdarzeń, jest sprzeczne z zasadą niedziałania prawa wstecz, która jest jedną z podstaw demokratycznego państwa prawa.
