Jest broń przed Niemcami

Na skutek niefrasobliwości urzędników w księgach wieczystych zamiast Skarbu Państwa są obywatele niemieccy. Coraz więcej byłych właścicieli poniemieckich nieruchomości lub spadkobierców stara się o ich odzyskanie. Resort sprawiedliwości i Senat przygotowały projekty ustaw, które mają zapobiec przejmowaniu poniemieckich majątków w drodze procesów sądowych.

Niektóre nieruchomości na ziemiach odzyskanych i terenie byłego Wolnego Miasta Gdańska mają księgi wieczyste założone dopiero po wojnie. Dawne księgi zostały spalone, zaginęły albo odnalazły się za granicą, w dodatku w rękach następców prawnych poprzednich właścicieli.

Bałagan w księgach

- Wydział wieczystoksięgowy w Zielonej Górze nie ma ani jednej księgi sprzed 1945 r. - mówi Jerzy Nowak, przewodniczący wydziału w sądzie.

- Zostały wywiezione lub spalone - dodaje.

Natomiast zdaniem europosła Bogusława Rogalskiego tylko 19 proc. ksiąg wieczystych na Opolszczyźnie jest aktualne. W pozostałych wpisani są poprzedni właściciele.

Są też nieruchomości przejęte po wojnie przez Skarb Państwa, dla których przez zaniedbanie nie zostały założone polskie księgi wieczyste. Zdarzają się również przypadki, że są księgi wieczyste, lecz prawo własności Skarbu Państwa nie zostało do nich wpisane.

Polski sąd rozpoznający pozew spadkobiercy lub nabywcy praw spadkowych niemieckiego właściciela musi rozstrzygnąć problemy związane z rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Spadkobierca poprzedniego niemieckiego właściciela, powołując się na księgę wieczystą, w której są wpisani jako właściciele jego przodkowie, może powoływać się na swoje prawo własności.

- W takich przypadkach Skarb Państwa nie straci tej nieruchomości - tłumaczy sędzia Sławomir Różycki z Wydziału Informacji Ministerstwa Sprawiedliwości. Będzie mógł wystąpić o uznanie zgodności zapisów księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym i ujawnić się jako właściciel w księdze wieczystej.

- Obecny właściciel majątku należącego do 1945 r. do Niemca nie musi obawiać się jego roszczeń - tłumaczy Wojciech Biernacki, radca prawny z Kancelarii Biernaccy. W odpowiedzi na pozew powinien powołać się na przepisy, na podstawie których po wojnie nieruchomości na ziemiach odzyskanych i na terenie byłego Wolnego Miasta Gdańska przejął Skarb Państwa. Aktualny właściciel nieruchomości mógł kupić ją od Skarbu Państwa albo otrzymać od niego w wieczyste użytkowanie albo jako rekompensatę za mienie pozostawione za Bugiem - wyjaśnia Biernacki.

Roman Nowosielski, adwokat z Kancelarii Nowosielski, Gotkowicz, Kosmus i Wspólnicy, wyjaśnia, że Skarb Państwa objął po wojnie poniemieckie majątki na podstawie:

dekretu o reformie rolnej, który stanowił, że mienie poniemieckie podlega reformie, ustawy z 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, która stanowi, że na własność Skarbu Państwa przechodzą bez odszkodowania, bez względu na wielkość zatrudnienia, obiekty przemysłowe stanowiące własność Rzeszy Niemieckiej i Wolnego Miasta Gdańska, ustawy z 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich - z chwilą wejścia jej w życie majątki te przeszły na własność Skarbu Państwa, ustawy z 6 maja 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych, dekretu z 13 września 1946 r. o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej.Roszczenia emigrantów

Obecny posiadacz nieruchomości może się bronić przed roszczeniami osób, które wyjechały z Polski do Niemiec w latach 1960-1980, tylko wówczas, gdy ją zasiedzi.

Często po wyjeździe emigrantów urzędnicy nie dopilnowali, aby Skarb Państwa albo gmina zostali wpisani do księgi wieczystej jako właściciele. Nawet jeśli ktoś zawarł z gminą umowę na użytkowanie gruntów, które nie miały uregulowanych w księdze wieczystej praw własności, to nie mógł zostać wpisany w niej jako właściciel.

- Prawa do takiej nieruchomości może mieć jedynie wówczas, gdy udowodni, że zasiedział ją. Nigdy zaś zasiedzieć nieruchomości nie będą mogły osoby, które użytkują ją jako dzierżawcy - wyjaśnia sędzia Sławomir Różycki.

Wykaz nieruchomości

Przygotowany w Ministerstwie Sprawiedliwości projekt ustawy o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego położonych na obszarze ziem odzyskanych oraz na obszarze byłego Wolnego Miasta Gdańska określa zasady prowadzenia inwentaryzacji majątku na tych terenach. Przewiduje sporządzenie trzech rodzajów wykazów nieruchomości państwowych i komunalnych na tych ziemiach.

Powstanie wykaz nieruchomości położonych na ziemiach odzyskanych i na terenie byłego Wolnego Miasta Gdańska, które przeszły na własność Skarbu Państwa albo należą do jednostek samorządu terytorialnego. W dziale drugim ksiąg wieczystych Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego zostaną wpisane jako właściciele w miejsce poprzednich.

Natomiast projekt ustawy o wygaśnięciu praw byłych właścicieli do nieruchomości, które znalazły się w granicach Polski po drugiej wojnie światowej, przedstawili senatorzy PiS. Zaproponowali uchylenie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych dotyczących praw byłych właścicieli do tych nieruchomości. Projekt proponuje, żeby ujawniając w księdze wieczystej własność Skarbu Państwa od razu wykreślać dotychczasowe prawa i obciążenia wpisane przed 2 sierpnia 1945 r.

Inwentaryzacja majątku pozwoli ustalić rzeczywiste rozmiary zaniechania w ujawnianiu stanu własności Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego w tych księgach wieczystych, do których zostali wpisani poprzedni właściciele.

170 pozwów byłych właścicieli wpłynęło do sądów na terenie Warmii i Mazur w marcu

150 tys.osób mogło wyjechać z Warmii i Mazur do Niemiec w latach 1950-1990.

Małgorzata Piasecka-Sobkiewicz