Obronić konsumentów

I. Organy państwowe do obrony konsumentów

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera m.in.:

1) określenie organów właściwych w sprawach ochrony konsumentów tj.: - Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz - powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów.

2) wskazanie uprawnień i obowiązków rzecznika konsumentów, do których należy m. in.:

- zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów,

- składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów oraz występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów,

- wytoczenie powództwa na rzecz konsumentów oraz wstępowanie, za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów.

3) zasady i tryb przeciwdziałania przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów do których należą m. in.:

- stosowanie przez przedsiębiorcę postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 47945 Kodeksu postępowania cywilnego,

- naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji,

- nieuczciwa lub wprowadzającą w błąd reklama.

Jak problem, to do...

Z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów może wystąpić:

1) Rzecznik Praw Obywatelskich;

2) rzecznik ubezpieczonych;

3) rzecznik konsumentów;

4) organizacja konsumencka.

Pokrzywdzony przedstawionym działaniem przedsiębiorcy konsument może zwrócić się wnioskiem o wszczęcie tego postępowania do ww. podmiotów. W przypadku uznaniu jakiegoś zachowania przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ma prawo do nakazania zaniechania jej stosowania oraz prawo do określenia środków mających usunąć jej skutki.

W celu zapewnienia wykonania nakazu Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. Może również nakazać publikację decyzji w całości lub w części na koszt przedsiębiorcy.

II. Obowiązki producenta

Należą do nich np. klauzule, które:

1) wyłączają odpowiedzialność,

2) względem konsumenta za niewykonanie zobowiązania,

3) zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy na inny podmiot bez zgody konsumenta,

4) uzależniają wykonanie umowy od zawarcia innej umowy (np. kupno jakiegoś innego towaru), nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,

5) uzależniają wykonanie umowy od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta, 6) uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie,

7) wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania,

8) nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy,

9) nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego,

Warto wskazać, że każdy konsument może złożyć do Sądu Okręgowego w Warszawie - sądu antymonopolowego pozew o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolony i spowodować jego unieważnienie. Instrument ten może być szczególnie skutecznym i dotkliwym dla nierzetelnego przedsiębiorcy środkiem dochodzenia praw przez konsumenta.

Pozew taki może wnieść do sądu nie tylko ktoś, kto zawarł już niekorzystną dla siebie umowę, ale również każdy, kto według oferty mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem.

Wyrok uznający daną klauzulę umowną za niezgodną z prawem zamieszczany jest w specjalnym rejestrze prowadzonym przez Prezesa UOKiK. Rejestr ten dostępny jest w internecie na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów www.uokik.gov.pl.

Na stronie tej znajduje się również rejestr produktów uznanych za niebezpieczne, adresy powiatowych rzeczników konsumentów oraz inne informacje dotyczące ochrony praw konsumentów, w tym również teksty aktów prawnych. W przypadku wygranej konsumenta Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zamieszcza wyrok w jawnym rejestrze postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone.

III. Z dala od sklepu

Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorcy (np. na ulicy, z domokrążcami itp.) albo na odległość (internet, telezakupy) Problematykę tą reguluje ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. (Dz. U. z dnia 31 marca 2000 r.).

Ustawa ta przewiduje miedzy innymi:

- prawo konsumenta, który zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa lub zawieranych na odległość - (np. przez internet), do odstąpienia od tej umowy bez podania przyczyn, w terminie dziesięciu dni od zawarcia umowy oraz zakaz uzależniani tego prawa od zapłaty jakieś sumy pieniężnej,

- prawo konsumenta do unieważnienia, na koszt przedsiębiorcy, zapłaty dokonanej kartą płatniczą w razie niewłaściwego wykorzystania tej karty w wykonaniu umowy zawartej na odległość.

IV. Co może konsument?

Uprawnienia konsumenta w przypadku niezgodności towaru z umową ("wady"). Podstawową regulacją jest tutaj ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego. (Dz. U. Z dnia 5 września 2002 r., z późn. zm.). Ustawa ta przewiduje odpowiedzialność sprzedawcy wobec kupującego (konsumenta) za wszelkie niezgodności tzw. towaru konsumpcyjnego (rzeczy ruchome) z ustaleniami stron. Przy tym przewiduje ona, że niezgodność towaru z umową ("wada") istniała już w chwili wydania tego towaru kupującemu, jeżeli ten stwierdzi tą niezgodność ("wadę") przed upływem sześciu miesięcy od daty tego wydania.

Za niezgodność towaru z umową uważa się również nieprawidłowość w jego zamontowaniu i uruchomieniu, jeżeli: - czynności te zostały wykonane w ramach umowy sprzedaży przez sprzedawcę lub przez osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność- albo - przez kupującego - według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży. Jeżeli towar jest niezgodny z umową, kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy, przy czym, w przypadku jeżeli sprzedawca nie ustosunkuje się do tego żądania w terminie 14 dni, uważa się, że uznał je za uzasadnione, a co się z tym wiąże jest obowiązany je spełnić.

V.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności przedsiębiorcy winni tak kształtować postanowienia umów zawieranych z konsumentami oraz wykonywać te umowy, by uniknąć zarzutu naruszenia praw konsumenta. W związku z tym, uzasadnione jest śledzenie przez przedsiębiorców w szczególności orzecznictwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Niestosowanie w umowach postanowień uznanych przez ten sąd za niedozwolone bądź określonych przez Prezesa UOKiK jako naruszające zbiorowe interesy konsumentów, jak też unikanie podobnych sformułowań winno zwiększać bezpieczeństwo prawne przedsiębiorców jednocześnie przyczyniając się do podwyższenia standardów obsługi konsumenta.