Uwaga na dodatkowe zastrzeżenia w fakturach
Faktura VAT stanowi wprawdzie dokument rozliczeniowy dla celów podatkowych, jednak często jest także jedynym "papierowym" dowodem na okoliczność zawarcia umowy i jej treści. Poza oznaczeniem stron, wskazaniem ceny netto, rodzaju usługi (towaru) czy stawki i kwoty podatku od towarów i usług, faktura może zawierać również dodatkowe elementy kształtujące prawa i obowiązki stron.
Faktura a umowa
Nie oznacza to, że wystawca faktury VAT może jednostronnie i dowolnie kształtować stosunek prawny łączący go z odbiorcą/kupującym. Dodatkowe zastrzeżenia, np. co do terminu płatności, własności towaru, wysokości odsetek czy okresu gwarancji mogą się znaleźć w treści faktury, lecz powinny one odzwierciedlać to, co strony postanowiły w umowie, choćby ustnej. Wątpliwości odnośnie włączenia określonych zastrzeżeń do treści łączącej czy dopiero nawiązywanej między stronami umowy nie będzie w sytuacji, gdy faktura zostanie podpisana przez odbiorcę. W ten sposób druga strona jednoznacznie wyraża na nie zgodę.
Odsetki umowne
Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego (zapłatą), wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe, które obecnie wynoszą 13% w skali roku. Wynika to z przepisów art. 481 Kodeksu cywilnego i nie musi być przedmiotem postanowienia umownego ani tym bardziej zastrzeżenia w fakturze VAT.
Strony mogą jednak określić odsetki według innej niż ustawowa skali (odsetki umowne). Przy czym nie mogą one przekraczać maksymalnego poziomu, tj. czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP. Aktualnie odsetki maksymalne wynoszą 24% rocznie. Zastrzeżenie odsetek umownych może mieć miejsce w treści faktury VAT. Jeżeli są one wyższe niż odsetki maksymalne, ulegają one automatycznemu obniżeniu do najwyższego dopuszczalnego prawem poziomu.
Zabezpieczenie płatności
Dość popularnym zabezpieczeniem zapłaty jest umowne zastrzeżenie własności towaru do chwili uiszczenia ceny. Nie stoi ono na przeszkodzie wydaniu przedmiotu sprzedaży kupującemu. Sprzedaż z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej do czasu uiszczenia ceny stosowana jest wówczas, gdy płatność ceny jest odroczona lub rozłożona na raty. Ta postać sprzedaży może dotyczyć jedynie rzeczy ruchomych. W tego rodzaju wypadkach przeniesienie własności rzeczy następuje pod warunkiem zawieszającym. Oznacza to, że kupujący stanie się właścicielem rzeczy dopiero z chwilą zapłaty ceny, a nie jak zwykle w momencie zawarcia umowy.
Omawiane zastrzeżenie może się również znaleźć w treści faktury VAT (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2008 r., sygn. akt IV CSK 87/2008 i z dnia 10 października 2003 r., sygn. akt II CK 119/2002). Zamieszczenie w fakturze omawianej klauzuli musi być jednak wynikiem uzgodnień stron w tej mierze - wówczas zastrzeżenie własności będzie skuteczne. Jeżeli bowiem zastrzeżenie to zostało dopisane przez wystawcę dokumentu jednostronnie, bez wiedzy i akceptacji kontrahenta, wówczas nie będzie ono skuteczne. W przeciwieństwie do wyznaczenia terminu i wezwania do zapłaty, zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej stanowi element umowy, a więc dwustronnej czynności prawnej, a nie oświadczenie jednego z kontrahentów.
Wezwanie do zapłaty
Doręczenie faktury może być także równoznaczne z wezwaniem do zapłaty. Jest tak wtedy, gdy faktura zawiera stosowną wzmiankę co do sposobu i czasu zapłaty (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2004 r., sygn. akt IV CK 659/03 oraz z dnia 19 maja 1992 r., sygn. akt III CZP 56/92).
Stanowisko stwierdzające, że faktura, w której określony został termin jej płatności - jeżeli została sporządzona przez pracownika wierzyciela, do zakresu obowiązków którego należało dokonywanie takich czynności - jest wezwaniem do zapłaty w rozumieniu art. 455 K.c., należy do utrwalonych w orzecznictwie sądowym (zob. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., sygn. akt IV CK 28/05). Zgodnie z tym przepisem, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
Dodatkowa wzmianka, o której mowa, czyni z faktury oświadczenie woli stanowiące wezwanie do wykonania zobowiązania pieniężnego. Dlatego tak ważne jest, by oświadczenie to było złożone przez osobę uprawnioną do reprezentowania danego przedsiębiorcy w zakresie tego rodzaju czynności prawnych.
Gwarancja jakości
Najczęściej gwarancja jakości na sprzedany towar czy wykonane dzieło (roboty) udzielana jest w treści umowy lub na podstawie osobnego dokumentu gwarancji (np. karty gwarancyjnej). Nie są to jednak jedyne możliwe sposoby przyznania drugiej stronie uprawnień gwarancyjnych. Do tego celu może służyć także faktura VAT.
Zamieszczenie w fakturze VAT, wystawionej przez przyjmującego zamówienie, adnotacji, że jej podpisanie stanowi potwierdzenie właściwej jakości i kompletności zakupionego towaru oraz podstawę do realizacji uprawnień gwarancyjnych z tytułu zakupionych części i wykonanych usług, kształtuje między stronami umowy o dzieło stosunek gwarancji - stwierdził Sąd Najwyższy uchwale z dnia 10 lipca 2008 r. (sygn. akt III CZP 62/08).
Wystawca faktury zawierającej tego typu zapis przyjmuje na siebie (jako gwarant) zobowiązanie do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, jeżeli wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w gwarancji. Jeżeli w gwarancji nie zastrzeżono innego terminu, okres gwarancji wynosi jeden rok, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu lub zamawiającemu wydana. W braku innych zastrzeżeń warunki gwarancji jakości określają przepisy Kodeksu cywilnego (art. 577 i nast.).
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
autor: Tomasz Konieczny
Gazeta Podatkowa nr 83 (811) z dnia 2011-10-17