Wiek przedemerytalny zawsze ochroni przed zwolnieniem?
Polski ustawodawca chroni pracowników w wieku przedemerytalnym przed utratą zatrudnienia. Zgodnie z przepisem art. 39 ustawy Kodeks pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Czy jednak są sytuacje, gdy możliwe byłoby zwolnienie pracownika w wieku przedemerytalnym?
Wiek emerytalny w Polsce wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn (art. 24 ust. 1, art. 27 i 28 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). W przypadku osób urodzonych przed 1.01.1949 r. wiek ten wynosi odpowiednio 55 i 60 lat, jeżeli osoby te mają odpowiedni okres składkowy: 30 lat kobiety, 35 lat mężczyźni, lub też okres składkowy 25 lat kobiety, 30 lat mężczyźni i osoby te zostały uznane za niezdolne do pracy.
Należy również pamiętać, że niektóre grupy zawodowe, z uwagi na pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mają obniżony wiek emerytalny - kolejarze, górnicy. Wówczas okres czteroletni liczy się od ustawowo obniżonego wieku emerytalnego takich pracowników.
Zakaz wypowiadania umów o pracę nie obejmuje natomiast sytuacji wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. W konsekwencji nie podlega ochronie pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, upoważniającego go jedynie do świadczenia emerytalnego wcześniejszego, niezależnie od tego, czy posiada wymagany okres zatrudnienia.
Zakaz wypowiedzenia obejmuje 4 lata wstecz licząc od osiągnięcia wieku emerytalnego. Do objęcia tym zakazem nie jest wymagane, aby pracownik miał okres pracy niezbędny do uzyskania prawa do emerytury już na 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego; wystarczy taki okres, że po doliczeniu do niego dalszych 4 lat pracy w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego łączny okres zatrudnienia wystarczy do nabycia praw do emerytury (20 lat okres składkowy i nieskładkowy kobiety, 25 lat okres składkowy i nieskładkowy w przypadku mężczyzny).
Zakaz wypowiedzenia oznacza, że pracodawca nie może skutecznie dokonać wypowiedzenia w okresie przedemerytalnym określonym w tym przepisie. Skuteczne będzie natomiast wypowiedzenie złożone zgodnie z prawem przed rozpoczęciem tego okresu, nawet jeżeli rozwiązanie umowy o pracę nastąpiłoby już w okresie ochronnym.
Zakaz wypowiedzenia nie obowiązuje, jeżeli pracownik uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Ustawodawca w ustawie o świadczeniach przedemerytalnych precyzyjnie określił, którym osobom przysługują świadczenia przedemerytalne. O świadczenia takie mogą starać się następujące grupy osób:
- pracownicy, których stosunek pracy został rozwiązany z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy;
- pracownicy, których stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
- przedsiębiorcy, którzy ogłosili upadłość;
- renciści, którzy utracili prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy
- jeżeli spełniają wszystkie wymogi określone w szczegółowo art. 2 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych.
Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem w wieku przedemerytalnym jest także możliwe w razie ogłoszenia likwidacji lub upadłości pracodawcy. Ochrona przed zwolnieniem w takim przypadku jest uchylona. Dotyczy to zarówno umów zawartych na czas określony, jak i nieokreślony.
Ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy ulega osłabieniu również w przypadku wprowadzenia nowych zasad w wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której należy pracownik w wieku przedemerytalnym, a także w przypadku stwierdzonej orzeczeniem lekarskim utraty zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do jej wykonywania. W takich sytuacjach pracodawca ma prawo do wypowiedzenia pracownikowi warunków pracy lub płacy. Jeżeli wypowiedzenie zmieniające spowoduje obniżenie wynagrodzenia pracownika, nie przysługuje mu dodatek wyrównawczy.
W przypadku likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy, pracownikowi przysługuje prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeżeli był zatrudniony u tego pracodawcy przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończył co najmniej 56 lat - dotyczy kobiet oraz 61 lat - dotyczy mężczyzn - i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub jeżeli do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy u pracodawcy, u którego był zatrudniony przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiadał okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 34 lata dla kobiet i 39 lat dla mężczyzn.
W przypadku rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, pracownikowi przysługuje prawo do świadczenia przedemerytalnego, jeżeli do dnia rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, u którego był zatrudniony przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończył co najmniej 55 lat (kobiety) oraz 60 lat (mężczyźni) a także jeśli posiada okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn, albo do dnia rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, u którego pracownik był zatrudniony przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn.
W przypadku upadłości prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenia społeczne oraz do dnia ogłoszenia upadłości ukończyła co najmniej 56 lat - kobieta i 61 lat - mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
W przypadku osoby, która utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje, jeżeli zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat, i do dnia, w którym ustało prawo do renty, ukończyła co najmniej 55 lat - kobieta oraz 60 lat - mężczyzna i osiągnęła okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Okres uprawniający do emerytury ustala się zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dodatkowo, oprócz wspominanych wyżej wymogów, wszystkie osoby, które chcą otrzymać świadczenie emerytalne muszą spełnić łącznie następujące warunki:
- są zarejestrowane jako bezrobotne;
- pobierały zasiłek dla bezrobotnych przez okres co najmniej 6 miesięcy;
- w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;
- złożyły wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez Powiatowy Urząd Pracy dokumentu poświadczającego sześciomiesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
Paszowski & Wspólnicy Kancelaria Prawna
Podstawa prawna:
- Ustawa z dn. 30.04.2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych - Dz.U. z 2004 r. Nr 120, poz. 1252, z późn. zm.
- Ustawa z dn. 26.06.1974 r. Kodeks pracy - tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 28.03.2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. z 2008 r. Nr 67, poz. 411.
- Ustawa z dn. 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - Dz.U z 2004 r. Nr 99, poz. 1001 z późn. zm.
- Ustawa z dn. 28.07.2005 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw - Dz.U. Nr 164, poz. 1366.
Pobierz darmowy: PIT 2010